Η άρθρωση είναι τμήμα του σκελετού, στο οποίο έρχονται σε επαφή και συνδέονται δύο ή περισσότερα οστά. Με τον τρόπο που είναι κατασκευασμένες οι αρθρώσεις παρέχουν στήριξη και ευκαμψία στον υπόλοιπο σκελετό, επιτρέποντας έτσι τις κινήσεις. Ανάλογα με την κινητικότητα και το είδος του ιστού που παρεμβάλλεται, οι αρθρώσεις διακρίνονται σε τρεις τύπους:
1. Διαρθρώσεις. Ο συχνότερος τύπος άρθρωσης. Επιτρέπουν ελεύθερη κίνηση. Στις διαρθρώσεις ανήκουν σχεδόν όλες οι αρθρώσεις των άκρων (γόνατο, ώμος, αγκώνας, αστράγαλος, ισχίο κ.ά.)
2. Συναρθρώσεις (ή συνδεσμώσεις). Δεν επιτρέπουν την κίνηση. Σε αυτές ανήκουν λ.χ. οι ραφές του κρανίου.
3. Αμφιαρθρώσεις. Επιτρέπουν συγκεκριμένη, ελάχιστη κίνηση. Σε αυτές ανήκουν λ.χ. η ηβική σύμφυση και οι αρθρώσεις ανάμεσα στους σπονδύλους.
Όταν υπάρχει φλεγμονή σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις μιλάμε για αρθρίτιδα (arthritis). Η κατάληξη -ίτιδα στην ιατρική ορολογία σημαίνει φλεγμονή (πόνος, ερυθρότητα, θερμότητα). Η αρθρίτιδα είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει περίπου 200 διαφορετικά ασθένειες των αρθρώσεων.
Οι πόνοι στις αρθρώσεις και τα κινητικά προβλήματα που προκαλούν υπονομεύουν την ποιότητα της ζωής 120 εκατομμυρίων Ευρωπαίων πάσχουν από αρθρίτιδα και 2,5 εκατομμυρίων Ελλήνων. Οι συχνότερες αρθρίτιδες είναι η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Έτσι όταν όταν ο κόσμος λέει «έχω αρθριτικά» εννοεί την οστεοαρθρίτιδα, ενώ με τον όρο «ρευματικά» εννοεί την ρευματοειδή αρθρίτιδα που είναι ο κύριος εκπρόσωπος των φλεγμονωδών αρθροπαθειών. Από τα 2,5 εκατομμύρια Έλληνες έχουν αρθρίτιδα, τα 2 εκατομμύρια έχουν οστεοαρθρίτιδα, 70.000-100.000 έχουν ρευματοειδή αρθριτιδα και 25.000 έχουν αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα.
Τα συμπτώματα της αρθρίτιδας είναι φλεγμονή γύρω από τις αρθρώσεις, πόνος και πρήξιμο των αρθρώσεων, δυσκαμψία, μυϊκή ατροφία και δυσμορφίες των τενόντων. Οι πάσχοντες από αρθρίτιδα πάσχουν κατά 50% στην πλάτη, κατά 30% στα γόνατα, κατά 30% στο ισχίο, κατά 15% στους ώμους και κατά 10% στα χέρια και στα πόδια.
Για να είναι υγιείς οι αρθρώσεις πρέπει να διατηρείτε εφ όρου ζωής υγιές σωματικό βάρος και να γυμνάζεστε συστηματικά. Η πιο φιλική για τις αρθρώσεις άσκηση είναι το κολύμπι. Να κάνετε ασκήσεις με βάρη/αντίστασης για να δυναμώνουν οι μύες σας και να στηρίζουν καλύτερα τις αρθρώσεις σας. Προσέξτε τη στάση του σώματός σας όταν κάθεστε και όταν σηκώνετε βάρος. Να τρώτε υγιεινά, να αποφεύγετε την πολύωρη ακινησία και να αποφεύγετε το κάπνισμα.
Η αιτία της αρθρίτιδας
Η αιτία των ρευματικών νοσημάτων, όπως αποκαλούνται επιστημονικά οι αρθρίτιδες, είναι στις περισσότερες μορφές άγνωστη. Ωστόσο, το γενετικό υπόστρωμα, περιβαλλοντικοί και επίκτητοι παράγοντες όπως το σωματικό βάρος και το κάπνισμα παίζουν ρόλο στην εμφάνιση πολλών από αυτά.
Συνήθως στην ηλικία 20-50 ετών εμφανίζονται οι φλεγμονώδεις αρθροπάθειες (λ.χ. ρευματοειδής, ψωριασική αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα) και μετά τα 50 έτη οι εκφυλιστικές αρθροπάθειες (λ.χ. οστεοαρθρίτιδα και κρυσταλλογενείς αρθρίτιδες, όπως η ουρική αρθρίτιδα), που οφείλονται σε φθορά των αρθρώσεων με το πέρασμα του χρόνου. Σε σπάνιες περιπτώσεις, τα προβλήματα στις αρθρώσεις αρχίζουν από την παιδική ηλικία (νεανική αρθρίτιδα).
