Ένας τρόπος αντιμετώπισης μιας απόφραξης σε στεφανιαία αρτηρία είναι η δημιουργία παράκαμψης από την οποία μπορεί να περνά το αίμα. Αυτή η επέμβαση αυτή ονομάζεται μπάι πας (bypass) στεφανιαίας αρτηρίας και έγινε για πρώτη φορά το 1969. Σήμερα οι γιατροί στις ΗΠΑ κάνουν περίπου 300.000 τέτοιες επεμβάσεις το χρόνο.
Το μπάι πας καρδιάς γίνεται συνήθως σε άτομα που έχουν απόφραξη στην αριστερή μεγάλη στεφανιαία αρτηρία, σε άτομα με ασθένειες σε πολλά αγγεία και καλή λειτουργία της αριστερής κοιλίας και σε άτομα με σοβαρή στηθάγχη (πόνο στο στήθος). Γι’ αυτά τα άτομα το μπαι πας βελτιώνει και επιμηκύνει τη ζωή.
Οι τεχνικές της εγχείρησης
Κατά το μπαϊπάς ο χειρουργός στέλνει το αίμα από μια παρακαμπτήριο οδό. Αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους:
1. Ο γιατρός παίρνει μια σαφηνή φλέβα από το πόδι και τη χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει παρακαμπτήριο οδό. Η σαφηνής φλέβα δεν είναι απαραίτητη για τη ροή του αίματος στο πόδι (είναι η φλέβα που σχετίζεται συνήθως με τους κιρσούς και μπορεί να αφαιρεθεί). Σε αυτή τη διαδικασία ο χειρουργός συνδέει τη μια άκρη της φλέβας στην αορτή, στο σημείο από όπου συνήθως ξεκινούν οι στεφανιαίες αρτηρίες, και την άλλη άκρη σε ένα σημείο της στεφανιαίας αρτηρίας κάτω όμως από το σημείο της απόφραξης. Έτσι το αίμα κυλά από την αορτή στη στεφανιαία αρτηρία παρακάμπτοντας το σημείο της απόφραξης.
2. Η δεύτερη τεχνική μπάι πας περιλαμβάνει μία ή και τις δύο αρτηρίες που ξεκινούν από τους κλάδους της αορτής. Αυτές οι αρτηρίες ονομάζονται εσωτερικές μαστικές αρτηρίες (και εσωτερικές θωρακικές αρτηρίες). Σε αυτή την τεχνική ο χειρουργός δεν αφαιρεί εντελώς την αρτηρία, αλλά αποσυνδέει την κάτω άκρη της από το εσωτερικό τμήμα του θωρακικού τοιχώματος και τη συνδέει στη στεφανιαία αρτηρία κάτω από το σημείο απόφραξης. Έτσι το αίμα κυλά από την αορτή όπως θα έπρεπε φυσιολογικά, αλλά καταλήγει στη στεφανιαία αρτηρία αντί κατά μήκος της εσωτερικής επιφάνειας του θωρακικού τοιχώματος. Υπάρχουν πολλές άλλες αρτηρίες στο θωρακικό τοίχωμα που δίνουν μεγάλη ποσότητα αίματος όταν μεταβάλλεται η κατεύθυνση της εσωτερικής μαστικής αρτηρίας.
Ο γιατρός μπορεί να πάρει πολλά τμήματα των σαφηνών φλεβών από τα δύο πόδια για να δημιουργήσει διάφορες παρακαμπτήριες οδούς. Επίσης, ένα μόσχευμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παράκαμψη περισσότερων φραγμένων αρτηριών.
Επειδή τα αρτηριακά μοσχεύματα παραμένουν ανοιχτά περισσότερο από ό,τι τα φλεβικά μοσχεύματα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες αρτηρίες του σώματος για το μπαϊπάς. Παρόλο που το πιο συνηθισμένο μόσχευμα είναι οι σαφηνείς φλέβες, πολλές φορές χρηιμοποιούνται και αρτηρίες των χεριών.
