Η δυσκοιλιότητα (constipation) είναι ίσως η πιο συχνή διαταραχή του πεπτικού συστήματος. Πρόκειται για τη μειωμένη συχνότητα των κενώσεων σε λιγότερες από τρεις την εβδομάδα ή η ανάγκη για αυξημένη εφαρμογή πίεσης ώστε να επιτευχθεί η αφόδευση. Απασχολεί το 20% του γενικού πληθυσμού της χώρας, ενώ το 33% εμφανίζει συμπτώματα περιστασιακά, κατά τη διάρκεια των διακοπών και ενός ταξιδιού. Από τους πάσχοντες, το 60% υποφέρει για δύο ή και περισσότερα χρόνια. Η πιο ευπαθής ομάδα είναι οι γυναίκες και η τρίτη ηλικία. Η θεραπεία περιλαμβάνει ορισμένες τροφές, ήπια άσκηση και υπακτικά φάρμακα.
Η δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε οξεία (περιστασιακή) και χρόνια. Η περιστασιακή δυσκοιλιότητα οφείλεται συχνά σε απότομη αλλαγή της διατροφής ή των καθημερινών συνηθειών (αυστηρή δίαιτα, ταξίδι), σε έλλειψη άσκησης (κατάκλιση, ακινησία σε μακρινά ταξίδια), σε αφυδάτωση των κοπράνων (σε έντονη ζέστη), σε ψυχολογικό stress, αλλά και σε μια εγκυμοσύνη. Γενικά δεν διαρκεί παρά λίγες ημέρες.
Η χρόνια δυσκοιλιότητα, στις περισσότερες περιπτώσεις, οφείλεται σε οργανικά αίτια. Είναι συνήθως ιδιοπαθής (χωρίς συγκεκριμένη αιτία) και απαιτεί την υιοθέτηση υγιεινής διατροφής. Προσοχή, αν παρατηρηθεί επιδείνωση της υπάρχουσας κατάστασης, χρειάζεται επίσκεψη στο γιατρό. Η δυσκοιλιότητα που συνεχίζεται για περισσότερες από 15 μέρες, χωρίς προηγούμενες διαταραχές των κενώσεων, απαιτεί πάντα αναζήτηση οργανικής αιτιολογίας: πάθηση του πεπτικού συστήματος (φλεγμονώδης εντερική πάθηση, καρκίνος του παχέος εντέρου) ή πάθηση που δεν αφορά το πεπτικό (νεύρωση, μεταβολική διαταραχή, υποθυρεοειδισμός, υποκαλιαιμία). Θα πρέπει να γίνει κολονοσκόπηση με την παραμικρή υποψία. Τέλος, η εναλλαγή διάρροιας/δυσκοιλιότητας υποδηλώνει το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα).
Τα συμπτώματα
Η δυσκοιλιότητα και η θεραπεία της δεν πρέπει να παραμελείται, γιατί επηρεάζει την ποιότητα ζωής. Οι συνέπειες της δυσκοιλιότητας είναι πολλές και διαφέρουν κατά περίπτωση. Οι περισσότερες είναι επίπονες και ψυχοφθόρες με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται ολόκληρη η ποιότητα της ζωής των πασχόντων. Από πιο συνηθισμένα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας είναι:
- η στομαχική πίεση
- το αίσθημα φουσκώματος
- ο πόνος στην κοιλιακή χώρα
- η ναυτία
- οι κράμπες
- ο κολικός
Το πρόβλημα όμως δεν σταματάει εδώ, επεκτείνεται και σε ψυχολογικές συνέπειες, οι οποίες είναι εξίσου σημαντικές:
- η κακή διάθεση
- η κούραση
- η μείωση της αποδοτικότητας και της ζωντάνιας
- και το άγχος για τις περαιτέρω συνέπειες όταν το πρόβλημα παραμένει
Είναι εντυπωσιακό ότι περίπου το 25% των δυσκοίλιων ατόµων δεν κάνει τίποτα για να ανακουφιστεί από τα συµπτώµατα. Στην Ελλάδα, όπου ο µέσος χρόνος διάρκειας της δυσκοιλιότητας είναι 11 χρόνια, το 27% των πασχόντων αλλάζει διατροφικές συνήθειες, το 34% παίρνει παραδοσιακά προϊόντα (ακτινίδια, δαµάσκηνα κ.λπ.) και το 46% παίρνει υπακτικά φάρµακα, µε τους µισούς µόνο να έχουν συµβουλευτεί γιατρό για φάρμακα.
