Τα ινομυώματα (fibroids) ή λειομυώματα είναι καλοήθεις όγκοι της μήτρας και απασχολούν συνήθως ηλικίες 22-55 ετών. Εντοπίζονται στον μυικό χιτώνα του τοιχώματος της μήτρας (μυομήτριο).
Απαρτίζονται από διογκωμένες λείες μυικές ίνες και ινώδη συνδετικό ιστό. Εμφανίζονται ως διακριτές στρογγυλές μάζες, άσπρες ή στο χρώμα του δέρματος, που διαχωρίζονται σαφώς από τον γύρω ιστό της μήτρας. Μπορούν να βρίσκονται μέσα στο σώμα της μήτρας, στην εξωτερική της επιφάνεια, στον τράχηλο ή να κρέμονται από έναν μίσχο. Το μέγεθος των ινομυωμάτων ποικίλλει και μπορεί να είναι από κάτω από 1 εκατοστό έως αρκετά εκατοστά (έχουν βρεθεί ινομυώματα 15 εκατοστών).
Τα ινομυώματα είναι η πιο συνηθισμένη ένδειξη για υστερεκτομή και αφορούν το 33% των εισαγωγών σε γυναικολογικά νοσοκομεία (αφαίρεση ινομυωμάτων / ινομυωματεκτομή). Πρόκειται για τον πιο συνηθισμένο «όγκο» των αναπαραγωγικών οργάνων. Εκτιμάται ότι μια στις πέντε γυναίκες ηλικίας άνω των 35 ετών έχουν ένα ή περισσότερα ινομυώματα. Έχει παρατηρηθεί ότι τα ινομυώματα εμφανίζονται κυρίως σε γυναίκες των οποίων η μητέρα ή η αδελφή έχει ήδη παρουσιάσει ινομυώματα.
Oι πιθανότητες να εξελιχθούν σε κακοήθεια (καρκίνο) είναι πολύ λίγες (0,1 – 0,5%). Τα ινομυώματα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την αναπαραγωγική λειτουργία και να αποτελέσουν αιτία υπογονιμότητας και αποβολών.
Συμπτώματα
Τα ινομυώματα εμφανίζονται οπουδήποτε στη μήτρα και ανάλογα με τη θέση τους κατατάσσονται σε:
- Ενδοτοιχωματικά, τα οποία βρίσκονται μέσα στο τοίχωμα της μήτρας και είναι και ο πιο συχνός τύπος, υπορογόνια, τα οποία βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας,
- Υποβλενογόνια, τα οποία εισβάλλουν στην κοιλότητα της μήτρας,
- Μισχωτά, τα οποία είναι έξω από τη μήτρα και συνδέονται με αυτή με ένα λεπτό μίσχο.
Τα περισσότερα ινομυώματα δεν εμφανίζουν συμπτώματα και ειδικά όταν είναι μικρά. Γι’ αυτό συνήθως ανακαλύπτονται σε τυχαία γυναικολογική εξέταση ή σε υπερηχογραφικό έλεγχο. Έτσι πολλές γυναίκες δεν γνωρίζουν ότι έχουν ινομυώματα παρότι αυτά υπάρχουν περίπου στις μισές γυναίκες. Συμπτώματα εμφανίζονται σε περίπου 1 στις 3 γυναίκες με ινομυώματα.
Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι η αυξημένη απώλεια αίματος. Η αιμορραγία αυτή είναι συνήθως σαν αιμορραγία κατά την περίοδο, αλλά μπορεί να είναι και σαν σταγονοειδής αιμόρροια. Εκτός από τις μηνορραγίες, δηλαδή αυξημένη απώλεια αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου εμφανίζεται και δυσμηνόρροια, δηλαδή επώδυνες περιόδους. Η αυξημένη απώλεια αίματος μπορεί να προκαλέσει αναιμία, η οποία αποτελεί συχνό εύρημα στις γυναίκες με ινομυώματα.
