Η λογική λέει ότι η άσκηση αδυνατίζει αφού καίγονται θερμίδες. Ωσστόσο είναι καλά γνωστό ότι η επίδραση της άσκησης στο σωματικό βάρος είναι μικρή όταν συγκρίνεται με το αποτέλεσμα της δίαιτας. Μια τελευταία μελέτη επιβεβαιώνει την αμελητέα επίδραση της άσκησης. Ειδικοί από το Τμήμα Ανθρωπολογίας στο Κολέγιο Χάντερ στη Νέα Υόρκη μελέτησαν τους Χάτζα, μια φυλή της Τανζανίας της οποίας τα μέλη συνεχίζουν να ζουν ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες.
Oι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των θερμίδων που ξοδεύονται καθημερινά μέσω της σωματικής άσκησης αποτελεί ένα σταθερό ανθρώπινο χαρακτηριστικό και άρα η παχυσαρκία οφείλεται στην υπερφαγία. Το πόρισμα είναι ότι το αδυνάτισμα προκαλείται με τη μείωση του φαγητού και όχι με την αύξηση της κίνησης.
Οι ερευνητές εξόπλισαν μέλη της φυλής Χάτζα με συσκευές GPS για να καταγράψουν με ακρίβεια πόσα χιλιόμετρα περπατούσαν την ημέρα κατά την αναζήτηση της τροφής τους. Τους ζήτησαν επίσης να πίνουν νερό, στο οποίο είχαν υποβάλει σε ειδική επεξεργασία τα φυσιολογικά μόρια του οξυγόνου και του υδρογόνου ώστε να τα ανιχνεύουν αργότερα με εξετάσεις στα ούρα τους και να καθορίζουν με ακρίβεια την ενέργεια (θερμίδες) που είχε χρησιμοποιήσει ο οργανισμός τους και τον μεταβολικό τους ρυθμό. Οι ερευνητές συνέλεγαν στοιχεία επί 11 ημέρες και στη συνέχεια υπολόγισαν τη μέση φυσική δραστηριότητα των ιθαγενών, την ενέργεια και τον μεταβολικό τους ρυθμό όταν αναπαύονταν. Στο επόμενο στάδιο της μελέτης τους συνέκριναν τα ευρήματά τους με τα αντίστοιχα του μέσου, τυπικού κατοίκου της Δύσης.
Ο επικεφαλής της μελέτης δρ Χέρμαν Πόντζερ από το Κολέγιο Χάντερ σημείωσε ότι η ίδια η ομάδα του υπέθετε ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες Χάτζα θα έκαιγαν εκατοντάδες περισσότερες θερμίδες την ημέρα σε σύγκριση με τους ενηλίκους στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Ωστόσο τα αποτελέσματα εξέπληξαν τους επιστήμονες μαρτυρώντας την πολυπλοκότητα στη διαδικασία κατανάλωσης ενέργειας από τον ανθρώπινο οργανισμό. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο δρ Πόντζερ «τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι κάτοικοι του δυτικού κόσμου παχαίνουν τόσο είναι εξαιτίας του ότι τρώνε πολύ και όχι επειδή ασκούνται τόσο λίγο. Βέβαια το να ασκείται κάποιος είναι πολύ σημαντικό για την υγεία αλλά δεν είναι αρκετό για να τον διατηρήσει αδύνατο – απαιτείται και η μείωση στην πρόσληψη τροφής για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα».
Τι βρήκε η μελέτη
Εύρημα πρώτο: άνδρες και γυναίκες της φυλής όντως έχουν πολύ περισσότερη φυσική δραστηριότητα απ’ ό,τι ο μέσος κάτοικος της Δύσης, καθώς οι μεν πρώτοι διανύουν καθημερινά με τα πόδια πάνω από 11 χιλιόμετρα και οι γυναίκες σχεδόν 5 χλμ.
Εύρημα δεύτερο: στις διαδρομές αυτές, δεν καίνε πολύ περισσότερες θερμίδες. Αντιθέτως, ο μεταβολικός τους ρυθμός – ή αλλιώς οι θερμίδες που καίνε κάθε 24ωρο – είναι σχεδόν ίσος με τον μέσο μεταβολικό ρυθμό που καταγράφεται στους κατοίκους της Δύσης.
Τι σημαίνουν στην πράξη αυτά τα δύο ευρήματα; Οτι ο δραστήριος, παραδοσιακός τρόπος ζωής δεν αποτελεί «αντίδοτο» στην παχυσαρκία: άπαξ και αρχίσει κάποιος να τρέφεται με άφθονα λίπη και θερμίδες – όπως δηλαδή κάνουν οι περισσότεροι κάτοικοι της Δύσης – θα αρχίσει να παχαίνει. Κι ας περπατάει 10 χιλιόμετρα την ημέρα.
Το έμμεσο και αποθαρρυντικό συμπέρασμα της μελέτης, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PLoS One», είναι πως μόνη της η γυμναστική δεν πρόκειται να μας αδυνατίσει (ας σημειωθεί ότι όλα τα μέλη της φυλής Χάτζα είναι πανομοιοτύπως αδύνατα αλλά βεβαίως δεν τρέφονται με χάμπουργκερ και τηγανητές πατάτες).
Για τον δρα Τίμοθι Τσερτς, καθηγητή στο Βιοϊατρικό Ερευνητικό Κέντρο Πένινγκτον της Λουιζιάνας και συμμετέχοντα ερευνητή στη δεύτερη μελέτη, το προαναφερθέν συμπέρασμα δεν αποτελεί έκπληξη. «Εχει πλέον τεκμηριωθεί στο διάβα του χρόνου ότι πιο εύκολα χάνει κανείς βάρος κάνοντας δίαιτα, παρά με τη γυμναστική» λέει.
Σε αυτό συνηγορεί η δεύτερη μελέτη, η οποία αντανακλά και τα ευρήματα της μελέτης στους Χάτζα. Το κύριο εύρημά της: ο ανθρώπινος μεταβολισμός διεγείρεται πολύ λιγότερο από τη γυμναστική απ’ όσο πίστευαν έως πρότινος οι ειδικοί. «Πολλοί πιστεύουν πως αν αρχίσουν να γυμνάζονται ο μεταβολισμός τους θα επιταχυνθεί, όμως οι έως τώρα μελέτες δείχνουν πως η ελπίδα αυτή είναι αβάσιμη» εξηγεί η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Νταϊάνα Τόμας, καθηγήτρια στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Μοντκλέρ του Νιου Τζέρσι.
Ο μεταβολισμός
Στην πραγματικότητα, όσο αδυνατίζει κανείς τόσο ελαττώνεται ο μεταβολικός του ρυθμός – και αυτή τη μείωση δεν μπορεί να την ανακόψει η γυμναστική.
Το πρόβλημα για όσους ελπίζουν να αδυνατίσουν με τη γυμναστική είναι πως οι περισσότεροι υπολογισμοί για τις θερμίδες που καίμε όταν ασκούμαστε βασίζονται στην εικασία ότι ο μεταβολικός ρυθμός βελτιώνεται με τη γυμναστική ή στη χειρότερη περίπτωση παραμένει σταθερός.
Η δρ Τόμας λέει πως αυτοί οι υπολογισμοί είναι λάθος και συνιστά σε όποιον προσπαθεί να αδυνατίσει στο γυμναστήριο να χαμηλώσει τις προσδοκίες του. «Είναι προτιμότερο να δει τις χαμηλότερες προσδοκίες να πραγματοποιούνται, παρά να απογοητεύεται διαρκώς επειδή δεν μπορεί να εκπληρώσει τις αυξημένες» λέει.