Ποιες είναι οι συνήθειες που «χαλάνε» τις αρθρώσεις;
Οι κυριότερες συνήθειες που συσχετίζονται με τα προβλήματα των αρθρώσεων είναι το υπερβολικό σωματικό βάρος (παχυσαρκία), η έλλειψη άσκησης και το κάπνισμα. Καθένας από αυτούς τους παράγοντες συσχετίζεται με διάφορες αρθροπάθειες (λ.χ. η παχυσαρκία με την οστεοαρθρίτιδα και την ουρική αρθρίτιδα, το κάπνισμα με την ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.ά.).
Οι αρθροπάθειες δεν θεωρούνται κληρονομικές, διότι εκτός από την κληρονομική προδιάθεση πρέπει να μεσολαβήσουν και πολλοί άλλοι παράγοντες, εξωγενείς και ενδογενείς, για να εκδηλωθούν.
Σε ποια ηλικία πρέπει να αρχίζει η πρόληψη;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία για να αρχίσει κάποιος να προσέχει τις αρθρώσεις του. Η διατήρηση σωστού σωματικού βάρους και η συστηματική γυμναστική συντελούν στην πρόληψη της οστεοαρθρίτιδας και είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Αντίστοιχα, για την προστασία από την ουρική αρθρίτιδα πρέπει κάποιος να υιοθετεί όλες τις συμβουλές που συνιστώνται για γερή καρδιά και προστασία από τον διαβήτη, δεδομένου ότι προβλήματα όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση, ο διαβήτης, η κακή διατροφή, η υπερκατανάλωση αλκοόλ κ.ά. αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισή της.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν τρόποι πρόληψης άλλων μορφών αρθρίτιδας, όπως η ρευματοειδής ή η αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα, διότι αυτά είναι αυτοάνοσα νοσήματα, δηλαδή προκαλούνται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα.
Πότε πρέπει να πηγαίνει ένας πάσχων στον γιατρό;
Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αγωγή ισοδυναμούν με θεραπεία για τις περισσότερες μορφές αρθρίτιδας. Συνεπώς, άτομα που παρουσιάζουν επί μέρες πόνο και διόγκωση σε κάποια άρθρωση ή πρωινή δυσκαμψία των αρθρώσεων τους πρέπει να απευθύνονται αμέσως σε έναν ρευματολόγο.
Γιατί η αρθρίτιδα είναι πιο συχνή στις γυναίκες;
Στις γυναίκες είναι πιο συχνές οι αυτοάνοσες αρθρίτιδες, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, διότι απ’ ότι φαίνεται το ορμονικό περιβάλλον δρα ως προδιαθεσικός παράγοντας. Μελέτες λ.χ. έχουν δείξει ότι τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης που εκ φύσεως διαθέτουν οι γυναίκες σχετίζονται με την ανάπτυξη αρθρίτιδας.
Προβλήματα ανά τμήμα του σώματος
Καρπός. Το συνηθέστερο πρόβλημα στην άρθρωση του καρπού είναι το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, το οποίο όμως είναι νευρολογικής αιτιολογίας και όχι μορφή αρθρίτιδας. Οφείλεται στην πίεση του μέσου νεύρου, που διέρχεται κατά μήκος του καρπού.
Δάκτυλα. Οι αρθρώσεις της άκρας χείρας πέφτουν θύματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, η οποία τις παραμορφώνει και δυσκολεύει την κίνηση των δακτύλων.
Γόνατο. Είναι η άρθρωση που υπόκειται στη μεγαλύτερη φθορά, επειδή σηκώνει το βάρος του κορμού. Στα γόνατα εκδηλώνεται κυρίως οστεοαρθρίτιδα, η οποία είναι μία εκφυλιστική αρθρίτιδα και οφείλεται σε φθορά του αρθρικού χόνδρου.
Ώμος. Στην άρθρωση του ώμου μπορεί να εμφανιστεί φλεγμονή μετά από τραυματισμό, αλλά συχνά και δίχως εμφανή αιτία. Ο πόνος στον ώμο συνήθως επιδεινώνεται τη νύχτα.
Σπονδυλική στήλη. Είναι η πιο συχνή θέση εμφάνισης πόνου – ιδίως στην αυχενική (αυχένας) και στην οσφυϊκή (μέση) μοίρα της – που συχνά οφείλεται σε εκφυλιστικές ή μετατραυματιμές αρθρίτιδες.
Αγκώνας. Συνηθέστερο πρόβλημα είναι η φλεγμονή στους τένονές του που συχνά προκαλείται από τις μονότονες κινήσεις του στη διάρκεια της γυμναστικής ή της εργασίας
Ισχίο. Στα ισχία εκδηλώνεται συνήθως εκφυλιστική αρθροπάθεια (οστεοαρθρίτιδα), κατά την οποία φθείρεται με το πέρασμα του χρόνου ο χόνδρος που επιστρώνει την άρθρωση, με συνέπεια να εμποδίζεται η κινητικότητά της.
Ποδοκνημική άρθρωση. Η φλεγμονή στην ποδοκνημική άρθρωση σημαίνει πρόβλημα στην άρθρωση που δημιουργούν η κνήμη και η περόνη με το οστούν του ταρσού.
