Ιοί Έμπολα αναδύονται από μολυσμένο κύτταρο.
Ο φονικός ιός Έμπολα (Ebola) εξαπλώνεται ταχύτατα το τελευταίο διάστημα και ορισμένοι ειδικοί εκφράζουν το φόβο ότι η επιδημία μπορεί να γίνει παγκόσμια.
Κάποιοι λένε ότι ο ιός είναι “εκπληκτικά μεταδιδόμενος” κάτι που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι έχει μολύνει αρκετούς γιατρούς και νοσοκόμες, έστω κι αν πήραν όλα τα κατάλληλα προφυλακτικά μέτρα. Δυστυχώς, δεν υπάρχει σήμερα κάποια θεραπεία για τον ιό, με την έννοια της ίασης, και το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να ληφθούν μέτρα πρόληψης.
Φαίνεται όμως ότι οι προφυλάξεις είναι ανεπαρκείς αφού τα κρούσματα εντοπίζονται πλέον και σε ανεπτυγμένες περιοχές. Οι ιολόγοι φοβούνται ότι ο Έμπολα μπορεί να μεταλλαχθεί σε μια πιο επικίνδυνη μορφή που θα έχει ως συνέπεια ένα μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας. Πρόσφατα , ο Τομ Φρίντεν, επικεφαλής του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) ανέφερε δημόσια ότι η επιδημία του ιού Έμπολα στη δυτική Αφρική δεν έχει προηγούμενο, παρά μόνο την επιδημία του AIDS στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Ο ιός Έμπολα ταυτοποιήθηκε το 1976. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στηΛαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (πρώην Ζαΐρ), στο χωριό Γιαμπούκου. Οι γιατροί δεν του έδωσαν το όνομα του χωριού -για να μην το στιγματίσουν- αλλά του έδωσαν το όνομα ενός ποταμού που πέρναγε από την περιοχή, του Ebola. Κατά σύμπτωση, Ebola σημαίνει “Μαύρο Ποτάμι”, κάτι αρκούντως δυσοίωνο.
Σ’ αυτή την πρώτη επιδημία, οι άνθρωποι άρχισαν να αρρωσταίνουν και να πεθαίνουν από μία ασθένεια που τους προκαλούσε εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία. Είχαν αρρωστήσει συνολικά 318 άνθρωποι και μόλις 38 κατόρθωσαν να κρατηθούν στη ζωή.
Μέχρι το 2014, οπότε εμφανίστηκε η φετινή μεγάλη επιδημία, είχαν προηγηθεί 24 μικρές επιδημίες κατά τις οποίες νόσησαν 1.590 άνθρωποι και τα δύο τρίτα έχασαν τη ζωή τους.
Μέχρι την 8η Οκτωβρίου, ο αριθμός των ανθρώπων που είχαν πεθάνει ήταν 4.033 από τα 8.399 κρούσματα που είχαν συνολικά καταγραφεί σε 7 χώρες, ανακοίνωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Το ποσοστό θνησιμότητας είναι 48%, κάτι που βέβαια είναι πολύ υψηλό, με άλλα λόγια ένας στους δύο πεθαίνει. Το ιατρικό προσωπικό έχει πληρώσει ένα βαρύ φορτίο με 416 κρούσματα και 233 θανάτους, δηλαδή ποσοστό θνησιμότητας 56%. Οι πληγείσες χώρες είναι κυρίως τρεις, η Λιβερία, η Γουινέα και η Σιέρα Λεόνε. Η Λιβερία έχει 4.076 κρούσματα και 2.316 θανάτους, η Σιέρα Λεόνε έχει 2.950 κρούσματα και 930 θανάτους και η Γουινέα έχει 1.350 κρούσματα και 778 θανάτους.
Η πρόγνωση της νόσου είναι κακή. Δυστυχώς επειδή τα πρώτα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά του κοινού κρυολογήματος η διάγνωση γίνεται με καθυστέρηση. Η διάγνωση γίνεται με εξετάσεις αίματος που ανιχνεύουν τον ιό.