Η παρουσία συμπτωμάτων εξαρτάται από τη θέση και το μέγεθος των ινομυωμάτων. Ένα μεγάλο ινομύωμα μπορεί να ασκεί πίεση πάνω στην ουροδόχο κύστη ή στο έντερο και να προκαλέσει συμπτώματα όπως πόνο, συχνουρία ή δυσκοιλιότητα. Πόνος μπορεί να προκληθεί και όταν το ινομύωμα υποστεί εκφύλιση, δηλαδή όταν λόγω του μεγάλου μεγέθους του δεν αιματώνεται ικανοποιητικά με συνέπεια τη νέκρωση τμήματος του.
Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι ο πόνος κατά την περίοδο ή τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρεύνια) όταν τα ινομυώματα βρίσκονται χαμηλά κοντά στον κόλπο ή στον τράχηλο. Μπορεί επίσης να υπάρχει και μια βαθιά ενόχληση ή αίσθημα βάρους στο κάτω μέρος της κοιλιάς και της πλάτης. Εάν τα ινομυώματα εισβάλουν μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, μπορεί να παρεμποδίζουν είτε την εμφύτευση, είτε και την ανάπτυξη κύησης, δηλαδή υπογονιμότητα.
Πολύ συχνή ενόχληση σε μεγάλου μεγέθους ινομυωματα είναι αίσθημα βάρους που πιέζει προς τα κάτω τη λεκάνη. Σπανιότερα αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει οίδημα των κάτω άκρων.
Συνοπτικά τα συμπτώματα είναι:
1. Πόνος, αίσθηση βάρους και «φούσκωμα» (διόγκωση) στην περιοχή της κοιλιάς, ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος των ινομυωμάτων.
2. Μεγάλη απώλεια αίματος κατά την περίοδο (μηνορραγία) ή αιμορραγία ανάμεσα στις περιόδους.
3. Έντονος πόνος κατά τη διάρκεια της περιόδου (δυσμηνόρροια) ή κατά τη σεξουαλική επαφή (δυσπαρεύνια).
4. Συχνουρία, ουρολοιμώξεις, δυσκοιλιότητα, λόγω της πίεσης που ασκούν στα γειτονικά όργανα (ουροδόχο κύστη, έντερο).
5. Προβλήματα υπογονιμότητας, είτε λόγω εξωτερικής πίεσης των σαλπίγγων είτε όταν εμφανίζονται στο εσωτερικό της μήτρας (ενδομητρική κοιλότητα).
Ινομυώματα και εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη τα ινομυώματα συχνά γίνονται αιτία αποβολής, αιμορραγίας ή πρόωρου τοκετού.
Έχοντας ένα ή και περισσότερα ινομυώματα δε δημιουργεί προβλήματα κατά την κύηση στην πλειοψηφία των γυναικών. Ενδέχεται όμως να προκαλέσουν πόνο, είτε γιατί μεγαλώνουν, είτε γιατί μπορεί να συστραφούν, εφόσον είναι μισχωτά. Μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα καισαρικής τομής, είτε λόγω θέσεως εμποδίζοντας τον φυσιολογικό τοκετό, είτε λόγω ισχιακής προβολής του εμβρύου, ενώ μπορεί να προκαλέσουν αυξημένη απώλεια αίματος αμέσως μετά τον τοκετό λόγω μη ομαλής σύσπασης της μήτρας.
Σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική μελέτη στη Γαλλία, σε γυναίκες που αντιμετώπιζαν ανεξήγητη υπογονιμότητα και προσπαθούσαν επί τρία περίπου χρόνια να συλλάβουν, μετά τη λαπαρασκoπική αφαίρεση των ινομυωμάτων, αυξήθηκαν τα ποσοστά εγκυμοσύνης στο 41%. Μια άλλη μελέτη -στην ίδια χώρα- κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φυσιολογική γονιμότητα βελτιώνεται από 53 έως 70% μετά την αφαίρεση ινομυωμάτων από το εσωτερικό της μήτρας.
