Σχεδόν ένα στα 10 παιδιά έρχεται στον κόσμο με πρόωρη γέννηση πλέον στην Ελλάδα. Το στοιχείο αυτό προκύπτει από ελληνική μελέτη που αφορούσε καταγραφές 28 ετών (από το 1980 ως το 2008) και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica».
Διεθνώς η πρόωρη γέννα βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στο 9-11% του συνόλου των τοκετών. Τα ίδια ποσοστά ισχύουν σήμερα και για την Ελλάδα, ωστόσο τα ποσοστά αυτά παρουσίασαν έκρηξη μέσα στα τελευταία 28 χρόνια. Από το σύνολο των 3.218.463 γεννήσεων που καταγράφηκαν από το 1980 ως το 2008, οι 151.594 γεννήσεις ήταν πρόωρες. Το ποσοστό αυτό όμως εμφανίστηκε διπλασιασμένο το 2008, που εκτοξεύτηκε στο 9,62%. Η αύξηση αυτή αφορούσε κυρίως τα «όψιμα πρόωρα» βρέφη, εκείνα δηλαδή που γεννήθηκαν μεταξύ της 34ης και της 36ης εβδομάδας της κύησης.
Πρόωρος τοκετός και υγεία
Η προωρη γεννηση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες περιγεννητικής θνησιμότητας (θνησιμότητα μέσα στις πρώτες επτά ημέρες από τη γέννηση), αλλά και νοσηρότητας των βρεφών. Ο πρόωρος τοκετός δεν απειλεί μόνο με θάνατο αλλά μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία αργότερα, ακόμη και εφ’ όρου ζωής.
Οι σημαντικότερες συνέπειες είναι:
Τα πρόωρα βρέφη συχνά χρειάζονται ειδική φροντίδα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας Νεογνών, όπως υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών τους. Αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο επανεισαγωγής στο νοσοκομείο ακόμη και αν έχουν καταφέρει να βγουν από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, καθώς και αυξημένο κίνδυνο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου.
- Μία από τις κύριες βραχυπρόθεσμες συνέπειες της πρόωρης γέννας στην υγεία αφορά τα σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα. Με δεδομένο ότι όταν ένα παιδί γεννιέται πρόωρα οι πνεύμονές του δεν έχουν ωριμάσει αρκετά ώστε να είναι έτοιμοι να αντεπεξέλθουν στον εφ’ όρου ζωής «φόρτο εργασίας» που τους περιμένει, τα μωρά αυτά χρειάζονται συχνά τεχνητή υποστήριξη της αναπνοής. Τα αναπνευστικά προβλήματα μπορούν να διαρκέσουν κατά το πρώτο έτος ζωής του παιδιού αλλά και να προκαλέσουν άσθμα αργότερα στη ζωή.
- Ο εγκέφαλος είναι το τελευταίο μεγάλο όργανο που ωριμάζει στο έμβρυο – είναι χαρακτηριστικό ότι συνεχίζει να αναπτύσσεται και μετά τη στιγμή της γέννησης. Οσο πιο πρόωρο γεννιέται ένα μωρό τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να εμφανιστεί αιμορραγία στον εγκέφαλό του ή άλλα σημάδια στρες τα οποία μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την εγκεφαλική ανάπτυξη. Ακόμη και στην 35η εβδομάδα της κύησης ο εγκέφαλος του εμβρύου ζυγίζει μόλις τα δύο τρίτα του βάρους του σε σύγκριση με το βάρος που έχει όταν η κύηση ολοκληρωθεί (περίπου στην 40ή εβδομάδα). Αν το παιδί γεννηθεί πρόωρα, ακόμη και λίγες εβδομάδες νωρίτερα, η σημαντική διαδικασία της ολοκλήρωσης της ανάπτυξης του εγκεφάλου λαμβάνει χώρα εκτός της μήτρας, δηλαδή σε ένα μη φυσιολογικό περιβάλλον.
- Τα πρόωρα μωρά μπορούν να εμφανίσουν μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας όπως εγκεφαλική παράλυση, νοητική υστέρηση, βλάβες στην όραση και στην ακοή, προβλήματα σε διαφορετικά όργανα αλλά και στη γενικότερη ανάπτυξη.