Το χέρι τροφοδοτείται με αίμα από δύο αρτηρίες, οι οποίες εκφύονται από μία μεγάλη στον αγκώνα. Αν και οι δύο είναι ανοιχτές, η κερκιδική αρτηρία ή αυτή που βρίσκεται στο βραχίονα στην πλευρά του αντίχειρα μπορεί να αφαιρεθεί και να χρησιμοποιηθεί για μπάι πας καρδιάς. Αυτό το μπάι πας, που κανονικά γίνεται σε ασθενείς με μεγαλύτερη αναμενόμενη διάρκεια ζωής, διαρκεί περισσότερο από ό,τι αυτό με τις σαφηνείς φλέβες. Εφαρμόζεται επίσης όταν οι φλέβες των ποδιών έχουν ήδη αφαιρεθεί λόγω ασθένειας ή προηγούμενου μπάι πας ή όταν δεν κρίνονται κατάλληλες για χρήση στην καρδιά.
Μια άλλη, μικρότερη αρτηρία κατάλληλη για μπάι πας είναι αυτή που τροφοδοτεί το στομάχι. Για να πάρει τη γαστροεπιπλοϊκή αρτηρία, ο γιατρός κάνει τομή στην κοιλιακή κοιλότητα και τραβά την αρτηρία μέσα από το διάφραγμα, το μυ που χωρίζει τους πνεύμονες από την κοιλιά. Η επέμβαση αυτή διαρκεί περισσότερο και τα αποτελέσματα της δεν είναι τόσο ικανοποιητικά ώστε να απαιτείται η συχνή εφαρμογή της. Και πάλι, αυτή και άλλες μικρότερες αρτηρίες χρησιμοποιούνται όταν τα συνηθισμένα μοσχεύματα δεν είναι κατάλληλα ή έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί.
Μια πιο πρόσφατη διαδικασία -η οποία έχει τραβήξει το ενδιαφέρον του ιατρικού και όλου του υπόλοιπου κόσμου- είναι το ελάχιστα επεμβατικό μπάι πας καρδιάς. Περιλαμβάνει την εφαρμογή μικρότερων τομών, είτε κάθετων είτε οριζόντιων, στην αριστερή πλευρά του στήθους. Ένα μέρος του πλευρού που καλύπτει την καρδιά μπορεί να αφαιρεθεί ώστε η καρδιά να φανεί μέσα από αυτή τη μικρή τομή.
Αυτή η επέμβαση έχει γίνει πολύ δημοφιλής γιατί είναι πιο ανώδυνη και λιγότερο δαπανηρή και απαιτεί μικρότερο χρόνο νοσηλείας. Οι υποστηρικτές πιστεύουν ότι γίνεται όπως ακριβώς και η συνηθισμένη επέμβαση, με τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα. Δεν υπάρχουν ακόμα στατιστικά στοιχεία για τα ποσοστά επιτυχίας αυτής της διαδικασίας, αλλά οι πρώτες πληροφορίες δείχνουν ότι δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο η κανονική επέμβαση.
Επίσης, οι ασθενείς που κάνουν αυτή την επέμβαση μερικές φορές χρειάζονται και επόμενες διαδικασίες. Μερικοί νιώθουν ότι ο πόνος στην ουσία δεν είναι λιγότερος από ό,τι στην κανονική επέμβαση και σε περίπτωση που χρειαστούν και επόμενες επεμβάσεις, το κόστος σίγουρα δεν είναι μικρότερο.
Μερικοί υποστηρίζουν την επέμβαση που περιλαμβάνει τη συνηθισμένη μέση στερνοτομή, αλλά χωρίς μπάι πας. Έτσι μειώνεται το κόστος και ο πιθανός κίνδυνος του μηχανήματος καρδιοπνευμονικής παράκαμψης, τα οποία όμως πρέπει να ζυγιστούν απέναντι στους κινδύνους που ενέχουν οι συχνές επεμβάσεις στην καρδιά.
Σε ορισμένους ασθενείς, ειδικότερα στους ηλικιωμένους με εκτεταμένη αθηροσκληρωτική πλάκα στην αορτή, η πιθανότητα εκτέλεσης της επέμβασης χωρίς καρδιοπνευμονική παράκαμψη είναι πολλά υποσχόμενη. Αυτή η τεχνική έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον. Όπως και στην περίπτωση του ελάχιστα επεμβατικού μπάι πας καρδιάς, οι γιατροί θέλουν να περιμένουν για να δούνε αν τα τελευταία αποτελέσματα δικαιολογούν αυτό τον ενθουσιασμό. Εντούτοις, το πιθανότερο είναι οι περισσότερες επεμβάσεις στεφανιαίας παράκαμψης να γίνονται χωρίς το μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης.