Στην περίπτωση που έχετε ινομυώματα και μείνετε τελικά έγκυος, αυτό δεν σημαίνει ότι θα παρουσιάσετε οπωσδήποτε προβλήματα. Το ίδιο ισχύει και όταν η διάγνωσή τους γίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Συνήθως αρκεί η παρακολούθησή τους. Αν όμως είναι μεγάλα και λόγω της θέσης τους επηρεάζουν την πορεία της κύησης, τότε είναι αναγκαία η επέμβαση του γυναικολόγου. Πρέπει να ξέρετε ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τον τοκετό τα ινομυώματα είναι δυνατό να προκαλέσουν ανώμαλη θέση του εμβρύου ή δυστοκία και να απαιτηθεί περάτωση του τοκετού με καισαρική τομή. Μετά τον τοκετό η παρουσία ινομυωμάτων προκαλεί με μεγαλύτερη συχνότητα αδράνεια της μήτρας και αιμορραγία της λοχείας.
Πάντως, καμιά θεραπεία δεν ενδείκνυται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις οξείας νέκρωσης του ινομυώματος, γιατί μπορεί να προκληθεί αποβολή του εμβρύου, αλλά και σημαντική αιμορραγία κατά την επέμβαση, λόγω της αυξημένης αγγείωσης της μήτρας κατά την κύηση.
Τα οιστρογόνα
Τα αίτια που προκαλούν τα ινομυώματα είναι η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με τα αυξημένα επίπεδα ορμονών (οιστρογόνων) στο αίμα της γυναίκας. Τα ινομυώματα είναι ευαίσθητα στα οιστρογόνα, που παράγονται από τις ωοθήκες. Τείνουν να μεγαλώνουν όταν τα επίπεδα οιστρογόνων είναι αυξημένα, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην εγκυμοσύνη (το μέγεθος των ινομυωμάτων αυξάνει κατά την εγκυμοσύνη). Επίσης συρρικνώνονται όταν τα επίπεδά τους είναι χαμηλά, όπως στην εμμηνόπαυση.
Τα ινομυώματα δημιουργούνται από το μυϊκό ιστό της μήτρας. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει γονιδιακή επιβάρυνση. Έχει αποδειχτεί ότι η δημιουργία τους ελέγχεται από γονίδια που κληρονομήθηκαν στην κάθε γυναίκα.
Αντιμετώπιση
Η διάγνωση γίνεται με την ψηλάφηση του ινομυώματος από το γυναικολόγο κατά τη γυναικολογική εξέταση. Περισσότερο ακριβή εικόνα για τη θέση και το μέγεθος των ινομυωμάτων υπάρχει με το διακολπικό υπερηχογραφικό έλεγχο. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί μαγνητική τομογραφία, όταν η υπερηχογραφική εξέταση δεν αποσαφηνίζει τη φύση του όγκου.
Η διαπίστωση της παρουσίας ενός ινομυώματος δεν απαιτεί απαραίτητα χειρουργική αντιμετώπιση. Αν η ασθενής δεν έχει σύμπτωμα ή βρίσκεται σε ηλικία κοντά στην εμμηνόπαυση μπορεί να τηρηθεί στάση αναμονής (μετά την εμμηνόπαυση τα ινομυώματα συνήθως συρρικνώνονται και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα συμπτώματα εξαφανίζονται ή μειώνονται). Μετά τη διάγνωση ενός ινομυώματος θα πρέπει να γίνει επανέλεγχος σε σύντομο χρονικό διάστημα για να διαπιστωθεί αν υπάρχει ή όχι ταχεία αύξηση του μεγέθους του ινομυώματος.Οι γυναίκες αυτές θα πρέπει να ελέγχονται κάθε 3 έως 6 μήνες, για να διαπιστωθεί τυχόν αύξηση του όγκου ή επιπλοκές.
Αν τα ινομυώματα είναι μεγάλα (πάνω από 5 εκατοστά), η χειρουργική αφαίρεση τους είναι απαραίτητη (συνήθως γίνεται λαπαροσκοπικά). Πριν την επέμβαση, η γυναίκα μπορεί, αν το κρίνει αναγκαίο ο γιατρός της, να ακολουθήσει συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή, για να περιοριστεί το μέγεθος των ινομυωμάτων και να αφαιρεθούν πιο εύκολα. Επίσης, το χειρουργείο είναι απαραίτητο όταν τα ινομυώματα δημιουργούν προβλήματα σε άλλα όργανα (λόγω πίεσης) ή προκαλούν αιμορραγία, αναιμία και υπογονιμότητα.
