Σε επιστολή προς τα επιστημονικά περιοδικά «Nature» και «Science» που υπογράφεται από 40 επιστήμονες σημειώνεται είναι επιτακτική ανάγκη να ξεκινήσουν γρήγορα και οι μελέτες για το στέλεχος Η5Ν1 της γρίπης των πτηνών. Και αυτό διότι το στέλεχος Η5Ν1 της γρίπης των πτηνών μπορεί αυτή τη στιγμή να μεταλλάσσεται θέτοντας σε κίνδυνο την ανθρωπότητα.
Όλα ξεκίνησαν το περασμένο έτος όταν υπήρξε αντιπαράθεση σχετικά με το πόσο ασφαλές είναι να δημοσιευθούν δύο διαφορετικές μελέτες που αφορούσαν το στέλεχος Η5Ν1 της γρίπης των πτηνών – η μία μελέτη είχε διεξαχθεί από ειδικούς του Πανεπιστημίου Εράσμους στην Ολλανδία με επικεφαλής τον καθηγητή Ρον Φουσιέ και η δεύτερη από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν-Μάντισον στις ΗΠΑ με επικεφαλής τον καθηγητή Γιοσιχίρο Καουαόκα.
Αμφότερες οι ερευνητικές ομάδες είχαν μολύνει κουνάβια –επέλεξαν το συγκεκριμένο πειραματόζωο καθώς εμφανίζει παρόμοια συμπτώματα γρίπης με τον άνθρωπο – με το στέλεχος Η5Ν1 και είχαν δείξει ότι πέντε ως εννέα μεταλλάξεις του στελέχους είναι αρκετές ώστε να αρχίσει να μεταδίδεται εύκολα μεταξύ των θηλαστικών.
Το στέλεχος Η5Ν1
Διευκρινίζεται ότι το στέλεχος Η5Ν1 της γρίπης δεν μεταδίδεται αυτή τη στιγμή εύκολα μεταξύ ανθρώπων – «πλήττει» συνήθως άτομα που έχουν έλθει σε επαφή με μολυσμένα πτηνά. Ωστόσο οι ερευνητές που βρίσκονταν πίσω από τις μελέτες υποστήριξαν ότι δεν είναι απίθανο τέτοιες μεταλλάξεις να λαμβάνουν χώρα στη φύση, δικαιολογώντας έτσι και την αξία των ερευνών τους, οι οποίες, κατά τα λεγόμενά τους έχουν ως στόχο να προετοιμάσουν την ανθρωπότητα για μια ενδεχόμενη πανδημία γρίπης.
Και μπορεί οι συγγραφείς των μελετών να υπεραμύνονταν της δουλειάς τους, ωστόσο πλήθος επιστημόνων ανέφερε ότι τίθενται σοβαρά ζητήματα ασφαλείας από τη διεξαγωγή τέτοιων πειραμάτων. Οι σκεπτικιστές σημείωναν ότι κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ένα μεταλλαγμένο φονικό στέλεχος γρίπης να «ξεπηδήσει» από κάποιο εργαστήριο ενώ συμπλήρωναν ότι η δημοσίευση ερευνών που θα περιέχουν λεπτομέρειες σχετικά με το πώς επιτυγχάνονται οι μεταλλάξεις του ιού της γρίπης των πτηνών μπορεί να αποτελέσει «όπλο» στα χέρια βιοτρομοκρατών.
Τελικά μετά από μήνες αντιπαραθέσεων και διαβουλεύσεων – το ζήτημα έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις και στον «χορό» μπήκαν εκδότες επιστημονικών περιοδικών, κυβερνήσεις, ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας – οι δύο μελέτες δημοσιεύθηκαν.
Ωστόσο οι συγγραφείς τους αλλά και η υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με το πεδίο έρευνας της γρίπης συμφώνησαν να υπάρξει μια διακοπή των σχετικών ερευνών προκειμένου να συζητηθεί ενδελεχώς το ζήτημα από τους αρμόδιους φορείς και να τεθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις που θα διέπουν τη διεξαγωγή τους αλλά και τον τρόπο δημοσίευσής τους.
Τώρα οι 40 επιστήμονες που υπογράφουν την επιστολή η οποία έκανε την εμφάνισή της στις 23 Ιανουαρίου 2013 στις δύο επιθεωρήσεις όπου έγιναν και οι δημοσιεύσεις των δύο μελετών, υποστηρίζουν ότι το μορατόριουμ εκπλήρωσε τον στόχο του. Όπως λένε, υπήρξε αρκετός χρόνος ώστε οι αρχές να ελέγξουν το πώς ακριβώς πρέπει να διεξάγονται αυτού του είδους οι μελέτες.
