Τουλάχιστον το 10-15% των ζευγαριών πάσχουν από στειρότητα (υπογονιμότητα) αλλά ευτυχώς για πολλά είδη στειρότητας υπάρχει θεραπεία με τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, συνήθως γονιμοποίηση σε δοκιμαστικό σωλήνα (εξωσωµατική γονιµοποίηση).
Τη στειρότητα μπορεί να την προκαλούν προβλήματα με τα σπερματοζωάρια, τα ωάρια ή με την ένωση τους. Ανώμαλη λειτουργία των σαλπίγγων ή της μήτρας, λοιμώξεις, ανοσοποιητικοί και άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι τα αίτια της στειρότητας. Τα προβλήματα στειρότητας επίσης μπορεί να είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
Για τους γιατρούς ο όρος στειρότητα σημαίνει συνήθως αδυναμία σύλληψης μετά από ένα χρόνο τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς χρήση αντισυλληπτικών. Η στειρότητα συχνά αντιμετωπίζεται, αλλά για πολλά ζευγάρια μπορεί να μην επιτευχθεί εγκυμοσύνη για περισσότερο από ένα χρόνο μετά την έναρξη της θεραπείας.
Σημειώστε ότι στειρότητα δεν είναι το ίδιο με στείρωση, που σημαίνει αδυναμία σύλληψης κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Στη στειρότητα είναι δυνατή η σύλληψη.
Στο 30% των περιπτώσεων ευθύνεται ο άνδρας για την υπογονιμότητα, ενώ η γυναίκα στο 40%. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις και οι δύο σύντροφοι ευθύνονται για τη στειρότητα ή δεν είναι δυνατό να βρεθούν τα αίτια.
Το να είναι στείρος ένας άνδρας δεν τον κάνει λιγότερο άνδρα, όπως δεν είναι λιγότερο γυναίκα μια γυναίκα που είναι στείρα. Στειρότητα δε σημαίνει ότι κάποιος είναι ελαττωματικός. Δεν έχει καμία σχέση με την ελκυστικότητα ή τη σεξουαλική ικανότητα. Επιπλέον δεν είναι εμπόδιο στη σχέση ενός ζευγαριού.
Αξιολόγηση γονιμότητας
Αν δεν μπορείτε να μείνετε έγκυος από το σύντροφο σας σε λογικό χρόνο, ζητήστε βοήθεια. Ένας γυναικολόγος, ουρολόγος ή οικογενειακός γιατρός είναι σε θέση να βρει αν υπάρχει πρόβλημα γονιμότητας που μπορεί να απαιτεί τις υπηρεσίες ενός ειδικού επί της στειρότητας.
Πριν αποφασίσετε να κάνετε εξετάσεις για υπογονιμότητα, να έχετε υπόψη σας ότι η διαδικασία σημαίνει υποχρεώσεις. Ο γιατρός θα χρειαστεί να μάθει τις συνήθειες σας όταν κάνετε σεξ και μπορεί να σας κάνει συστάσεις για το πώς να τις αλλάξετε. Αναλύσεις και περίοδοι δοκιμής και λάθους μπορεί να διαρκέσουν πολλούς μήνες και μερικά περιστατικά μπορεί να απαιτήσουν επεμβάσεις ή ενοχλητικές διαδικασίες. Η αξιολόγηση είναι δαπανηρή και μπορεί να μην καλύπτεται από την ασφάλιση σας.
Τέλος, δεν εγγυάται κανείς ότι θα μπορέσετε να μείνετε έγκυος μετά από όλες αυτές τις αναλύσεις και διαδικασίες. Όμως, αν είστε αποφασισμένοι να κάνετε το δικό σας παιδί, η αξιολόγηση της στειρότητας είναι η μόνη οδός που υπάρχει και συχνά καταλήγει σε επιτυχή εγκυμοσύνη.
