Φλεβική ανεπάρκεια: Συμπτώματα, αιτίες και αντιμετώπιση

Η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια (chronic venous insufficiency) των κάτω άκρων είναι μια παλιά πάθηση συνυφασμένη με την όρθια στάση του ανθρώπου (κανένα ζώο δεν υποφέρει από κάτι ανάλογο).

Το πρόβλημα είναι ότι ενώ η βαρύτητα έλκει το αίμα προς το έδαφος, αυτό πρέπει να ακολουθήσει την αντίθετη πορεία για να φτάσει την καρδιά. Μερικές φορές όμως οι φλέβες δεν έχουν αρκετή δύναμη να επιστρέψουν το αίμα γρήγορα στην καρδιά και τότε μιλάμε για φλεβική ανεπάρκεια των ποδιών.

Το αίμα λιμνάζει στα πόδια διότι δεν ανεβαίνει όπως θα έπρεπε και το αποτέλεσμα είναι τα τοιχώματα των φλεβών να χαλαρώνουν, να εμφανίζονται ευρυαγγείες και κιρσoύς ενώ οι φλέβες διογκώνονται.

Στις μέρες μας, η φλεβική ανεπάρκεια των κάτω άκρων εμφανίζεται με συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα. Το 50% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως έχει κάποια μορφή φλεβικής ανεπάρκειας ενώ το 15% έχει χρειάζεται αντιμετώπιση και θεραπεία.

Από τη δεκαετία του 1930 οι μελέτες είχαν δείξει ότι οι γυναίκες εμφανίζουν κιρσούς 2 έως 4 φορές συχνότερα από τους άνδρες, κάτι που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη. Ωστόσο, σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι και τα δύο φύλα πάσχουν σε περίπου ίδιο ποσοστό (40%). Επίσης διαπιστώθηκε ισχυρή οικογενειακή προδιάθεση σε ποσοστό 43-90%.

Τα συμπτώματα

Αρχικά όταν παρουσιάζεται η φλεβική ανεπάρκεια, οι περισσότεροι άνθρωποι την αγνοούν καθώς στα αρχικά στάδια η νόσος δεν δημιουργεί ανησυχητικά συμπτώματα.

Η μόνο ένδειξη του προβλήματος που υποβόσκει είναι ο σχηματισμός ευρυαγγειών στην περιοχή του αστραγάλου και η αίσθηση ότι υπάρχει βάρος ή κάψιμο στα πόδια. Οι περισσότεροι το αποδίδουν στην ορθοστασία και το τρέξιμο της ημέρας χωρίς να σκέφτονται την ιατρική αντιμετώπιση.

Οι ευρυαγγείες είναι μικρές φλέβες που εμφανίζονται κυρίως στις γυναίκες στην έσω και έξω επιφάνεια των μηρών και στην έξω επιφάνεια των κνημών. Εμφανίζονται επίσης στο πρόσωπο ανδρών και γυναικών, κυρίως στη μύτη και γύρω από αυτήν, και είναι τριχοειδείς κόκκινου χρώματος. Στα πόδια εμφανίζονται με χρώμα κόκκινο αλλά και σκούρο μπλε, έτσι ώστε να τις χαρακτηρίζουμε με διάφορα ονόματα όπως: τριχοειδείς, αραχνοειδείς, θυσανοειδείς κ.λπ. Οι ευρυαγγείες έχουν πολλές αιτίες ενώ το καλοκαίρι με την ζέστη και την έκθεση στον ήλιο οι γίνονται εντονότερες.

Σε ένα δεύτερο στάδιο της φλεβικής ανεπάρκειας, εκτός από τις μικρές ευρυαγγείες που αρχικά εμφανίζονται συνήθως κοντά στον αστράγαλο παρουσιάζονται και άλλα συμπτώματα. Εμφανίζεται κάψιμο, βάρος και οίδημα, ενώ ακολουθούν οι κιρσοί, (η γνωστή μας φλεβίτιδα).

