Μπορεί να φαίνεται περίεργο αλλά είναι άγνωστος ο μηχανισμός με τον οποίο δρουν τα αντικαταθλιπτικά χάπια στον οργανισμό, παρότι χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες. Τώρα όμως, ερευνητές του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς προτείνουν μια θεωρία, σύμφωνα με την οποία τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπλοκάρουν ένα γονίδιο που παράγει την πρωτεΐνη sFRP3. Η πρωτεινη sFRP3 (secreted frizzled-related protein 3) αναστέλλει τον σχηματισμό νέων νευρώνων στον εγκέφαλο.
Τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά χάπια, όπως τα φάρμακα της κατηγορίας SSRI (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) αυξάνουν τη σεροτονίνη, ενός νευροδιαβιβαστή που συνδέεται με την κατάθλιψη. Τη δεκαετία του 1990, πολλοί νευροβιολόγοι πίστευαν ότι η κατάθλιψη οφείλεται σε «διαταραχές» των επιπέδων της σεροτονίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών, αργότερα όμως έγινε σαφές ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο απλή.
Αντικαταθλιπτικά χάπια και ηλεκτροσόκ
Το ανεξήγητο με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι ότι χρειάζονται αρκετές εβδομάδες μέχρι να δράσουν πλήρως, παρόλο που η αύξηση στα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών είναι άμεση. Κανείς δεν ήταν σίγουρος για το πού οφείλεται αυτή η καθυστέρηση.
Τα τελευταία χρόνια όμως έχει προκύψει ένα σημαντικό νέο στοιχείο: τα αντικαταθλιπτικά χάπια φαίνεται ότι προάγουν τον σχηματισμό νέων νευρώνων από βλαστικά κύτταρα του εγκεφάλου, μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο. Την ίδια δράση έχει εξάλλου διαπιστωθεί ότι έχει η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, δηλαδή το ηλεκτροσόκ, η οποία εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα στην ανθεκτική κατάθλιψη αλλά θεωρείται από μερικούς ως μια «βάρβαρη» θεραπεία.
Πώς όμως μπορούν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και το ηλεκτροσοκ να προάγουν τη νευρογένεση; Για να διερευνήσει το θέμα, ο καθηγητής Χονγκζούν Σον και οι συνεργάτες του συνέκριναν σε πρώτη φάση ποντίκια που είχαν ή δεν είχαν υποβληθεί σε ηλεκτροσοκ. Η ανάλυση έδειξε ότι η θεραπεία έδειχνε να μπλοκάρει το γονίδιο που παράγει την πρωτεΐνη sFRP3.
Προκειμένου να ανακαλύψουν τη δράση αυτής της πρωτεΐνης, οι ερευνητές μελέτησαν ποντίκια που είχαν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να μην την παράγουν καθόλου. Τα πειραματόζωα αυτά συμπεριφέρονταν ύστερα από το ηλεκτροσοκ «σαν φυσιολογικά ποντίκια που έπαιρναν αντικαταθλιπτικά» αναφέρει η ερευνητική ομάδα. Επιπλέον, η συμπεριφορά αυτή δεν άλλαζε όταν χορηγούνταν αντικαταθλιπτικά φάρμακα σε αυτά τα ζώα.
Αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια αναστέλλουν τη δράση του γονιδίου που παράγει την πρωτεΐνη sFRP3, η οποία είχε διαπιστωθεί με προηγούμενες μελέτες ότι αναστέλλει τον σχηματισμό νέων νευρώνων.
Και η σωματική άσκηση
Για να συνδέσουν τα ευρήματα στα ποντίκια με το τι συμβαίνει στον άνθρωπο, οι ερευνητές εξέτασαν μια βάση δεδομένων με πληροφορίες για 541 ασθενείς με κατάθλιψη και την απόκρισή τους στη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά. Τα αποτελέσματα των επιμέρους πειραμάτων δημοσιεύονται στις επιθεωρήσεις Molecular Psychiatry και Cell Stem Cell και επιβεβαιώνουν την μελέτη που έγινε στα ποντίκια.
Σχολιάζοντας τα ευρήματα, ο δρ Σονγκ επισημαίνει ότι «η δραστηριότητα αυτού του γονιδίου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην ένταση της δραστηριότητας στον εγκέφαλο, οπότε το γονίδιο φαίνεται να είναι ένας φύλακας που συνδέει τα επίπεδα δραστηριότητας με το σχηματισμό νέων νευρώνων» Σημειώνει επιπλέον ότι το γονίδιο αυτό δείχνει να επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες όπως η σωματική άσκηση.
Περαιτέρω μελέτες θα δείξουν αν η πρωτεινη sFRP3 λύνει πράγματι το μυστήριο γύρω από τον τρόπο που δρουν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