Εξετάσεις για τον άνδρα. Για να είναι ένας άνδρας γόνιμος, πρέπει οι όρχεις του να παράγουν αρκετά σπερματοζωάρια, τα οποία να μπορούν να φτάσουν στις σπερμοδόχους κύστεις και το σπέρμα του να μπορεί να εκτοξευθεί αποτελεσματικά στον κόλπο της γυναίκας. Οι εξετάσεις γονιμότητας του άνδρα επιδιώκουν να καθορίσουν αν παρεμποδίζεται κάποιο από αυτά τα βήματα.
Ο γιατρός είναι πιθανό να αρχίσει με το ιατρικό ιστορικό σας στο οποίο μπορεί να περιλαμβάνονται νοσήματα και αναπηρίες, φάρμακα και σεξουαλικές συνήθειες. Μετά θα κάνει σωματική εξέταση όπως και εξέταση των γεννητικών σας οργάνων.
Ο γιατρός είναι πιθανό να ζητήσει δείγμα σπέρματος, που το δίνετε με αυνανισμό μέσα σε δοχείο. Στη διάρκεια της διαδικασίας εξέτασης γονιμότητας μπορεί να χρειαστεί να δώσετε περισσότερα από ένα δείγματα.
Μια εργαστηριακή ανάλυση του σπέρματος καταγράφει την ποσότητα, το χρώμα και τον αριθμό των σπερματοζωαρίων καθώς και την παρουσία λοιμώξεων ή αίματος. Η ανάλυση καθορίζει επίσης την πυκνότητα, το σχήμα και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων στο σπέρμα σας. Μπορεί να σας ζητήσουν να κάνετε και άλλες αναλύσεις, για παράδειγμα, εξετάσεις αίματος, για να καθοριστούν τα επίπεδα τεστοστερόνης και άλλων ορμονών. Δείτε περισσότερα για την υπογονιμότητα στον άνδρα.
Εξετάσεις για τη γυναίκα. Για να είναι μια γυναίκα γόνιμη πρέπει οι ωοθήκες της να απελευθερώνουν τακτικά υγιή ωάρια και το αναπαραγωγικό της σύστημα να επιτρέπει την ανεμπόδιστη δίοδο ωαρίων και σπερματοζωαρίων για πιθανή ένωση τους στις σάλπιγγες. Ο γιατρός πιθανόν θα αρχίσει με το ιστορικό σας και θα ακολουθήσει γενική σωματική και γυναικολογική εξέταση. Μπορεί επίσης να σας κάνει ερωτήσεις για τα φάρμακα που παίρνετε, το μηνιαίο κύκλο σας και τις σεξουαλικές σας συνήθειες.
Οι παρακάτω εξετάσεις χρησιμοποιούνται, για να καθοριστούν τα πιθανά αίτια γυναικείας στειρότητας. Δε χρειάζονται να γίνουν όλες αυτές οι εξετάσεις ή ακόμα και πολλές από αυτές, για να βρεθεί η αιτία. Ο γιατρός σας θα συζητήσει μαζί σας τις αναλύσεις και με τη σύμφωνη γνώμη σας θα καθορίσει ποιες θα κάνει και με ποια σειρά. Μέχρι και στο 20% των γυναικών παρά τις προσεκτικές εξετάσεις δεν ανευρίσκεται αιτία.
Αναλύσεις αίματος. Μπορεί να σας πάρουν δείγμα αίματος για τον έλεγχο των επιπέδων των ορμονών που ευθύνονται για επιτυχή ωορρηξία και καμιά φορά για την ανίχνευση λοιμώξεων. Μετά τα αποτελέσματα μίας ή περισσότερων αναλύσεων ο γιατρός θα ξέρει αν γίνεται ωορρηξία και αν μπορούν τα σπερματοζωάρια να επιβιώσουν στον αναπαραγωγικό σας σωλήνα. Αν οι αναλύσεις δεν αποκαλύψουν πρόβλημα, μπορεί να χρειάζονται και άλλες πληροφορίες.
Βιοψία. Η βιοψία ενδομητρίου μπορεί να βοηθήσει να καθοριστεί αν γίνεται ωορρηξία και αν το ενδοθήλιο της μήτρας είναι ορμονικά προετοιμασμένο για εγκυμοσύνη. Στην εξέταση αυτή ο γιατρός παίρνει ένα μικρό δείγμα ιστού από το ενδοθήλιο της μήτρας λίγο μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως.