Το μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης παίρνει το αίμα που επιστρέφει στην καρδιά του ασθενούς από όλα τα μέρη του σώματος, το εμπλουτίζει με φρέσκο οξυγόνο και το αντλεί στην αορτή, η οποία το διανέμει σε όλο το σώμα. Η καρδιά και οι πνεύμονες παρακάμπτονται με αυτή τη διαδικασία, επιτρέποντας στο χειρουργό να δουλέψει πάνω στην ακίνητη καρδιά χωρίς το αίμα να εμποδίζει την όραση του.
Το μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης
Στη διάρκεια μιας επέμβασης στεφανιαίας παράκαμψης (ανοιχτής καρδιάς), το μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης εκτελεί τις λειτουργίες της καρδιάς και των πνευμόνων και κρατά τον ασθενή ζωντανό. Το μηχάνημα παίρνει το αίμα που επιστρέφει από το σώμα μέσα από τις φλέβες στο δεξιό κόλπο και το κατευθύνει σε μια συσκευή η οποία το οξυγονώνει ακριβώς όπως θα έκαναν και οι πνεύμονες. Μετά την οξυγόνωση το μηχάνημα αντλεί το αίμα στην αορτή κάτω από την καρδιά. Από εκεί θα κυκλοφορήσει σε όλα τα όργανα του σώματος (εκτός από την καρδιά και τους πνεύμονες). Το αίμα απαγορεύεται να περάσει από την καρδιά έτσι ώστε αυτή να σταματήσει να χτυπά.
Στην επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης η παύση της καρδιάς επιτρέπει στο χειρουργό να κάνει τις απαραίτητες λεπτεπίλεπτες κινήσεις χωρίς να ανησυχεί για την κίνηση της καρδιάς. Στις επεμβάσεις για συγγενείς καρδιοπάθειες και βαλβιδικές ασθένειες επιτρέπει στο γιατρό να ανοίξει την καρδιά και να τη στραγγίξει από το αίμα ώστε να βλέπει τι κάνει.
Κατά την επέμβαση η καρδιά δεν τροφοδοτείται με αίμα από τις στεφανιαίες αρτηρίες, παρόλο που ο γιατρός μπορεί να επιτρέπει ανά διαστήματα τη ροή αίματος μέσα σε αυτές. Για να μην πάθει βλάβη η καρδιά, ψύχεται ενώ συγχρόνως ορισμένα χημικά επιβραδύνουν το μεταβολισμό και μειώνουν την ανάγκη της για οξυγόνο. Μετά το τέλος της επέμβασης ο γιατρός θέτει την καρδιά ξανά σε λειτουργία μέσω ηλεκτροσόκ.
Video
Προεπεμβατική αιμοδοσία
Αν πρόκειται να κάνετε κάποια επέμβαση, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το δικό σας αίμα για μετάγγιση. Μπορείτε να διύσετε το δικό σας αίμα, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί κατά την ώρα της επέμβασης. Είναι το ασφαλέστερο αίμα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε γιατί εκμηδενίζεται ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών και ο κίνδυνος παρενεργειών. Όταν προγραμματίζετε μια χειρουργική επέμβαση, ο γιατρός συζητά μαζί σας τα ζητήματα του αίματος, δίνοντας σας τη δυνατότητα να επιλέξετε τη χρήση του δικού σας αίματος. Απλή και ασφαλής, η δωρεά αίματος απαιτεί μία ώρα από το χρόνο σας. Μπορείτε να δίνετε μία μονάδα αίμα την εβδομάδα. Την τελευταία μονάδα αίματος πρέπει να τη δώσετε τουλάχιστον εβδομήντα δύο ώρες πριν από την ημέρα της επέμβασης.Το αίμα μπορεί να αποθηκευτεί σε υγρή μορφή για πέντε εβδομάδες. Οι τεχνικές ψύξης επεκτείνουν το χρόνο ζωής ορι¬σμένων συστατικών του αίματος όπως τα ερυθρά αιμοσφαίρια και το πλάσμα.