Οι κιρσοί είναι διεσταλμένες φλέβες που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της διεύρυνσης και της διόγκωσης μιας φυσιολογικής φλέβας στο επιφανειακό φλεβικό σύστημα. Καθώς συνεχίζει να δυσχεραίνεται η μεταφορά του αίματος πίσω στην καρδιά, το αποτέλεσμα είναι να συγκεντρώνεται στις φλέβες των ποδιών. Να σημειωθεί ότι ο ίδιο μπορεί να συμβεί και στους όρχεις των ανδρών, μια πάθηση που ονομάζεται κιρσοκήλη και έχει ως συνέπεια τη μείωση της γονιμότητας.

Άλλα συμπτώματα της φλεβικής ανεπάρκειας είναι ότι, μερικές φορές, όταν κάποιος κάθεται, οι φλέβες μπορεί να λυγίζουν στο γόνατο και την περιοχή της λεκάνης και έτσι να παρεμποδίζεται η ροή του αίματος προς την καρδιά. Αυτό μπορεί να έχει αποτέλεσμα να εμφανιστεί πρήξιμο, κούραση και πόνοι στα πόδια. Επίσης μπορεί να προκαλέσει κράμπες στις γάμπες (τη νύχτα) ή/και μυρμηγκιάσματα στα πόδια. Σε προχωρημένα στάδια της φλεβικής ανεπάρκειας υπάρχουν επιπλέον συμπτώματα: το δέρμα μελανιάζει,  οι φλέβες γίνονται ανάγλυφες και  σχηματίζονται ανοιχτά ή κλειστά έλκη.

Το ιστορικό και η κλινική εξέταση βοηθούν στη διάγνωση, όπως και ο έλεγχος με ντόπλερ-υπέρηχο. Η επόμενη σημαντική εξέταση είναι το έγχρωμο υπερηχογράφημα, το λεγόμενο triplex, που μας δίνει πολλές πληροφορίες και αποδεικνύει την ύπαρξη ή όχι θρόμβωσης στις βαθύτερες φλέβες. Επίσης η μαγνητική φλεβογραφία είναι άλλη μια σημαντική εξέταση.

Οι αιτίες

Η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια των κάτω άκρων είναι ως ένα σημείο αποτέλεσμα του δυτικού τρόπου ζωής και κυρίως της πολύωρης ακινησίας σε όρθια στάση ή σε καρέκλα γραφείου, της έλλειψης άσκησης (περπάτημα) και της κακής διατροφής. Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί σχετικά με τις αιτίες της ασθένειας. Οι πλέον πρόσφατες θεωρίες ενοχοποιούν κατασκευαστικές ανωμαλίες και ελλείψεις στο φλεβικό τοίχωμα παράλληλα με φλεγμονώδεις μηχανισμούς που αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων, όπως υποξία, χημικών – ορμονικών.

H καρδιά τροφοδοτεί με αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες ολόκληρο το σώμα μέσω των αρτηριών ενώ οι φλέβες επιστρέφουν το αίμα από το σώμα πίσω στην καρδιά. Οι φλέβες έχουν βαλβίδες που λειτουργούν μονόδρομα. Οι πτυχές τους ανοίγουν μόνο προς την κατεύθυνση της καρδιάς, εμποδίζοντας το αίμα να ρέει προς τα πίσω καθώς κινείται στα πόδια. Αν οι βαλβίδες εξασθενίσουν, το αίμα μπορεί να γυρίσει πίσω και να λιμνάσει εντός των φλεβών, δηλαδή έχουμε φλεβική ανεπάρκεια.

Το λιμνάζων αυτό αίμα διογκώνει τις φλέβες και σταδιακά οδηγεί στο σχηματισμό κιρσών. Οι κιρσοί λοιπόν μπορεί να είναι αποτέλεσμα της εξασθένησης των βαλβίδων στις φλέβες. Οι ελαττωματικές ή κατεστραμμένες βαλβίδες είναι μια από τις βασικές αιτίες για την εμφάνιση της φλεβικής ανεπάρκειας σε πολλές περιπτώσεις. Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται με ελαττωματικό τοίχωμα φλεβών, άλλοι με λιγότερες βαλβίδες και ένα ποσοστό 20% χωρίς καθόλου βαλβίδες. Αυτός είναι ένας λόγος που νέοι ασθενείς, 20-30 ετών, πάσχουν από κιρσούς.