Υπερηχογράφημα. Ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει το υπερηχογράφημα, για να εξετάσει την περιοχή της πυέλου και να αναζητήσει διαταραχές στις ωοθήκες και στη μήτρα σας.
Υστεροσαλπιγγογραφία. Η διαδικασία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για να αξιολογηθεί η κατάσταση της μήτρας καθώς και των σαλπίγγων. Αφού εγχυθεί σκιαγραφικό υγρό στη μήτρα, γίνεται ακτινογραφία, για να διαπιστωθεί αν το υγρό βγαίνει από τη μήτρα στις σάλπιγγες. Η εξέταση συχνά μπορεί να εντοπίσει αποφράξεις ή να βρει άλλα προβλήματα.
Υστεροσκόπηση. Υστεροσκόπηση είναι μια διαδικασία με την οποία ο γιατρός σας χρησιμοποιεί ένα μικρό όργανο, για να εξετάσει το εσωτερικό του τραχήλου της μήτρας για διαταραχές που μπορεί να οδηγήσουν σε στειρότητα. Η εξέταση μπορεί να γίνει υπό γενική αναισθησία και δεν είναι αποτελεσματική για την εξέταση των σαλπίγγων.
Εγχείρηση. Καμιά φορά ο γιατρός θα κάνει μια μικρή διερευνητική επέμβαση στο νοσοκομείο ή στην κλινική με τοπική ή γενική αναισθησία. Κατά τη διαδικασία ο γιατρός εισάγει μια λεπτή, φωτιζόμενη οπτική συσκευή (λαπαροσκόπιο) στην κοιλιά και στην πύελο σας, για να εξετάσει τις σάλπιγγες, τις ωοθήκες και τη μήτρα σας.
Τα αίτια στειρότητας που διαπιστώνονται πιο συχνά με τη λαπαροσκόπηση είναι οι συμφύσεις σαλπίγγων ή ωοθηκών, ή η ενδομητρίωση, μια κατάσταση κατά την οποία ιστός της μήτρας βγαίνει από αυτήν και εμφυτεύεται σε άλλα όργανα αναπαραγωγής. Με τη λαπαροσκόπηση ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει φραγμούς ή ουλές στις σάλπιγγες και στη μήτρα που μπορεί να εμποδίσουν τη γονιμότητα.
Αιτίες
Σπάνια τα αίτια της στειρότητας είναι σεξουαλικά. Για παράδειγμα, ένας άνδρας με διαταραχές στύσης μπορεί να είναι γόνιμος, αν κατορθώσει να έχει στύση ικανή για συνουσία. Επίσης, η πρόωρη εκσπερμάτωση που γίνεται πριν εισχωρήσει αρκετά το πέος στον κόλπο, ελαττώνει πολύ τις πιθανότητες συνάντησης σπερματοζωαρίων και ωαρίου. Τις περισσότερες φορές αιτία δεν είναι η σεξουαλική δυσλειτουργία αλλά τα προβλήματα γονιμότητας.
Αιτίες στις γυναίκες. Στις γυναίκες η αδυναμία απελευθέρωσης ωαρίου σε κάθε μηνιαίο κύκλο (ωορρηξία) ευθύνεται για τη στειρότητα στο 15% των περιπτώσεων. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Αν μια γυναίκα δεν έχει περίοδο, μπορεί να υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο ανάπτυξης της μήτρας και των ωοθηκών της. Όμως ακόμα και μια γυναίκα με κανονική περίοδο μπορεί να έχει διαταραχές ωορρηξίας.
Η υπερπρολακτιναιμία (αυξημένη προλακτίνη), μια κατάσταση κατά την οποία το αίμα περιέχει υπερβολική ποσότητα της ορμόνης προλακτίνης, μπορεί να εμποδίσει την ωορρηξία. Ο υποθάλαμος του εγκεφάλου εκκρίνει ορμόνες που υπό φυσιολογικές συνθήκες διεγείρουν την υπόφυση της γυναίκας, η οποία με τη σειρά της προκαλεί την απελευθέρωση ενός ωαρίου. Αν ο υποθάλαμος δεν εκκρίνει τις ορμόνες, δεν απελευθερώνεται ωάριο.