Η επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης
Τα γεγονότα πριν και μετά την επέμβαση μοιάζουν με αυτά κάθε επέμβασης στην καρδιά. Κατά την ίδια την επέμβαση ο γιατρός κάνει μια τομή στη μέση του θώρακα, κόβοντας το στέρνο.Για ένα διάστημα την ώρα της επέμβασης οι λειτουργίες της καρδιάς και των πνευμόνων θα γίνονται από ένα μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης. Ο γιατρός θα κάνει και κάποιες τομές στο πόδι σας αν θέλει να πάρει κάποια σαφηνή φλέβα. Συνήθως απαιτείται πάνω από μία παράκαμψη, οπότε οι τομές στα πόδια σας μπορεί να είναι δυο ή και περισσότερες.
Η επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης διαρκεί 3-6 ώρες, ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας και πολυπλοκότητας. Όσο περισσότερες παρακάμψεις χρειαστεί να γίνουν, τόσο περισσότερο θα διαρκέσει η επέμβαση. Συνήθως δημιουργείται παράκαμψη σε 4-5 τμήματα αρτηριών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο αριθμός δεν μπορεί να φτάσει στα 8-9.
Αποτελέσματα της επέμβασης μπαι πας
Η επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης έχει ως στόχο την αποκατάσταση της επαρκούς ροής αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες, ώστε να απολαμβάνετε μια πιο παραγωγική και δραστήρια ζωή.
Η επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα στο 90% των ασθενών και επιμηκύνει τη ζωή στα άτομα που πάσχουν είτε από ασθένεια στην αριστερή μεγάλη στεφανιαία αρτηρία είτε από αποφράξεις σε 2 ή 3 μεγάλους κλάδους στεφανιαίων αρτηριών, ιδιαίτερα αν η λειτουργία άντλησης της καρδιάς είναι επίσης μειωμένη.
Γενικά, περίπου το 40% αυτών που κάνουν επεμβάσεις παράκαμψης παρουσιάζουν δείγματα νέας απόφραξης μέσα σε δέκα χρόνια (όταν τα μοσχεύματα γίνονται με φλέβες το ποσοστό αυτό αποτυγχάνει μέσα σε δύο χρόνια γιατί προκαλείται πάχυνση του φλεβικού μοσχεύματος). Η στηθάγχη μπορεί να επανεμφανιστεί στα άτομα που έχουν κάνει επέμβαση στεφανιαίας παράκαμψης για πολλούς λόγους: Αποφράξεις μπορεί να δημιουργηθούν στα μοσχεύματα, νέες αποφράξεις μπορεί να δημιουργηθούν στις στεφανιαίες αρτηρίες όπου δεν υπάρχει παράκαμψη και αποφράξεις μπορεί να προκληθούν σε κλάδους των στεφανιαίων αρτηριών που είναι πολύ μικρές για να σχηματιστούν παρακάμψεις.
Οι εσωτερικές μαστικές αρτηρίες φαίνεται πως παραμένουν ανοιχτές περισσότερο από τα μοσχεύματα των σαφηνών φλεβών, οπότε και οι γιατροί τις προτιμούν.
Κίνδυνοι από την εγχείρηση
Αν πρόκειται να κάνετε μια προγραμματισμένη επέμβαση μπαι πας για στηθάγχη, έχετε 2% πιθανότητα να πεθάνετε κατά τη διάρκεια της επέμβασης ή 8% πιθανότητα αν η επέμβαση γίνει υπό επείγουσες συνθήκες, όπως λόγω καρδιακής προσβολής, όταν η κατάσταση σας είναι ασταθής.
Μπορεί επίσης να προκύψουν και άλλες επιπλοκές, τις οποίες πρέπει να συζητήσετε εκ των προτέρων με το γιατρό σας. Οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια λόγω μεγάλων ποσοτήτων ουλώδους ιστού ως αποτέλεσμα προηγούμενης καρδιακής βλάβης.
Πάντως, η επέμβαση μπάι πας για τη θεραπεία μιας φραγμένης αρτηρίας, έχει καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης του ασθενούς, μακροπρόθεσμα, σε σχέση με την αγγειοπλαστική (μπαλονάκι). Αυτό είναι το συμπέρασμα της πιο διεξοδικής μελέτης που έχει γίνει μέχρι σήμερα.
