Η παχυσαρκία δεν προκαλείται αποκλειστικά από ένα τρόφιμο ή ποτό, αλλά οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι πίσω από την επιδημία της παχυσαρκίας τα τελευταία 30 χρόνια, βρίσκονται κυρίως τα αναψυκτικά που είναι παραφουσκωμένα με ζάχαρη (η επιτραπέζια ζάχαρη αποτελείται από ένα μόριο φρουκτόζης και ένα μόριο γλυκόζης).
Η φρουκτόζη έχει ιδιαίτερα ενοχοποιηθεί για την αύξηση βάρους διότι μεταβολίζεται διαφορετικά από τη γλυκόζη και δεν δίνει σήμα κορεσμού στον εγκέφαλο.
«Δεν γνωρίζω άλλη κατηγορία τροφίμων και ποτών, η εξάλειψη της οποίας από τη διατροφή θα συντελούσε σε απώλεια βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα», λέει ο Ντέιβιντ Λούντβιγκ διευθυντής του Κέντρου Πρόληψης της Παχυσαρκίας του Ιδρύματος New Balance στο Νοσοκομείο Παίδων της Βοστόνης.
Πρόσφατα, η πόλη της Νέας Υόρκης αποφάσισε να απαγορεύσει τη πώληση σακχαρωδών ποτών σε συσκευασίες μεγαλύτερες των 453 γραμμαρίων σε εστιατόρια και άλλα σημεία πώλησης που εποπτεύονται από το τμήμα υγεία της πόλης. Κι αυτό γιατί οι παχύσαρκοι στην Αμερικανοί συνεχώς αυξάνονται. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον το 44% των ενηλίκων στις ΗΠΑ θα είναι παχύσαρκοι έως το 2030, συγκριτικά με το 35,7% σήμερα, επιβαρύνοντας το σύστημα υγείας κατά 66 δισ. δολάρια επιπλέον. Τα ποσοστά παχυσαρκίας μεταξύ των ενηλίκων από 15% που ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 έχουν υπερδιπλασιαστεί.
Πριν μερικά χρόνια οι διατροφορλόγοι είχαν βάλει στο μάτι τα λιπαρά φαγητά. Τότε συνιστούσαν μια δίαιτα με όσο το δυνατόν λιγότερο λίπος. Εξακολουθούν να μιλάνε και σήμερα για το παχυντικό λίπος, αν και λιγότερο έντονα, έχοντας τώρα στο στόχαστρο και τη ζάχαρη. Διότι ενώ από το 1997 μέχρι και σήμερα ο αριθμός των θερμίδων που καταναλώνουν οι Αμερικανοί έχει αυξηθεί, αλλά αυτή η αύξηση δεν προέρχεται τόσο από το λίπος όσο από τη ζάχαρη, και κυρίως από τα σακχαρούχα ποτά που περιέχουν αρκετή φρουκτόζη.
Ο κόσμος περιόρισε το ποσοστό του λίπους στη διατροφή του αλλά δεν έγινε πιο αδύνατος. Αυτό που τελικά γινόταν ήταν να αντικατασταθεί το λίπος με τη ζάχαρη και αυτό οδήγησε σε μεγαλύτερη παχυσαρκία. Ίσως να μην το ξέρετε αλλά ένα σακχαρούχο αναψυκτικό τύπου κόλα των 330 ml περιέχει 8,3 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη που ισοδυναμούν με 35 γραμμάρια ή 150 θερμίδες.
Οι μελέτες για τη ζάχαρη
Στην μελέτη DRINK (Double-Blind Randomized Intervention in Kids), ο Ολλανδός ερευνητής Μ. Κατάν χορήγησε σε 641 παιδιά 5-12 ετών με φυσιολογικό ΔΜΣ (Δείκτη Μάζας Σώματος) 250 ml μη ανθρακούχου ποτού ημερησίως, με ζάχαρη ή τεχνητές γλυκαντικές ουσίες. Τα ροφήματα χωρίς ζάχαρη είχαν σχεδιαστεί έτσι ώστε να μοιάζουν και να έχουν όμοια γεύση με αυτά που περιείχαν ζάχαρη, ώστε τα παιδιά να μη μπορούν να τα διακρίνουν.