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε στειρότητα. Στην περίπτωση αυτή το σώμα της γυναίκας εκκρίνει υπερβολική ποσότητα ανδρικών ορμονών με αποτέλεσμα οι ωοθήκες να μεγαλώσουν και να γεμίσουν κύστεις. Οι περισσότερες γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες δεν έχουν ποτέ κανονικό ρυθμό εμμήνου ρύσεως και σε μερικές δεν έρχεται ποτέ έμμηνος ρύση. Άλλες περιπτώσεις αδυναμίας ωορρηξίας είναι τα χρόνια νοσήματα, όπως ο ανεξέλεγκτος διαβήτης και οι νόσοι του θυρεοειδούς.
Αν η ωορρηξία γίνεται κανονικά, το πρόβλημα είναι αλλού. Σε περισσότερο από το ένα τρίτο των περιστατικών το πρόβλημα είναι, ή συμβάλουν σε αυτό οι διαταραχές των σαλπίγγων. Οι βλάβες στις σάλπιγγες που προκαλούνται από λοιμώξεις μπορεί να εμποδίζουν τη διάβαση του ωαρίου. Στην πάθηση που λέγεται ενδομητρίωση μέρος του ιστού που επενδύει εσωτερικά τη μήτρα και αποβάλλεται κάθε μήνα κατά την περίοδο βρίσκεται έξω από τη μήτρα, κάπου στην κοιλιά. Ο ιστός αυτός μπορεί να εμποδίσει τη γονιμότητα.
Καμιά φορά μετά την ωορρηξία το ωάριο περνάει με επιτυχία στη σάλπιγγα, για να συναντήσει άλλα προβλήματα. Πολλές λειτουργίες που βρίσκονται υπό τον έλεγχο ορμονών, από την έκκριση βλέννας του τραχήλου μέχρι την αύξηση του επιθηλίου της μήτρας, μπορεί να συμμετέχουν.
Μερικές φορές η αιτία της στειρότητας προέρχεται από τη μήτρα. Μια μήτρα με ανώμαλο σχήμα ή με όγκους στο εσωτερικό της μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Οι χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να αποκαταστήσουν ή όχι τη γονιμότητα. Τα προβλήματα του τραχήλου που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα είναι η στένωση του τραχήλου ή προβλήματα της βλέννας του τραχήλου που βλάπτουν τα σπερματοζωάρια ή εμποδίζουν το πέρασμα τους.
Αιτίες στους άνδρες. Η κύρια αιτία ανδρικής στειρότητας είναι η διαταραχή παραγωγής σπερματοζωαρίων. Η ασπερμία, η απουσία σπερματοζωαρίων από το σπερματικό υγρό, γενικά οφείλεται σε παθήσεις των όρχεων ή σπάνια σε απόφραξη των οδών που οδηγούν στους όρχεις. Στην περίπτωση ολιγοσπερμίας υπάρχουν σπερματοζωάρια στο σπερματικό υγρό αλλά όχι σε αρκετό αριθμό, ώστε να γονιμοποιήσουν εύκολα το ωάριο.
Μια πιθανή αιτία στειρότητας στους άνδρες είναι η κιρσοκήλη, μια κατάσταση κατά την οποία οι φλέβες που περιβάλλουν τους όρχεις διευρύνονται (κιρσοί) και εμποδίζουν την κανονική ψύξη των όρχεων. Η αύξηση της θερμοκρασίας των όρχεων εμποδίζει την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Άλλα προβλήματα των όρχεων μπορεί επίσης να ευθύνονται για τη στειρότητα.
Μια ανάλυση αίματος μπορεί συχνά να αναγνωρίσει ορμονικές διαταραχές που μπορεί να είναι η υποκείμενη αιτία των προβλημάτων των όρχεων. Αφροδίσια νοσήματα ή άλλες λοιμώξεις μπορεί να κλείσουν τις οδούς μέσα από τις οποίες περνούν τα σπερματοζωάρια, να τα τραυματίσουν ή να τα σκοτώσουν προκαλώντας στειρότητα. Οι τραυματισμοί επίσης μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή σπερματοζωαρίων.
