Φάρμακα: Διαφορετική δράση και παρενέργειες στα δύο φύλα

farmaka parenergeies drashΟκτώ στους 10 ενήλικες παίρνουν τουλάχιστον ένα φάρμακο και ένας στους τρεις παίρνουν πέντε ή περισσότερα φάρμακα. Όμως τα φάρμακα δεν έχουν το ίδιο θετικό αποτέλεσμα ή τις ίδιες παρενέργειες σε άνδρες και γυναίκες (διαφορές υπάρχουν βέβαια και από άτομο σε άτομο).

Σύμφωνα με νέες μελέτες, οι γυναίκες έχουν περισσότερες παρενέργειες από τα πολλά φάρμακα σε σχέση με τους άνδρες και αυτό διότι ο οργανισμός τους αντιδρά διαφορετικά. Αυτός είναι ο λόγος που ένα εγκρίθηκε στις ΗΠΑ ένα υπνωτικό φάρμακο σε διαφορετική δοσολογία για τις γυναίκες.  Διαπιστώθηκε ότι η επίδραση του της υπνωντικής ουσίας ζολπιδέμη είναι πιο παρατεταμένη στις γυναίκες, τα δε επίπεδα στο αίμα βρέθηκαν να είναι σχεδόν διπλάσια από τα αναμενόμενα. Έτσι, το FDA ενέκρινε τη μισή δόση για τις γυναίκες απ’ ό,τι για τους άντρες. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται μία τόσο σημαντική μείωση της δοσολογίας.

Φαίνεται ότι ο γυναικείος οργανισμός απορροφά ορισμένα φάρμακα με βραδύτερο ρυθμό από το λεπτό έντερο, αλλά παράλληλα έχει περιορισμένη ικανότητα αδρανοποίησης και απέκκρισης από τα νεφρά. Έτσι, υπάρχει το ενδεχόμενο να αυξηθούν υπέρμετρα στο αίμα.

Από την άλλη πλευρά, άνδρες και γυναίκες έχουν διαφορετική ευαισθησία και έτσι αποκρίνονται διαφορετικά σε φάρμακα κάθε είδους ουσίες. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι το αλκοόλ επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες, ενώ αντίθετα κατά τις χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις από το ενδοφλέβιο φάρμακο προποφόλη για την επίτευξη αναισθησίας.

Μέχρι τώρα αυτή η διαφορά στις παρενέργειες και στην ανταπόκριση που έχουν άνδρες και γυναίκες απέναντι στα φάρμακα δεν είχε τονιστεί. Ένας βασικός λόγος γι’ αυτό είναι η συνήθης πρακτική να δοκιμάζονται οι ιδιότητες των νέων φαρμάκων σε υγιείς εθελοντές. Αυτή η πρακτική άφηνε έως πρότινος εκτός μελετών τις γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, επειδή θεωρητικά θα τις έθετε σε κίνδυνο σε περίπτωση εγκυμοσύνης.

Επιπλέον, οι νεαρές γυναίκες αποτελούν έναν πληθυσμό με ευμετάβλητο «βιολογικό υπόστρωμα»: μία φαρμακολογική δράση ενδέχεται να ποικίλει ανάλογα με τη φάση του έμμηνου κύκλου (περίοδος).

Η προεγκριτική έλλειψη δεδομένων από γυναίκες οδήγησε σε αρκετές εκπλήξεις μετά την έγκριση ορισμένων φαρμάκων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι μικρές δόσεις ασπιρίνης για την πρόληψη του εμφράγματος: ενώ στους άνδρες μειώνουν τη συχνότητα των εμφραγμάτων, στις γυναίκες δεν επηρεάζουν τα εμφράγματα, αλλά μειώνουν σημαντικά τα εγκεφαλικά.

Ορισμένα φάρμακα, εξάλλου, όπως κάποια παλαιότερα αντιισταμινικά, είχαν πολύ εντονότερες παρενέργειες στις γυναίκες, οι οποίες εμφάνισαν επικίνδυνες για τη ζωή καρδιακές αρρυθμίες. Σε μία δική μας μελέτη βρέθηκε ότι το αντικαρκινικό φάρμακο δοξορουβικίνη είχε βραδύτερη απομάκρυνση από τον οργανισμό των γυναικών, μολονότι αυτό δεν συσχετίστηκε με περισσότερες παρενέργειες.

Εντονότερα αποτελέσματα στις γυναίκες έχουν τα οπιοειδή αναλγητικά, οι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (αντικαταθλιπτικά), οι βήτα-αδρενεργικοί αναστολείς (αντιαρρυθμικά και αντιυπερτασικά) και τα κλασικά αντιψυχωτικά. Επομένως, οι γυναίκες πρέπει να λαμβάνουν μικρότερες δόσεις από αυτά τα φάρμακα. Αντίθετα, οι γυναίκες είναι ανθεκτικότερες στα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και στους αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης (αντιυπερτασικά).

Φάρμακα με πιο διαφορετική δράση στις γυναίκες

Τα φάρμακα που έχουν ισχυρότερη δράση στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες (και είναι γνωστό μέχρι σήμερα) είναι:

* Οπιοειδή. Είναι αναλγητικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η δεξτροπροποξυφαίνη, η κωδεΐνη, η μορφίνη, η πεθιδίνη, η πενταζοκίνη, η φαιντανύλη και η ναλβουφίνη

* Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης. Είναι αντικαταθλιπτικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η παροτεξίνη, η σιταλοπράμη, η φλουοξετίνη και η φλουβοξαμίνη.