- Ακόμη και τα όψιμα πρόωρα μωρά (εκείνα που γεννιούνται μεταξύ της 34ης και της 36ης εβδομάδας) παρουσιάζουν συχνά μακροπρόθεσμες δυσκολίες, όπως προβλήματα στη συμπεριφορά, στην κοινωνικοποίηση και στη διαχείριση των συναισθημάτων, μαθησιακά προβλήματα. Αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
- Τα παιδιά που γεννιούνται πρόωρα αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες χρόνιων προβλημάτων υγείας στην ενήλικη ζωή τους όπως καρδιοπάθειες, υπέρταση και διαβήτη τύπου 2.
Αιτίες: Ηλικία, εξωσωματική, κάπνισμα, παχυσαρκία
Σε ό,τι αφορά τα αίτια ενό πρόωρου τοκετού, αποτελεί μια επιπλοκή της εγκυμοσύνης που εξαρτάται από πολλές αιτίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό παραμένουν άγνωστες. Ένα άλλο φαινόμενο είναι ότι υπάρχουν πολλές γεννήσεις διδύμων. Οι πολύδυμες κυήσεις συνδέονται με την εξωσωματική γονιμοποίηση, καθώς οι γυναίκες πλέον αποφασίζουν να γίνουν μητέρες σε ολοένα και μεγαλύτερη ηλικία. Η μεγάλη ηλικία της μητέρας αποτελεί έναν παράγοντα κινδύνου για πρόωρη γέννηση. Στη δεκαετία του 1980 οι περισσότερες γυναίκες στην Ελλάδα γίνονταν μητέρες στα 20-24 χρόνια τους αλλά σήμερα η μέση ηλικία μητρότητας ανέβηκε κατά μία δεκαετία (στα 30-34 έτη). Ως το 2008 οι γυναίκες που γίνονταν μητέρες μετά τα 34 έτη τους αποτελούσαν το 21% επί του συνόλου των γυναικών που βίωναν τη μητρότητα, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 1980 ήταν μόλις 7%.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να είναι υπεύθυνοι για τον πρόωρο τοκετό είναι η παχυσαρκία των γυναικών, η οποία εμφανίζει έκρηξη στην Ελλάδα με όσα συνεπάγεται για την υγεία, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης που “χτυπούν” ολοένα και περισσότερα άτομα (κυρίως όταν η γυναίκα είναι μεγαλύτερης ηλικίας). Επίσης, το κάπνισμα που “θεριεύει” πλέον μεταξύ των γυναικών.
Το κάπνισμα της μητέρας (ενεργητικό ή παθητικό) αποτελεί έναν από τους παράγοντες κινδύνου για προωρο τοκετο. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται μέσα από μια μελέτη που είδε πριν από λίγες ημέρες το φως της δημοσιότητας στην επιθεώρηση «British Medical Journal». Ειδικοί του Πανεπιστημίου Χάσελτ στο Βέλγιο διερεύνησαν στοιχεία που αφορούσαν 600.000 γεννήσεις και είδαν ότι τα ποσοστά γέννησης πρόωρων βρεφών (πριν από την 37η εβδομάδα της κύησης) εμφάνισαν σημαντική μείωση σε τρεις περιόδους οι οποίες τοποθετούνταν έπειτα από διαφορετικές φάσεις εφαρμογής της «καπνοαπαγόρευσης» στη χώρα. Συγκεκριμένα το 2006 το κάπνισμα απαγορεύθηκε στα περισσότερα γραφεία και στους δημόσιους χώρους, ενώ ακολούθησαν τα εστιατόρια το 2007 καθώς και τα μπαρ που σερβίρουν φαγητό το 2010. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι μετά τις απαγορεύσεις του 2007 και του 2010 το ποσοστό πρόωρων γεννήσεων έπεσε κατά περίπου 3% τη φορά – σε απόλυτους αριθμούς, τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν σε μείωση κατά έξι πρόωρες γεννήσεις ανά 1.000 γεννήσεις.
Τέλος, η καισαρική φαίνεται ότι επίσης παίζει ρόλο στον πρόωρο τοκετό. Στην Ελλάδα οι καισαρικές αγγίζουν το 50% των τοκετών (μια τάση που είναι διεθνής), γεγονός που ίσως έχει τη δική του σημασία. Πιστεύεται πως η αύξηση του αριθμού καισαρικών συμβάλλει στην αύξηση των γεννήσεων όψιμα πρόωρων βρεφών. Μάλιστα, η κύρια ένδειξη για καισαρική είναι μια προηγούμενη καισαρική στη γυναίκα, γεγονός που οδηγεί σε έναν “φαύλο κύκλο” επαναλαμβανόμενων καισαρικών.