Μερικοί άνδρες πάσχουν από μια κατάσταση που λέγεται παλίνδρομη εκσπερμάτωση κατά την οποία παράγουν φυσιολογικά σπερματοζωάρια, αλλά τα στέλνουν στην κύστη αντί έξω από το πέος. Αυτή παρουσιάζεται πιο συχνά σε άνδρες με διαβήτη.
Αιτίες στους άνδρες και στις γυναίκες. Ανοσολογικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν στειρότητα. Κάποιες γυναίκες παράγουν αντισώματα που σκοτώνουν τα σπερματοζωάρια, πριν ένα από αυτά κατορθώσει να διεισδύσει στο ωάριο. Κατά τον ίδιο τρόπο μερικοί άνδρες παράγουν αντισώματα που σκοπό έχουν να καταπολεμήσουν μια λοίμωξη, αλλά άθελα τους επιτίθενται στα σπερματοζωάρια. Η απαλλαγή από τη λοίμωξη μπορεί να εξαλείψει και αυτό το πρόβλημα.
Στους άνδρες όπως και στις γυναίκες πολλές παθήσεις που προσβάλλουν τον ουροποιογεννητικό σωλήνα μπορεί να προκαλέσουν στειρότητα. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου κανονικά προκαλείται από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η γονόρροια, τα χλαμύδια και η κολπίτιδα, και λιγότερο συνηθισμένα, όπως η φυματίωση και η λοίμωξη από αναερόβιο στρεπτόκοκκο. Στις γυναίκες με φλεγμονώδη νόσο της πυέλου η επιθετική θεραπεία με αντιβιοτικά μπορεί να εξαλείψει τη λοίμωξη και να αποκαταστήσει τη γονιμότητα. Όμως ακόμα και μετά τη θεραπεία η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη των σαλπίγγων και στειρότητα.
Θεραπεία – εξωσωματική γονιμοποίηση
Οι θεραπείες για την γονιμότητα είναι πολυάριθμες και οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν αυξήσει τον αριθμό των ζευγαριών που κάποτε ήταν στείρα και σήμερα μπορούν να αποκτήσουν παιδιά. Η καλύτερη μέθοδος για σας εξαρτάται από την αιτία της υπογονιμότητας. Μερικά αίτια στειρότητας δεν μπορούν να διορθωθούν. Όμως ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να είναι δυνατή η χρήση διαφόρων μέσων σπερματέγχυσης ή μεταφοράς εμβρύου, έτσι ώστε να μπορέσει μια γυναίκα να μείνει έγκυος.
Αποκατάσταση της γονιμότητας. Τα σπερματοζωάρια επιζούν στο γυναικείο αναπαραγωγικό σωλήνα μέχρι 72 ώρες και ένα ωάριο μπορεί να γονιμοποιηθεί λίγες ώρες μετά την απελευθέρωση του. Έτσι, κάνοντας σεξ κάθε 2 με 3 ημέρες στα μέσα του κύκλου, τα ζευγάρια μπορεί να απαλλαγούν από το λάθος συγχρονισμό ως παράγοντα που συμβάλλει στη στειρότητα. Σεξουαλικά προβλήματα, όπως η ανικανότητα ή η πρόωρη εκσπερμάτωση, μπορεί επίσης να αντιμετωπιστούν, για να βελτιωθεί η γονιμότητα.
Όταν αιτία της στειρότητας είναι το ανδρικό σπερματοζωάριο, η αποκατάσταση ή έναρξη της γονιμότητας είναι καμιά φορά δυνατή. Για παράδειγμα, η χειρουργική αποκατάσταση των κιρσοειδών φλεβών φαίνεται ότι αποκαθιστά τη γονιμότητα σε μερικές περιπτώσεις. Μπορεί επίσης να διορθωθούν μερικά προβλήματα με τους όρχεις, τον προστάτη, τις σπερμοδόχους κύστεις και την ουρήθρα.