Ο καθηγητής Φουσιέ, εκ των πρωταγωνιστών της διαμάχης και μεταξύ των υπογραφόντων, ανέφερε ότι είναι άκρως σημαντικό να ξαναρχίσουν άμεσα οι μελέτες σχετικά με τη μετάδοση του Η5Ν1 καθώς κάτι τέτοιο θα βοηθήσει να εντοπιστούν οι ακριβείς γονιδιακές μεταλλάξεις που κάνουν το συγκεκριμένο στέλεχος ικανό να μεταδίδεται μέσω του αέρα μεταξύ ανθρώπων.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο δεύτερος πρωταγωνιστής της όλης ιστορίας, ο καθηγητής Καουαόκα ο οποίος επίσης υπέγραψε την επιστολή. «Θέλουμε η ανθρωπότητα να είναι πιο προετοιμασμένη από ό,τι είναι τώρα. Καταλαβαίνουμε τους κινδύνους και θεωρούμε ότι η έρευνα για το στέλεχος Η5Ν1 είναι ασφαλής. Ποτέ ο κίνδυνος δεν θα είναι μηδενικός, ωστόσο είναι διαχειρίσμος και πιστεύουμε ότι τα οφέλη από αυτού του είδους τις μελέτες είναι μεγαλύτερα από τους όποιους κινδύνους».
Βέβαια το τέλος του μορατόριουμ δεν σημαίνει και άμεση επανέναρξη των ερευνών. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη καταλήξει σε συγκεκριμένους κανόνες που θα διέπουν μελέτες για τη γρίπη τις οποίες χρηματοδοτεί και τόσο ο δρ Φουσιέ όσο και ο δρ Καουαόκα χρηματοδοτούνται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ. Πάντως ο δρ Φουσιέ τόνισε, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά τη δική του ομάδα, ότι θα ξεκινήσει και πάλι την έρευνα για τον Η5Ν1 μέσα στις επόμενες εβδομάδες με χρηματοδότηση που λαμβάνει από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διαμάχη για τη γρίπη των πτηνών
Σε κάθε περίπτωση, οι αντιδράσεις άλλων επιστημόνων στο άκουσμα της άρσης του μορατόριουμ ήταν και πάλι έντονες. Πολλοί ειδικοί καταδίκασαν την απόφαση των 40 να ξαναρχίσουν τις έρευνες για το Η5Ν1, υποστηρίζοντας ότι θέτουν σε κίνδυνο ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Ο λόρδος Ρόμπερτ Μέι, πρώην επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης και πρώην πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας τόνισε ότι το μορατόριουμ πρέπει να συνεχιστεί: «Καθώς αυτού του είδους η έρευνα γίνεται ολοένα και πιο γνωστή, δίνεται ευκαιρία σε επιτήδειους να την χρησιμοποιήσουν για δικό τους όφελος. Οι κίνδυνοι της συνέχισης διεξαγωγής τέτοιων ερευνών είναι μεγαλύτεροι από τα οποιαδήποτε οφέλη» είπε ο ειδικός στη βρετανική εφημερίδα «Τhe Independent».
Ο σερ Ρίτσαρντ Ρόμπερτς, κάτοχος του Νομπέλ Ιατρικής το 1993 τόνισε από την πλευρά του ότι δεν έχει γίνει αρκετή δημόσια διαβούλευση σχετικά με το ζήτημα. «Η απόφαση άρσης του μορατόριουμ φαίνεται ότι έχει ληφθεί από μια μικρή ομάδα επιστημόνων για ίδιον όφελος και αποτελεί εμπαιγμό της έννοιας της συναίνεσης».
Αντίθετος με την άρση του μορατόριουμ δήλωσε και ο Σάιμον Γουέιν-Χόμπσον, καθηγητής Ιολογίας στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι. Ο καθηγητής δήλωσε μάλιστα έκπληκτος από την αιφνιδιαστική ανακοίνωση των 40 επιστημόνων. Και αυτό διότι, όπως είπε, «δεν υπήρξε συζήτηση με κανέναν ιολόγο εκτός της κοινότητας των επιστημόνων που ασχολούνται αποκλειστικώς με τη γρίπη σχετικά με το θέμα. Ως ιολόγος δεν είμαι πεπεισμένος για τα οφέλη αυτού του είδους έρευνας».
Ακόμη και επιστήμονες που υπέγραψαν την επιστολή ανέφεραν ότι νιώθουν αβέβαιοι για το μέλλον. Η Ιλάρια Κάπουα, ερευνήτρια στο πεδίο της γρίπης στο Δημόσιο Κτηνιατρικό Ινστιτούτο της Ιταλίας εξήγησε ότι δεν ανησυχεί τόσο βραχυπρόθεσμα καθώς προς το παρόν έρευνες για τη γρίπη διεξάγονται σε λίγα εργαστήρια με υψηλά στάνταρντ βιοασφάλειας. Η ανησυχία της ειδικού αφορά το απώτερο μέλλον, καθώς αναμένεται τέτοια πειράματα να διεξάγονται σε πολύ περισσότερα εργαστήρια αμφιβόλου ασφαλείας. «Δεν πρόκειται τελικώς για ένα θέμα των επιστημόνων αλλά εκείνων που χαράσσουν πολιτική. Θέλουμε να συνεχίσουμε να επενδύουμε δημόσια κονδύλια σε αυτού του τύπου την έρευνα;» κατέληξε η ειδικός.