Τα παιδιά που δεν κατανάλωναν ζάχαρη κέρδισαν λιγότερο σωματικό λίπος, κατά 1 κιλό και 0,36 μονάδες λιγότερο ΔΜΣ, συγκριτικά με τα παιδιά που ήπιαν αναψυκτικά με ζάχαρη.
«Όταν τα παιδιά αντικατέστησαν στη δίαιτά τους ένα αναψυκτικό με ζάχαρη με ένα αναψυκτικό χωρίς ζάχαρη, ο οργανισμός τους δεν αντελήφθη την απουσία των θερμίδων και δεν το αντικατέστησε με άλλο τρόφιμο ή υγρό», εξηγεί ο Δρ Κατάν.
Η μελέτη DRINK δεν απάντησε στο ερώτημα αν τα αναψυκτικά χωρίς θερμίδες μπορούν να είναι επιβοηθητικά για τα παχύσαρκα παιδιά. Στο ερώτημα αυτό απαντά η μελέτη που έγινε στο Νοσοκομείο Παίδων της Βοστόνης. Τα 110 παχύσαρκα παιδιά 15 ετών με ΔΜΣ περίπου 30, έλαβαν οδηγίες να μην πίνουν αναψυκτικά με ζάχαρη. Μετά από 12 μήνες οι έφηβοι είχαν μειώσει την κατανάλωση αναψυκτικών με ζάχαρη από 2 την ημέρα σε κανένα και την ημερήσια κατανάλωση θερμίδων κατά 454. Είχαν πάρει κατά μέσο όρο 1,6 κιλά. Όμως οι 114 έφηβοι που είχαν συνεχίσει την κατανάλωση αναψυκτικών είχαν πάρει 3,5 κιλά κατά μέσο όρο και είχαν αυξήσει κατά 0,63 τις μονάδες του ΔΜΣ.
Δύο χρόνια μετά την έρευνα, οι έφηβοι που έπιναν αναψυκτικά χωρίς θερμίδες είχαν πάρει 4,3 κιλά και 0,71 μονάδες ΔΜΣ, ενώ οι έφηβοι που έπιναν αναψυκτικά με ζάχαρη είχαν πάρει 5,5 κιλά και την 1,0 μονάδα ΔΜΣ.
«Το περιβάλλον μπορεί να προάγει την κατανάλωση τροφών και ποτών πλούσιων σε θερμίδες, αναστέλλοντας την προσπάθεια του ατόμου να διατηρήσει μια συμπεριφορική αλλαγή που έχει επιτύχει, όπως η αποφυγή αναψυκτικών με ζάχαρη» σημειώνει ο Δρ Λούντγουιγκ.
Ζάχαρη και γονίδια
Για να μελετήσουν τη σχέση γονιδίων-περιβάλλοντος-παχυσαρκίας, ερευνητές από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ εστίασαν σε 33.097 άτομα που είχαν πάρει μέρος στη μελέτη Nurses’ Health Study, καταγράφοντας πόσα αναψυκτικά με ζάχαρη έπιναν και αν ήταν φορείς κάποιου εκ των 32 γονιδίων που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
Η επίδραση των γονιδίων στην πιθανότητα να εξελιχθεί κάποιος σε παχύσαρκο ήταν διπλάσια μεταξύ αυτών που έπιναν ένα ή περισσότερα αναψυκτικά με ζάχαρη την ημέρα. Το συμπέρασμα είναι ότι μια δίαιτα που περιέχει αρκετή ζάχαρη επιδρά στην έκφραση των γονιδίων.
Αντίθετα, μια υγιεινή δίαιτα χωρίς αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη μπορεί να διατηρήσει σε αδράνεια τα γονίδια της παχυσαρκίας.