Οι αιτίες
Οι αιτίες της δυσκοιλιότητας είναι πολλές. Το άγχος, οι εξοντωτικοί ρυθμοί, οι αυξημένες απαιτήσεις και υποχρεώσεις της εργασίας αλλά και της οικογένειας, η πίεση και όλα τα βασικά χαρακτηριστικά της ζωής του μέσου ανθρώπου της σύγχρονης εποχής αποτελούν αιτίες, και μάλιστα σημαντικές, για την εμφάνιση του προβλήματος της δυσκοιλιότητας.
Δυσκοιλιότητα μπορεί να προκληθεί όταν οι μύες στο άκρο του παχέος εντέρου σφίγγουν και εμποδίζουν την κανονική έξοδο των κοπράνων. Όσο περισσότερο μένουν μέσα στο έντερο, τόσο σκληρότερα και ξηρότερα γίνονται τα κόπρανα και τόσο δυσκολότερη είναι η αφόδευση.
Η ανεπαρκής λήψη υγρών μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσκοιλιότητα. Τα βρέφη που παίρνουν επαρκείς ποσότητες μητρικού ή βρεφικού γάλακτος σπάνια εμφανίζουν δυσκοιλιότητα. Η απουσία φυτικών ινών από τη δίαιτα συχνά προκαλεί δυσκοιλιότητα στα μεγαλύτερα μωρά στα παιδιά αλλά και τους ενήλικες. Οι φυτικές ίνες, που περιέχονται σε φρούτα, λαχανικά και τροφές ολικής άλεσης, δεν διασπώνται και έτσι τα κόπρανα γίνονται πιο ογκώδη, πιο μαλακά και απομακρύνονται ευκολότερα.
Ένα ποσοστό πασχόντων από δυσκοιλιότητα µπορεί να έχουν σοβαρά νοσήµατα που προκαλούν µείωση της κινητικότητας του εντέρου και δυσχέρεια αφόδευσης (θυρεοειδοπάθεια, σακχαρώδης διαβήτης, νευρολογικά νοσήµατα, αιµορροϊδοπάθεια κ.τ.λ.). Επίσης αιτίες που αποφράσσουν τον αυλό του εντέρου όπως οι πολύποδες, φλεγµονώδεις νόσοι, εκκολπώµατα του εντέρου, αλλά και ο εντερικός καρκίνος µπορούν να προκαλέσουν αλλαγή των συνηθειών του εντέρου και αποφρακτικά φαινόµενα ή απώλεια αίµατος από το ορθό.
Στις περιπτώσεις αυτές, ο ιατρικός έλεγχος και ιδιαίτερα µια κολονοσκόπηση στις ηλικίες από 50 ετών και πάνω είναι απαραίτητα.
Υπολογίζεται ότι σ’ ένα ποσοστό 10-15% των πασχόντων, η δυσκοιλιότητα οφείλεται σε οργανικά αίτια.
Γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά
Οι γυναίκες είναι η πιο ευπαθής ομάδα, διότι οι ορμονικές διαταραχές κατά την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση είναι πιθανόν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εκκρίνονται περισσότερες από 30 διαφορετικές ορμόνες. Η προγεστερόνη αποτελεί μια από τις αυτές τις ορμόνες που προκαλούν σημαντικές επιδράσεις στο σώμα της γυναίκας. Κύρια δράση της είναι η χαλάρωση των μυών της μήτρας, ώστε αυτή να μπορεί να μεγαλώνει καθώς αναπτύσσεται το έμβρυο. Η χαλάρωση των λείων μυϊκών ινών του γαστρεντερικού σωλήνα μειώνει την κινητικότητα του εντέρουυ, παρέχοντας έτσι περισσότερο χρόνο για την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Από την άλλη πλευρά όμως, η μειωμένη κινητικότητα του εντέρου είναι μια αιτία εμφάνισης δυσκοιλιότητας κατά την εγκυμοσύνη.