Όταν η παραγωγή σπερματοζωαρίων διαταράσσεται από βλάβη των κυττάρων των όρχεων που τα παράγουν, έχει αποδειχτεί ότι η θεραπεία με φάρμακα λίγο ωφελεί.
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όταν μία πάθηση της υπόφυσης εμποδίζει την παραγωγή σπερματοζωαρίων, έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει η χορήγηση ανθρώπινης χορειακής γοναδοτροπίνης ή ανθρώπινης γοναδοτροπίνης της υπόφυσης για την αναπλήρωση των ορμονών της υπόφυσης. Όταν η παραγωγή σπερματοζωαρίων παρεμποδίζεται από λοίμωξη, η εξάλειψη της μπορεί να αποκαταστήσει τη γονιμότητα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα για τα οποία και οι δυο σύντροφοι πρέπει να κάνουν θεραπεία.
Για τη γυναίκα η θεραπεία εξαρτάται επίσης από τα αποτελέσματα των εξετάσεων και των αναλύσεων της. Το πρώτο βήμα είναι η θεραπεία της λοίμωξης ή της υποκείμενης νόσου. Αν το πρόβλημα γονιμότητας έχει σχέση με την έλλειψη ωορρηξίας, ο γιατρός μπορεί να επιχειρήσει να προκαλέσει ωορρηξία χορηγώντας ουσίες που την προάγουν, όπως κιτρική κλομιφαίνη, ανθρώπινες γοναδοτροπίνες ή ορμόνες που διεγείρουν την έκκριση γοναδοτροπίνης με ή χωρίς ανθρώπινη χορειακή γοναδοτροπίνη.
Καμιά φορά γίνεται επέμβαση για τη διόρθωση αποφράξεων ή άλλων προβλημάτων στις σάλπιγγες. Οι μικροχειρουργικές τεχνικές κάνουν δυνατές τόσο λεπτές εγχειρήσεις. Η χειρουργική αποκατάσταση προσφέρει μια πιθανότητα εγκυμοσύνης. Σήμερα όμως χρησιμοποιείται συχνά η υποβοηθούμενη αναπαραγωγική τεχνολογία αντί για την επέμβαση.
Στη διάρκεια της γονιμοποίησης σε δοκιμαστικό σωλήνα (εξωσωματική γονιμοποίηση): Α) Ο γιατρός χρησιμοποιεί μία βελόνα, για να αφαιρέσει ωάρια από την ωοθήκη Β) Τα ωάρια και το σπέρμα ενός δότη συνδυάζονται σε δοχείο petri και Γ) μπαίνουν σε θερμοκοιτίδα Δ) Μετά τη γονιμοποίηση τα ωάρια λαμβάνονται με ένα σωλήνα και Ε) μεταφέρονται στη μήτρα.
Αν και τα αντισυλληπτικά χάπια μπορεί να είναι αποτελεσματικά για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης και την ανακούφιση από τον πόνο, δεν είναι αποτελεσματικά για τη θεραπεία της στειρότητας που προκαλείται από την ενδομητρίωση. Αν πάσχετε από ενδομητρίωση, ο γιατρός σας μπορεί να επιχειρήσει θεραπεία με λαπαροσκοπική επέμβαση. Η αποκατάσταση της γονιμότητας μπορεί επίσης να χρειαστεί θεραπεία υπερωορρηξίας. Αν καμία θεραπεία δεν αποδώσει, μπορεί να μελετηθεί η γονιμοποίηση σε σωλήνα.
Υποβοηθούμενη τεχνολογία αναπαραγωγής. Η υποβοηθούμενη τεχνολογία αναπαραγωγής (ART) αναφέρεται στις ιατρικές διαδικασίες που επιτρέπουν σε πολλά ζευγάρια να κάνουν παιδιά, όταν δεν μπορεί να αποκατασταθεί η γονιμότητα. Η γονιμοποίηση σε σωλήνα (εξωσωματική γονιμοποίηση) είναι η πιο συνηθισμένη τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που χρησιμοποιείται. Αφορά την αφαίρεση ώριμων ωαρίων από τη γυναίκα, γονιμοποίηση τους με σπέρμα σε δίσκο petri στο εργαστήριο και εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα μετά από 2 ημέρες.