Στις δυνατότητες χειρουργικής αντιμετώπισης περιλαμβάνονται η λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική καθώς και η υστεροσκοπική χειρουργική.
Η λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική αποτελούν σύγχρονες μεθόδους ελάχιστης παρέμβασης στο σώμα της ασθενούς. Το χειρουργείο γίνεται από 3-4 πολύ μικρές οπές στην κοιλιά, με τη χρήση κάμερας και πολύ λεπτών εργαλείων. Ο χειρουργός-γυναικολόγος βλέπει σε οθόνη την κοιλιά δια μέσω της κάμερας και χειρουργεί χωρίς νηστέρι, με τη χρήση laser (λέιζερ), ή ρεύματος, και με άλλα ειδικά λεπτά εργαλεία. Αφαιρεί το ινομύωμα, όσο μεγάλο και να είναι, από μία μικρή οπή (1 εκατοστό) που υπάρχει ήδη στην κοιλιά, με ειδικό εργαλείο. Έτσι το αισθητικό αποτέλεσμα είναι άριστο αφού οι μικρές οπές συρράπτονται με την τεχνική της πλαστικής χειρουργικής. Επίσης η ασθενής δεν βιώνει τον πόνο της τομής, ούτε τις παρενέργειες της (διαπύηση, κήλη).
Η ρομποτική χειρουργική αποτελεί την εξέλιξη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής και σήμερα η πιο ασφαλής, σύγχρονη μέθοδος αφαίρεσης ινομυωμάτων. Ο γυναικολόγος χειρουργεί με τη βοήθεια ενός ρομποτικού συστήματος το οποίο δεν έχει καμία αυτονομία. Ο χειρουργός κάθεται σε μία χειρουργική κονσόλα και οι κινήσεις του μεταδίδονται μέσω του ρομποτικού συστήματος, με απόλυτη ακρίβεια, στα εργαλεία που έχει από πριν τοποθετήσει ο ίδιος, στην κοιλιά της ασθενούς. Τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα που παρέχονται με τη ρομποτική χειρουργική κατά την αφαίρεση ινομυωμάτων της μήτρας είναι ότι παρέχεται καλύτερη απεικόνιση του χειρουργικού πλάνου, διότι η χειρουργική οθόνη παρέχει τρισδιάστατη εικόνα και είναι σαν τα μάτια και τα χέρια του χειρουργού να βρίσκονται μέσα στην κοιλιά της ασθενούς (η λαπαροσκοπική οθόνη είναι δισδιάστατη). Επίσης, η χρήση του ρομπότ επιτρέπει τη συρραφή της μήτρας σε 3 επίπεδα με μεγάλη ακρίβεια, διότι τα ρομποτικά εργαλεία λειτουργούν σαν τον καρπό και τα δάκτυλα του χειρουργού, κι έτσι μπορούν να γίνουν πολύ λεπτές κινήσεις.
Η επεμβατική υστεροσκόπηση είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται αποκλειστικά, όταν το ινομύωμα προβάλλει κατά το μεγαλύτερο μέρος του μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, κάτω από το ενδομήτριο. Κατά την υστεροσκόπηση ο ιατρός εισάγει από τον κόλπο μέσα στη μήτρα της ασθενούς ένα πάρα πολύ λεπτό εργαλείο με κάμερα, βλέπει ακριβώς τη θέση του ινομυώματος και το αφαιρεί από τον κόλπο, χωρίς καμία απολύτως τομή στην κοιλιά.
Είναι ωστόσο χρήσιμο να γνωρίζετε πως, αφαιρώντας τα ινομυώματα, δεν σημαίνει ότι θα απαλλαγείτε και οριστικά από το πρόβλημα. Δυστυχώς, υπάρχει το ενδεχόμενο να εμφανιστούν ξανά.