Συμπτώματα
Το πρώτο που κάνει ο ιός Έμπολα όταν περάσει στο σώμα είναι να μολύνει αρκετούς τύπους κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος καταστρέφοντας έτσι τις πρώτες γραμμές άμυνας του οργανισμού. Μολύνει, μεταξύ άλλων, τα δενδριτικά κύτταρα, τα οποία πληροφορούν τα Τ-λεμφοκύτταρα ότι κάποιος εχθρός έχει διεισδύσει στο σώμα. Διατηρώντας έτσι κρυφή την παρουσία του, ο ιός αρχίζει να πολλαπλασιάζεται ανενόχλητος. Όπως κάνουν και άλλοι ιοί, ο Εμπολα αναστέλλει τη δράση της ιντερφερόνης που καταστέλλει την αναπαραγωγή των ιών στα κύτταρα. Καθώς ο ιός αναπαράγεται μέσα στα κύτταρα, τελικά τα διαλύει για να απελευθερώσει νέα αντίγραφά του.
Αρχικά και μετά από μία περίοδο επώασης (2 έως 21 ημέρες – κατά μέσο όρο 7 μέρες) ο ασθενής αισθάνεται καταβολή, κόπωση, και στη συνέχεια πυρετό, πονοκέφαλο, πονόλαιμο μυαλγίες, πόνο στη μέση, αδυναμία και προοδευτικά, εμετούς, διάρροιες, νεφρική ανεπάρκεια, και αιμορραγίες που επιδεινώνονται. Στο πεπτικό σύστημα, οι κυτταρικές βλάβες οδηγούν σε διάρροια που απειλεί τον ασθενή λόγω αφυδάτωσης. Στα επινεφρίδια, οι βλάβες εμποδίζουν την παραγωγή στεροειδών ορμονών για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας του αίματος. Και στο συκώτι, όπου οι βλάβες είναι επίσης μεγάλες, σταματά η παραγωγή βασικών συστατικών του πλάσματος του αίματος.
Το αποτέλεσμα είναι ο ασθενής να πεθαίνει από εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία (από τα μάτια και τη μύτη). Η αιμορραγία οδηγεί σε πτώση της αρτηριακής πίεσης του αίματος και ο ασθενής καταλήγει από σοκ και πολλαπλή οργανική ανεπάρκεια.
Αρχικά συμπτώματα:
• πυρετός
• πονοκέφαλος
• πονόλαιμος, βήχας
• πόνος στις αρθρώσεις και στους μύες
• αδυναμία
Επείγοντα συμπτώματα:
• ναυτία και εμετός.
• διάρροια.
• ερυθρότητα στα μάτια.
• πόνος στο στήθος.
• ερυθρότητα στα μάτια.
• δυσκολία στην αναπνοή.
• εξάνθημα σε ολόκληρο το σώμα.
• εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να αιμορραγούν από τα μάτια, τη μύτη, το στόμα, τα αυτιά, ή το ορθό.
Μετάδοση
Υπάρχουν πέντε τύποι ιού Έμπολα, εκ των οποίων οι τέσσερις προκαλούν ασθένεια στον άνθρωπο. Ο ιός ζει στα ζώα και ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί από αυτά -το ίδιο και τα πρωτεύοντα θηλαστικά (γορίλες κλπ).
Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με σωματικά υγρά (σάλιο, ούρα, αίμα, σπέρμα κλπ), με στενή, άμεση επαφή αλλά και με έμμεση επαφή με αντικείμενα (ρούχα, σεντόνια, χρησιμοποιημένες βελόνες) που έχουν μολυνθεί από σωματικά υγρά ασθενών. Στην επαφή με σωματικά υγρά περιλαμβάνεται και η χωρίς προφυλάξεις σεξουαλική επαφή με ασθενείς έως και τρεις μήνες μετά την ανάρρωσή τους. Θεωρείται ότι ο ιός δεν είναι αερογενής, δηλαδή δεν μεταδίδεται με τον αέρα όπως η γρίπη και η ανεμοβλογιά. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί η περίπτωση κατά την οποία ο ασθενής βήξει και εξαπολύσει υγρά σε υγιές άτομο. Στοιχεία για το πόσο εύκολα μεταδίδεται ο ιός από τα ζώα στον άνθρωπο δεν υπάρχουν.