Αρχίζετε τη γονιμοποίηση σε σωλήνα παίρνοντας φάρμακα, για να διεγείρετε τις ωοθήκες σας να παράγουν περισσότερα ωάρια από το συνηθισμένο. Περίπου μία εβδομάδα πριν την περίοδο σας – πριν αρχίσουν οι ορμόνες σας τη διαδικασία της διέγερσης των ωαρίων – μπορεί να σας κάνουν ένεση με φάρμακο που περιορίζει τις ορμόνες που προάγουν την ανάπτυξη των ωαρίων στις ωοθήκες. Μετά από 10 ημέρες περίπου με κολπικό υπερηχογράφημα και αναλύσεις αίματος καθορίζεται αν το φάρμακο έχει περιορίσει την ανάπτυξη ωαρίων. Αν όχι, μπορεί να συνεχίσετε τη θεραπεία με το φάρμακο για μία – δύο εβδομάδες ακόμα.
Όταν η λειτουργία των ωοθηκών σταματήσει προσωρινά, θα σας κάνουν ενέσεις ορμονών για 7 περίπου ημέρες για τη δημιουργία ωοθυλακίων, σάκων γεμάτων με υγρό στους οποίους ωριμάζουν τα ωάρια. Άλλες αναλύσεις αίματος και το διακολπικό υπερηχογράφημα διαπιστώνουν την ανάπτυξη των ωοθυλακίων. Είναι σημαντική η παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων, για να μπορέσουν να πάρουν ώριμα ωάρια.
Όταν οι ωοθήκες διεγερθούν σωστά, θα σας κάνουν ένεση μιας άλλης ορμόνης, της ανθρώπινης χορειακής γοναδοτροπίνης (HGG), για να βοηθήσουν την ωρίμανση των ωαρίων και να προκληθεί ωορρηξία. Τα ωάρια λαμβάνονται 34 έως 38 ώρες μετά την ένεση. Συνήθως χρειάζονται 20 έως 50 λεπτά για τη λήψη των ωαρίων. Θα σας χορηγήσουν φάρμακο με ενδοφλέβιο ορό, για να είστε χαλαρή και άνετη στη διάρκεια της διαδικασίας. Με τη χρήση διακολπικού υπερηχογραφήματος ο γιατρός οδηγεί μέσω του κόλπου μια βελόνα στη μία ωοθήκη. Γενικά ωάρια λαμβάνονται από το 80% περίπου των ωοθυλακίων που φαίνονται στο υπερηχογράφημα. Όταν αφαιρούνται από την ωοθήκη, το υγρό που περιέχει τα ωάρια μεταφέρεται αμέσως στο εργαστήριο, όπου φυλάσσεται σε ειδικό διάλυμα και διατηρείται σε θερμοκοιτίδα.
Το πόσο θα μείνουν τα ωάρια στη θερμοκοιτίδα εξαρτάται από την ωριμότητα τους. Όταν ωριμάσουν τα ωάρια αναμειγνύονται με σπέρμα. Τυπικά περίπου το 80% των ωαρίων γονιμοποιούνται με επιτυχία, αρκεί να μην υπάρχει ανδρικός παράγοντας που να συμβάλλει στη στειρότητα. Μερικά από τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα σας 2 ημέρες μετά την επιβεβαίωση της γονιμοποίησης τους. Η μεταφορά των εμβρύων είναι μια σύντομη διαδικασία κατά την οποία ο γιατρός σας βάζει στη μήτρα σας μέσω του τραχήλου ένα μαλακό εύκαμπτο σωλήνα. Συνήθως μεταφέρονται δυο ή τρία έμβρυα.
