Τα σκουλήκια προσβάλλουν συχνά ακόμη και στις μέρες μας τα μικρά παιδιά και τους έφηβους και ορισμένα από αυτά, όπως οι οξύουροι, προκαλούν έντονη φαγούρα γύρω από τον πρωκτό επειδή τα θηλυκά σκουλήκια γεννούν τα αβγά τους στις πτυχές του δέρματος γύρω από τον πρωκτό.
Τα “σκουληκάκια” μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο ή μέσω βρόμικων τροφών και ακάθαρτου νερού. Άλλες πηγές μόλυνσης είναι τα ζώα (όπως σκύλοι, γάτες, ινδικά χοιρίδια ή λαγοί) και τα σκάμματα άμμου στις παιδικές χαρές, όπου μπορεί να υπάρχουν περιττώματα ζώων.
Τα παιδιά που έχουν προσβληθεί από «σκουληκάκια» είναι καταπονημένα και νωθρά, έχουν συχνά κύκλους κάτω από τα μάτια και κακή ανάπτυξη. Τα αβγά των σκουληκιών αποβάλλονται με τις κενώσεις του προσβεβλημένου παιδιού.
Αν το παιδί σας έχει ταινιοειδή σκουλήκια (ταινία, εντερικό παράσιτο), με τα κόπρανα δεν αποβάλλονται (και εξαπλώνονται) μόνο τα αβγά, αλλά και μέλη των σκουληκιών.
Ειδικά σε χώρες με ανεπαρκές υγειονομικό θεσμικό πλαίσιο, τα περιττώματα καταλήγουν με το λίπασμα σε λιβάδια και χωράφια. Τα αβγά που εξαπλώνονται με αυτό τον τρόπο περνούν σε βόδια και γουρούνια που τρώνε χορτάρι και από τα ψάρια στα μολυσμένα νερά. Στο κρέας αυτών των ζώων αναπτύσσονται οι προνύμφες του παράσιτου.
Ο άνθρωπος καταπίνει αυτές τις προνύμφες τρώγοντας ανεπαρκώς ψημένο ή βρασμένο κρέας και ψάρι. Στο έντερο του ανθρώπου αναπτύσσονται τότε τα ταινιοειδή σκουλήκια που εξαπλώνουν πάλι τα αβγά τους με τα κόπρανα του ανθρώπου.
Ταινία
Το πιο συνηθισμένο ταινιοειδές ανθρώπινο παράσιτο στην Ευρώπη είναι η ταινία των βοοειδών (Taenia saginata). Αποτελείται από ένα κεφάλι που κολλάει σφιχτά στο τοίχωμα του εντέρου και άπειρα ταινιοειδή μέλη, το συνολικό μήκος των οποίων ενδέχεται να φτάσει μέχρι και τα 4 μέτρα.
Τα ταινιοειδή μέλη μπορεί να αναγνωριστούν ως λευκά, παχύρρευστα θραύσματα σε σχήμα κοφτών ζυμαρικών στα κόπρανα. Μικρά και μεγάλα παιδιά που έχουν προσβληθεί από ταινιοειδή σκουλήκια είτε νιώθουν βουλιμία είτε είναι ανορεκτικά. Χάνουν εμφανώς βάρος και είναι χλομά και νωθρά. Μια προσβολή από ταινιοειδή σκουλήκια δεν συνοδεύεται συνήθως από περαιτέρω συμπτώματα. Μερικές φορές φτάνουμε σε ναυτία και κοιλόπονους με ελαφριές διάρροιες.
Εχινόκοκκος
Ο εχινόκοκκος μεταδίδεται στην Κεντρική Ευρώπη από μολυσμένες αλεπούδες, ενώ στην περιοχή της Μεσογείου επιπρόσθετα και από γάτες και σκύλους που αποβάλλουν τα αβγά με τα κόπρανα τους. Τα αβγά καταλήγουν στον άνθρωπο μέσω άμεσης ή έμμεσης επαφής με τα ζώα. Ακόμη και φυτά του δάσους, όπως οι αγριοφράουλες, μπορεί να έχουν μολυνθεί από τα κόπρανα με αβγά, που κατά τη βρώση καταλήγουν στο ανθρώπινο σώμα.
Εκεί σχηματίζουν προνύμφες στο έντερο που εξαπλώνονται μέσω των αιμοφόρων αγγείων και έπειτα από χρόνια, ακόμη και δεκαετίες, σχηματίζουν διογκώσεις -κυρίως στο ήπαρ και στον εγκέφαλο- οι οποίες ονομάζονται εχινόκοκκοι κύστες, και μπορεί να παραμένουν για αρκετό καιρό απαρατήρητες. Εφόσον διαγνωστούν, οι κύστες πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά ολόκληρες, ώστε να μην εξαπλωθεί κάποια νέα μόλυνση στο σώμα.