Επίσης, κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης παρουσιάζονται πολλές ορμονικές διαταραχές στον οργανισμό της γυναίκας. Οι ορμονικές αυτές διαταραχές συχνά ενοχοποιούνται για την εμφάνιση δυσκοιλιότητας, καθώς οι αιφνίδιες αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών επηρεάζουν τους ευαίσθητους μύες του παχέος εντέρου. Είναι λοιπόν πιθανό να εμφανιστεί το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας σε αυτή τη φάση, ακόμα και αν δεν υπάρχει ιστορικό. Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση, τόσο για τη ψυχολογία όσο και για να μην επιβαρύνεται ο οργανισμός.
Οι ηλικιωμένοι είναι επίσης ιδιαιτέρως ευαίσθητοι στο πρόβλημα της δυσκοιλιότητας λόγω των φαρμάκων που ενδεχομένως να τους χορηγούνται αλλά και λόγω της δυσλειτουργίας του πεπτικού συστήματος με το πέρασμα των χρόνων. Παράλληλα, η ψυχολογία, το άγχος και η πίεση που μπορεί να νοιώθουν οι ηλικιωμένοι για τα προβλήματα επιβίωσης που συχνά αντιμετωπίζουν συμβάλλουν στην εμφάνιση του προβλήματος.
Στα παιδιά, αν για διάφορους λόγους δεν πηγαίνουν στην τουαλέτα όταν εκδηλώνεται η ανάγκη, μπορεί να εγκατασταθούν μηχανισμοί που οδηγούν στη δυσκοιλιότητα. Η θεραπεία εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και από την σοβαρότητα του προβλήματος. Κάποτε μπορεί σε μερικά παιδιά να χρειαστεί να γίνει ένας υποκλυσμός για να αφαιρεθούν τα σκληρά κόπρανα. Μπορεί επίσης να χορηγηθούν και καθαρτικά φάρμακα για να μαλακώσουν τα κόπρανα και να προληφθούν νέα επεισόδια. Όμως προσοχή, τα καθαρτικά μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα παιδιά και πρέπει να χορηγούνται μόνο κάτω από την επίβλεψη του γιατρού. Δείτε περισσότερα για τη δυσκοιλιότητα στα παιδιά.
Διατροφή και άσκηση
Η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική άσκηση και η μείωση του στρες μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας. Όταν όμως εμφανιστεί το πρόβλημα, συνιστάται η διάγνωση του γιατρού και τα κατάλληλα φάρμακα.
Επικρατεί ευρέως η αντίληψη ότι διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, μπορεί να είναι η καλύτερη αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Οι φυτικές ίνες που περιέχουν ορισμένες τροφές έχουν την δυνατότητά να απορροφούν μεγάλες ποσότητες νερού, έτσι βοηθούν ώστε το περιεχόμενο του εντέρου να είναι μαλακό και να ωθείται προς τα έξω με μεγαλύτερη ευκολία. Συνιστάται λοιπόν να ακολουθείται μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή η οποία να περιλαμβάνει και φυτικές ίνες. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιο άτομο με σοβαρή δυσκοιλιότητα, θα ξεπεράσει το πρόβλημα καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες. Η αυξημένη κατανάλωση αυτών των τροφών μπορεί μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις σοβαρής δυσκοιλιότητας να επιδεινώσει τα συμπτώματα και να προκαλέσει πόνους στην κοιλιά και έντονο μετεωρισμό.