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στη φλεβική ανεπάρκεια είναι:

        η εγκυμοσύνη (λόγω της πίεσης των φλεβών της κοιλιάς)

        η λήψη ορμονών και αντισυλληπτικών, που χαλαρώνουν τα τοιχώματα των φλεβών

        η παρατεταμένη ορθοστασία

        η παχυσαρκία

        η κληρονομικότητα

        η χρόνια δυσκοιλιότητα

        η χρόνια άρση βάρους (σε διάφορα επαγγέλματα), που αυξάνει την ενδοκοιλιακή πίεση

        η ηλικία (η συχνότητα των κιρσών σε ηλικίες μικρότερες των 50 ανέρχεται στο 31%, ενώ ξεπερνά το 70% μετά το 50στο έτος της ηλικίας.

        η μειωμένη σωματική δραστηριότητα οδηγεί στην αδρανοποίηση της μυϊκής αντλίας, της γαστροκνημίας με αποτέλεσμα τη στάση του αίματος στα κάτω άκρα. Το καθημερινό πρόγραμμα του σύγχρονου ανθρώπου (καθιστική εργασία, πολλή τηλεόραση, ελάχιστο βάδισμα) οδηγεί σε θρομβώσεις.

Να σημειωθεί ότι αν κάποιος νοσήσει από εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, οι βαλβίδες που υπάρχουν στο εσωτερικό των φλεβών καταστρέφονται με αποτέλεσμα αυτή η φλέβα να μη λειτουργεί φυσιολογικά. Η εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση εκτός του ότι μπορεί να προκαλέσει πνευμονική εμβολή, οδηγεί σε χρόνια φλεβική ανεπάρκεια λόγω της καταστροφής των βαλβίδων.

 Η εγκυμοσύνη

Ο τρόπος με τον οποίο η εγκυμοσύνη μπορεί να οδηγήσει στην φλεβική ανεπάρκεια είναι ο εξής. Η μήτρα μέχρι τη δωδέκατη εβδομάδα της κύησης παραμένει πυελικό όργανο. Σε πλήρη κύηση όμως μεταβάλλεται από ένα όργανο μήκους 7 εκ. και βάρους 70 γραμμάρια σε ένα σάκο 36 εκ. μήκους, 1.100 γραμμάρια βάρους, και 5 λίτρων όγκου. Μεγαλώνοντας η μήτρα, πιέζει όλο και περισσότερο τα υπόλοιπα κοιλιακά όργανα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα από την 20η εβδομάδα της κύησης, η κάτω κοίλη, η οποία είναι ευπίεστη και σε θέση τέτοια που είναι σχεδόν καθηλωμένη, να πιέζεται σε σημαντικό βαθμό.

Πέρα από αυτό το καθαρά μηχανικό κώλυμα, υπάρχει αύξηση των πιέσεων συνεπεία κυκλοφορικών μεταβολών. Η αιματική ροή στην μήτρα δεκαπλασιάζεται – από τα 60 ml ανά λεπτό σε 600 ml ανά λεπτό. Έτσι πολλαπλασιάζεται και η ποσότητα του φλεβικού αίματος που πρέπει να περάσει από την κάτω κοίλη. Η αύξηση αυτή του όγκου αίματος συμβάλλει στην αύξηση της πίεσης στις φλέβες των κάτω άκρων και είναι δυνατόν να προκαλέσει φλεβική ανεπάρκεια.

Πέρα από τα μηχανικά και κυκλοφορικά αίτια αύξησης της φλεβικής πίεσης φαίνεται ότι ρόλο παίζουν και οι ορμόνες – οιστρογόνα και προγεστερόνη. Από μελέτες που έχουν γίνει παρατηρείται μία μεταβολή στο αγγειακό τοίχωμα, τέτοια που έχει σκοπό να «χαλαρώσει» τα αγγεία. Φαίνεται ότι αυτές οι αλλαγές έχουν σκοπό να προετοιμάσουν το κυκλοφορικό σύστημα της γυναίκας που βρίσκεται στην εγκυμοσύνη να χειριστεί την αύξηση του ενδαγγειακού όγκου. Και βέβαια η κατάσταση επιδεινώνεται μετά από κάθε εγκυμοσύνη.