Ενταφιασμός νεκρού από Έμπολα.
Η συνήθης επαφή σε δημόσιους χώρους με άτομα που είναι φορείς του ιού αλλά δεν φαίνονται άρρωστα, θεωρείται πως δεν ενέχει σημαντικό κίνδυνο μετάδοσης του Έμπολα. Όμως ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μέσω χειραψίας, αν ο ασθενής δεν έχει πλύνει καλά τα χέρια του, καθώς σε αυτά μπορεί να βρίσκονται ίχνη σωματικών υγρών. Υπάρχει επίσης κίνδυνος μετάδοσης του ιού, μέσω της επαφής με σκεύη ή μολυσμένα υλικά σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, αν δεν εφαρμοστούν σωστά οι κατάλληλες διαδικασίες ελέγχου της μόλυνσης.
Σχετικά με το αν ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μέσα σε ένα ταξί ή άλλο όχημα, η απάντηση είναι ναι. Αν κάποιος με τον ιό έχει αγγίξει τα καθίσματα με χέρια του που έχουν σωματικά υγρά, τότε υπάρχει κίνδυνος ο για τον επόμενο επιβάτη που θα χρησιμοποιήσει τη θέση. Το όχημα αν διαπιστωθεί ότι είναι μολυσμένο πρέπει να πάει για απολύμανση.
Η πιθανότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο αυξάνεται στα τελευταία στάδια της νόσου και κυρίως στο αιμορραγικό στάδιο, αλλά ακόμη και μεταθανάτια, λόγω της συνεχιζόμενης ιαιμίας. Γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή κατά το θάψιμο των νεκρών.
Πάντως, ο ιός δεν επιζεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επιφάνειες που είναι εκτεθειμένες στον ήλιο ή έχουν στεγνώσει. Σκοτώνεται εύκολα με σαπούνι, χλωρίνη, το φως του ήλιου, την υψηλή θερμοκρασία ή το στέγνωμα. Αν τα ρούχα μολυνθούν με υγρά, ο ιός σκοτώνεται, με το πλύσιμό τους στο πλυντήριο.
Θεραπεία
Επίσημα δεν υπάρχει κάτι για την αντιμετώπιση του ιού. Καθώς δεν υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια ή φάρμακα εναντίον των ιών Έμπολα, η θεραπεία περιορίζεται σε υποστηρικτικά μέτρα και στοχεύει στα συμπτώματα της ασθένειας (διατήρηση της αρτηριακής πίεσης, της οξυγόνωσης και του ισοζυγίου υγρών και ηλεκτρολυτών). Υπάρχουν μόνο κάποια εμβόλια, που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο.
Οι διαθέσιμες θεραπείες περιλαμβάνουν:
• οξυγονοθεραπεία
• ενδοφλέβια υγρά
• μεταγγίσεις αίματος
• φάρμακα για τον πόνο
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει ότι απαγορεύεται αυστηρώς να δίνεται ασπιρίνη και ιμπουπροφέν σε ασθενείς που νοσούν από τον ιό.
Να σημειωθεί ότι υπάρχουν λίγες αμερικανικές εταιρείες που αναπτύσσουν θεραπείες για τον Έμπολα όπως η BioCryst και η NanoViricides. Όμως δεν πρόκειται για κάτι εύκολο. Ένας εκπρόσωπος μιας φαρμακοβιομηχανίας ανέφερε ότι χρειάζεται χρόνος, προσπάθεια και χρήματα για να αναπτυχθεί εμβόλιο του ιού, με ελάχιστη εγγύηση ότι αυτό θα είναι κερδοφόρο. Σχετικά με το φάρμακο ZMapp, είναι άγνωστο πόσο αποτελεσματικό είναι.