Στην εχινοκοκκίαση έχουμε ελάχιστες ενδείξεις της ασθένειας. Αν προσβληθεί το συκώτι, προκαλούνται πόνοι στην περιοχή του επιγάστριου, ενώ σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται μια κίτρινη απόχρωση (ίκτερος) στο δέρμα και τα μάτια.
Οξύουροι
Οι οξύουροι είναι εξαπλωμένοι σε όλο τον κόσμο και μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Είναι τα πιο συνηθισμένα «σκουληκάκια» της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Πολύ συχνά, τα άτομα που έχουν προσβληθεί αυτομολύνονται και πάλι. Καθώς οι οξύουροι προκαλούν έντονη φαγούρα στον πρωκτό, το γεγονός αυτό παρασύρει σε ξύσιμο με τα νύχια.
Έτσι τα αβγά που υπάρχουν εκεί καταλήγουν μέσα στα νύχια και από εκεί, με ανεπαρκή τήρηση των κανόνων υγιεινής, στο στόμα. Τα αβγά που εισέρχονται από το στόμα αναπτύσσονται στο έντερο σε άσπρα σκουλήκια πάχους κλωστής και μήκους 2 ως 13 χιλιοστών.
Για την εναπόθεση αβγών, τα θηλυκά έρπουν προς τον πρωκτό και τα αφήνουν εκεί. Αυτό συμβαίνει συνήθως κατά τον ύπνο, στη θερμότητα του κρεβατιού, και προκαλεί έντονη φαγούρα. 6 ως 8 ώρες μετά την εναπόθεση αναπτύσσονται μολυσματικές προνύμφες. Τα νηματοειδή σκουλήκια μήκους 2 ως 13 χιλιοστών βρίσκονται μέσα και πάνω στα κόπρανα των παιδιών, και εκεί μπορούν να αναγνωριστούν.
Ασκαρίδες
Οι ασκαρίδες είναι παράσιτα πάχους μολυβιού και μήκους 15 ως 40 εκατοστών που μοιάζουν με τους γαιοσκώληκες. Παρουσιάζουν παγκόσμια εξάπλωση. Τα αβγά τους λαμβάνονται από τον άνθρωπο μέσω ακάθαρτου νερού και μολυσμένων τροφών, ενώ μπορεί να επιβιώσουν επί χρόνια στο υγρό έδαφος και τα σκάμματα στις παιδικές χαρές.
Τα αβγά σχηματίζουν προνύμφες στο έντερο, οι οποίες καταλήγουν μέσω των αιμοφόρων αγγείων στους πνεύμονες και από εκεί, μέσω των ανώτερων αναπνευστικών αγωγών και του οισοφάγου, επιστρέφουν στο έντερο, όπου μεταμορφώνονται σε ασκαρίδες.
Σε μια βαριά προσβολή από ασκαρίδες μπορεί να εκδηλωθούν ανεξήγητες κρίσεις βήχα. Ανάλογα με την ισχύ της προσβολής εκδηλώνονται κοιλόπονοι τύπου κολικών, πρηξίματα και εμετός, με τον οποίο μπορεί τα παράσιτα να αποβληθούν και από το στόμα. Οι ασκαρίδες ταυτοποιούνται στο εργαστήριο, όπου αναζητούνται και εξετάζονται τα αβγά στα κόπρανα.
Αντιμετώπιση
Για τη θεραπεία αλλά και την πρόληψη προσβολής από τα «σκουληκάκια», πρέπει να τηρούνται σχολαστικά στο σπίτι και σε χώρους μαζικής συνεστίασης οι κανόνες υγιεινής, προ πάντων το πλύσιμο των χεριών ύστερα από κάθε επίσκεψη στην τουαλέτα και πριν από το φαγητό.
Στους οξύουρους πρέπει να κόβονται τα νύχια των χεριών για να μη μεταδίδεται κάποια μόλυνση με το ξύσιμο. Κλινοσκεπάσματα, εσώρουχα, καθώς και πετσέτες, πρέπει να πλένονται σε βραστό νερό.
Για να αποφευχθούν τα ταινιοειδή σκουλήκια θα πρέπει σε χώρες με προβληματική τήρηση των κανόνων υγιεινής να μην καταναλώνετε ωμό κρέας, ούτε φρούτα με τη φλούδα τους. Αντίθετα, οι κατεψυγμένες τροφές είναι ακίνδυνες.
Για να μη μολυνθείτε από εχινόκοκκο, να μην τρώτε ποτέ φυσικούς καρπούς που δεν έχετε πλύνει πρώτα καλά. Θα πρέπει να μένετε μακριά από αδέσποτα σκυλιά και γάτες. Εφόσον σχηματιστεί μια εχινόκοκκος κύστη, θα πρέπει να χειρουργηθεί ώστε να αφαιρεθεί ολόκληρη.
Οι ασκαρίδες αποφεύγονται μόνο με την κατανάλωση καθαρού νερού. Για την ασφάλεια σας, σε περιοχές με επικίνδυνο για την υγεία πόσιμο νερό, να προτιμάτε είτε βρασμένο, είτε εμφιαλωμένο μεταλλικό νερό.