Επιπλέον, έμβρυα μπορεί να διατηρηθούν στην κατάψυξη, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να επαναληφθεί η διαδικασία διέγερσης των ωοθηκών και λήψης ωαρίων. Αν δε γίνει σύλληψη μετά τη μεταφορά των εμβρύων ή αν θέλετε και άλλα παιδιά, μπορεί να χρησιμοποιηθούν αργότερα τα κατεψυγμένα έμβρυα. Θα σας κάνουν τεστ εγκυμοσύνης συνήθως δυο εβδομάδες μετά τη διαδικασία.
Το ποσοστό επιτυχίας γονιμοποίησης σε σωλήνα – το ποσοστό των κύκλων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που άρχισαν και κατέληξαν σε γεννήσεις ζώντων – είναι περίπου 25% στις ΗΠΑ. Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι γενικά η μέθοδος που επιλέγεται, όταν και οι δυο σάλπιγγες είναι φραγμένες. Χρησιμοποιείται επίσης ευρέως για έναν άλλο αριθμό καταστάσεων στειρότητας, όπως της ενδομητρίωσης, της ανεξήγητης στειρότητας, της στειρότητας του άνδρα και των διαταραχών ωορρηξίας.
Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποδίδει καλύτερα, όταν η γυναίκα έχει υγιή μήτρα, αντιδρά καλά στα φάρμακα γονιμότητας και έχει φυσιολογική ωορρηξία. Το ποσοστό επιτυχίας είναι μικρότερο στις γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 40 χρόνων και στις γυναίκες με καταστάσεις της μήτρας που δεν έχουν αντιμετωπιστεί, όπως ο ουλώδης ιστός, τα ινομυώματα και οι πολύποδες. Το ποσοστό επιτυχίας είναι επίσης μικρότερο σε άνδρες με μικρό αριθμό σπερματοζωαρίων, σπερματοζωάρια με μικρή κινητικότητα ή ανώμαλη λειτουργία σπερματοζωαρίων.
Άλλες μορφές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που δε χρησιμοποιούνται συχνά, είναι η μέσω των σαλπίγγων μεταφορά ζυγωτού. Στη διαδικασία αυτή ένα γονιμοποιημένο ωάριο (ζυγωτό) τοποθετείται στη μία σάλπιγγα την επομένη της αφαίρεσης. Με τη μεταφορά γαμετών μέσω των σαλπίγγων τα μη γονιμοποιημένα ωάρια και σπερματοζωάρια τοποθετούνται στη μία σάλπιγγα, όπου τα ωάρια γονιμοποιούνται. Μια άλλη τεχνική λέγεται ενδοκυτταροπλασμική ένεση σπέρματος. Με τη μέθοδο αυτή ένα μοναδικό σπερματοζωάριο εισάγεται με ένεση στο ωάριο, για να γίνει η γονιμοποίηση. Τα ποσοστά γονιμότητας είναι μεγαλύτερα από εκείνα με την τυπική τεχνητή γονιμοποίηση. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα για τα ζευγάρια που δεν πέτυχαν σύλληψη με τυπικές τεχνικές και για τον άνδρα με μικρό αριθμό σπερματοζωαρίων.
Επιπλέον βοηθήματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι η ηλεκτροεκσπερμάτωση, που χρησιμοποιεί ηλεκτρικό ερέθισμα για πρόκληση εκσπερμάτωσης προς συλλογή σπερματοζωαρίων. Η διαδικασία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άντρα με κάκωση νωτιαίου μυελού που δεν μπορεί διαφορετικά να εκσπερματώσει. Οι τεχνικές αναρρόφησης αφορούν την αφαίρεση σπερματοζωαρίων από τμήματα του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, όπως η επιδιδυμίδα, ο σπερματικός πόρος και οι όρχεις.
Οι κίνδυνοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αφορούν τα φάρμακα και τη διαδικασία που χρησιμοποιούν για την αφαίρεση των ωαρίων. Στους κινδύνους περιλαμβάνονται αιμορραγία, λοιμώξεις, βλάβες γειτονικών οργάνων και υπερδιέγερση των ωοθηκών που προκαλεί διόγκωση τους και ενοχλήσεις στην κοιλιά. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι αυξημένες πιθανότητες πολλαπλής εγκυμοσύνης.