* Β-αδρενεργικοί αναστολείς. Χορηγούνται για τις καρδιακές αρρυθμίες και την υπέρταση. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η τιμολόλη, η βηταξολόλη, η λεβοβουνολόλη, η μετιπρανολόλη και η καρτεολόλη.

* Βουτυροφαινόνες. Είναι κλασικά αντιψυχωσικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αλοπεριδόλη, η δροπεριδόλη, η βενπεριδόλη και η τριφθοριοπεριδόλη

Τα φάρμακα που έχουν μια πιο ήπια δράση στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες είναι:

* Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αμιτριπτυλίνη, η δοξεπίνη, η μαπροτιλίνη, η μιανσερίνη, η νορτριπτυλίνη, η τραζοδόνη και η χλωριμιπραμίνη

* Ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης. Χορηγούνται για την υπέρταση. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η λοσαρτάνη, η ιρβεσαρτάνη και η βαλσαρτάνη.

Χαμηλή δοσολογία για λιγότερες παρενέργειες

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, 2,4 άτομα στα 1.000 άτομα που παίρνουν φάρμακα εμφανίζουν σοβαρές παρενέργειες  που απαιτούν μεταφορά στο νοσοκομείο. Περίπου 5-10% των περιπτώσεων οι παρενέργειες αφορούν αλλεργικές αντιδράσεις.

Ως γενικό κανόνα και για τα δύο φύλα, θα ήταν σκόπιμο να υιοθετήσουμε την εξής αρχή: «Για κάθε φάρμακο, οφείλουμε να ξεκινάμε τη θεραπεία με τη χαμηλότερη δυνατή δραστική δοσολογία».

Ευτυχώς, τα περισσότερα φάρμακα έχουν υψηλή «οροφή ασφαλείας»: δεν παρουσιάζουν σοβαρές παρενέργειες, ακόμη κι αν παρατηρηθεί απρόσμενη αύξηση των επιπέδων τους στο αίμα.

Απαιτείται, όμως, πολύ μεγάλη προσοχή για όσα φάρμακα έχουν χαμηλή οροφή ασφαλείας. Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση σε γυναίκες πρέπει να γίνεται με φειδώ και σε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό.

Οι γενικές συμβουλές για τα φάρμακα είναι:

* Να παίρνετε φάρμακα μόνον όταν σας τα έχει συστήσει ένας γιατρός, είτε είναι συνταγογραφούμενα είτε χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή.

* Μην παίρνετε τα φάρμακα κατά το δοκούν, αλλά ακριβώς όπως έχει πει ο γιατρός. Μην αυξάνετε από μόνοι σας τη δοσολογία ούτε να παίρνετε περισσότερες από τις συνιστώμενες δόσεις, ελπίζοντας ότι έτσι θα αποκομίσετε μεγαλύτερο ή πιο γρήγορο όφελος.

* Μην προτείνετε τα φάρμακά σας στους άλλους και μην ακούτε τις παραινέσεις για να πάρετε άλλα φάρμακα από αυτά που σας έχει συστήσει ο γιατρός.

* Όταν πηγαίνετε στον γιατρό, να τον ενημερώνετε αναλυτικά για το ιατρικό ιστορικό σας (μην ξεχνάτε τις κάθε είδους αλλεργίες) και για τυχόν φάρμακα, διατροφικά συμπληρώματα (λ.χ. βιταμίνες) ή/και βότανα που παίρνετε. Να ξέρετε ότι τα βότανα αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα. Μια χαρακτηριστική περίπτωση αλληλεπίδρασης τροφής και φαρμάκου είναι το γκρέιπφρουτ το οποίο επιδρά σε 85 φάρμακα

* Όταν σας χορηγεί ένα φάρμακο ο γιατρός, να τον ρωτάτε αν πρέπει να το πάρετε με γεμάτο ή άδειο στομάχι, καθώς και αν αντενδείκνυται να τρώτε κάποιο τρόφιμο (λ.χ. γκρέιπφρουτ) όσο καιρό το παίρνετε.

* Πριν πάρετε ένα φάρμακο, να διαβάζετε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης – και οπωσδήποτε τις προειδοποιήσεις, τις παρενέργειες, επιπλοκές, αντενδείξεις και συνιστώμενη δοσολογία. Να θυμάστε ότι πολλά φάρμακα δεν μπορούν να λαμβάνονται με ασφάλεια σε συνδυασμό με άλλα ή με αλκοόλ.

* Όταν παίρνετε φάρμακα το βράδυ, να ανάβετε δυνατό φως για να μην κάνετε κανένα λάθος στη δόση ή και στο φάρμακο ακόμα. Το φωτάκι της νύχτας δεν είναι αρκετό.

* Μην βγάζετε τα φάρμακα από τις συσκευασίες τους και μην πετάτε το φύλλο οδηγιών χρήσης.

* Μην κρατάτε στο σπίτι τα φάρμακα που σας περισσεύουν, δεν θα χρησιμοποιήσετε λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών ή όταν εκπνέει η ημερομηνία λήξης τους.

* Μην παίρνετε ταυτοχρόνως (λ.χ. την ίδια ώρα το πρωί) πολλά φάρμακα, εκτός κι αν ο γιατρός ρητά σας έχει πει πως πρέπει να το κάνετε.

Δείτε επίσης