Αντιμετώπιση και θεραπεία

Η βαρύτητα της χρόνιας φλεβικής ανεπάρκειας των κάτω άκρων, καθορίζει το είδος της θεραπείας. Η αγωγή σε περιπτώσεις κιρσών κατά την εγκυμοσύνη είναι συντηρητική. Ένα ειδικό ελαστικό καλσόν είναι συνήθως αρκετό για να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα της φλεβικής ανεπάρκειας (πόνος, κνησμός, αίσθημα βάρους, οίδημα ). Η ελαστικότητά του καθορίζεται από την κλινική εικόνα και το στάδιο των κιρσών. Παράλληλα θα πρέπει η έγκυος να ακολουθεί καθημερινά ορισμένους απλούς κανόνες. Θα πρέπει να αποφεύγει την ορθοστασία, να φορά παπούτσια με τακούνι ύψους 2-3 εκατοστά, να ασκείται ή τουλάχιστον να περπατάει, να αποφεύγει να κάθεται για πολύ ώρα και να έχει το κάτω μέρος του κρεβατιού υψωμένο κατά 5-10 εκατοστά.

Επίσης θα πρέπει να κοιμάται στο αριστερό πλευρό της, έτσι ώστε να ελαττώνει την πίεση της μήτρας στην κάτω κοίλη φλέβα. Η λογική αύξηση του βάρους και η πλήρης απαγόρευση του καπνίσματος είναι κανόνες γενικότερης σημασίας. Έτσι και τα συμπτώματα είναι ηπιότερα αλλά και ο κίνδυνος φλεβοθρόμβωσης περιορίζεται. Η χειρουργική επέμβαση, όπου αυτή κρίνεται αναγκαία, θα πρέπει να αναβάλλεται για διάστημα 4-6 μηνών μετά τον τοκετό και να προηγείται μιας επόμενης εγκυμοσύνης.

Όταν η φλεβική ανεπάρκεια παρουσιάζει προχωρημένα συμπτώματα, υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση. Η φλεβική ανεπάρκεια τελευταίου σταδίου μπορεί να προκαλέσει έλκος, το οποίο αποκαλείται «άτονο». Εμφανίζεται συνήθως στην έσω επιφάνεια του κάτω τμήματος της κνήμης, πάνω από το σφυρό. Υπάρχουν όμως και άλλες ασυνήθιστες θέσεις όπως στην έξω επιφάνεια της κνήμης. Μετά από θρόμβωση επίσης μπορεί να εμφανιστεί έλκος μετά από χρόνια.

Ένα «όπλο» που υπάρχει στη φαρέτρα για τη ταχύτερη αντιμετώπιση των ελκών της φλεβικής ανεπάρκειας είναι το laser ELVeS 1470 nm, το οποίο χρησιμοποιείται όχι μόνο για τα άτονα έλκη αλλά και τα έλκη λόγω αγγειϊτιδας τα οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολα στη θεραπεία τους, και τελευταία για τα διαβητικά και νευροπαθητικά έλκη. Η θεραπεία με το laser γίνεται έξω από το νοσοκομείο και μπορεί να αποφευχθούν επεμβάσεις κάλυψης του έλκους με μοσχεύματα. Προτιμάται μια θεραπεία την εβδομάδα με χαμηλής ισχύος ενέργεια και χαμηλό pulse duration ανάλογα με την αντοχή του ασθενούς. Η θεραπεία είναι ανώδυνη, προκαλώντας φωτοδιέγερση και ενεργοποιώντας τους ινοβλάστες παράγεται σταδιακά νέος ιστός, επιθηλιακός, ο λεγόμενος ινώδης ιστός, συντελώντας έτσι στην «φυσική» επούλωση του έλκους.

Δείτε επίσης