Θα πρέπει να ξέρετε ότι ορισμένες τροφες όπως τα ακτινίδια κάνουν καλό στη δυσκοιλιότητα. Καθημερινή κατανάλωση δύο ακτινιδίων μπορεί να προσφέρουν σημαντικό όφελος αλλά θα πρέπει να είναι ώριμα. Καλό επίσης κάνουν τα δαμάσκηνα. Κάθε βράδυ μουσκεύει κανείς δύο με τρία ξερά δαμάσκηνα σε μισό ποτήρι νερό και το επόμενο πρωί τρώει τους καρπούς και πίνει το ζουμί τους. Στην εποχή τους, καταναλώνει τρία με τέσσερα φρέσκα δαμάσκηνα.
Η αυξημένη κατανάλωση σε υγρά, και ειδικά νερού, είναι σημαντική για έναν υγιεινό τρόπο ζωής και συνιστάται να την αυξάνουμε. Παρ’ όλα αυτά, η αυξημένη λήψη υγρών δεν ανακουφίζει σημαντικά τη δυσκοιλιότητα, εκτός από τις περιπτώσεις δυσκοιλιότητας σε άτομα με έντονη αφυδάτωση.
Η σωματική άσκηση επίσης, αμβλύνει το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας, γιατί διευκολύνει την κινητικότητα του εντέρου. Μέτριου βαθμού άσκηση μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Αντιθέτως, πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η έντονη φυσική άσκηση ενοχοποιείται για μείωση του αριθμού και της έντασης των περισταλτικών κινήσεων του εντέρου -απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του εντέρου- ενώ όταν σταματά η άσκηση η λειτουργία του εντέρου ομαλοποιείται.
Η αύξηση της σωµατικής δραστηριότητας, µολονότι συνιστάται απόλυτα, δε φαίνεται να επαρκεί από µόνη της για την ανακούφιση των συµπτωµάτων της δυσκοιλιότητας σε άτοµα µε φυσιολογική δραστηριότητα.
Υπακτικά φάρμακα
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται κυρίως στα αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων, τα μαλακτικά, τα διεγείροντας την εντερική κινητικότητα και τα αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα.
Η έγκαιρη έναρξη χρήσης του κατάλληλου φαρμάκου σε αρχικό στάδιο της δυσκοιλιότητας μπορεί να προσφέρει πολύ σημαντική βοήθεια στην αντιμετώπισή του.
Μια από τις αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα της δυσκοιλιότητας είναι τα υπακτικά φάρμακα (π.χ δισακοδύλη). Η κατηγορία αυτών των φαρμάκων είναι από τις πιο δοκιμασμένες. Θεωρούνται αρκετά ασφαλή για να χορηγούνται ακόμα και χωρίς ιατρική συνταγή.
Παρότι στην αγορά διατίθεται μεγάλος αριθμός υπακτικών, δεν υπάρχει ακόμα επαρκής εμπειρία όσον αφορά την συγκριτική μελέτη για την αποτελεσματικότητα τους. Επίσης δεν υπάρχουν επαρκή τεκμήρια για την απόδειξη ότι οι φυτικές ίνες είναι περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικές από τα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα.
Πρόσφατες μελέτες μάλιστα επισημαίνουν τη σημαντική βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η φαρμακευτική ουσία δισακοδύλη η οποία είναι δοκιμασμένη παγκόσμια για περισσότερα από 50 χρόνια και προσφέρει σε 6-10 ώρες ανακούφιση. Η ασφάλεια των υπακτικών είναι πλέον αποδεδειγμένη καθώς δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές παρενέργειες.
Η δισακοδύλη αυξάνει τη συχνότητα των κινήσεων του εντέρου και βελτιώνει τα σχετικά με τη δυσκοιλιότητα συμπτώματα, όπως πρήξιμο και κοιλιακή δυσφορία. Δρα κατευθείαν στο έντερο χωρίς να επηρεάζει τον οργανισμό και τα διάφορα όργανα του πάσχοντος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα άτομα της τρίτης ηλικίας που είναι πιθανόν να λαμβάνουν άλλα φάρμακα ή να αντιμετωπίζουν πρόβλημα σε κάποιο άλλο όργανο του οργανισμού τους.
