Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι ένα σύνδρομο διαταραχής των ορμονών το οποίο ταλαιπωρεί έως το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και έχει επίπτωση την γονιμότητά τους – περίπου οι μισές περιπτώσεις γυναικείας υπογονιμότητας μπορούν να αποδοθούν στο σύνδρομο αυτό.
Όπως δηλώνει η ονομασία του, το βασικό σύμπτωμα του συνδρόμου θεωρείται πως είναι οι πολλές κύστεις που εμφανίζονται στις ωοθήκες. Το σύνδρομο ανακαλύφθηκε το 1935 από δύο Αμερικανούς γιατρούς οι οποίοι παρατήρησαν ότι οι πολλές κύστεις μειώνουν την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Οι κύστεις αυτές συναθροίζονται σαν μαργαριτάρια στην επιφάνεια μιας ωοθήκης.
Περιέργως όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι πολυκυστικές ωοθήκες δεν εμφανίζουν πάντα κύστεις, αναφέρει δημοσίευμα της εφημερίδας New York Times και αυτό μπορεί να καταλήξει σε λάθος διάγνωση.
Οι κύστεις είναι στην πραγματικότητα διογκωμένα ωοθυλάκια και αποτελούν μόνο ένα από τα συμπτώματα αυτής της πολύπλοκης ορμονικής διαταραχής.
Τα συμπτώματα
Εκτός από τις πολλές κύστεις, άλλα συμπτώματα του συνδρόμου είναι ο ακανόνιστη περίοδος (έμμηνος κύκλος) και η δυσκολία στη σύλληψη λόγω αδυναμίας των ωοθυλακίων να ωριμάσουν και να απελευθερώσουν το ωάριο τους. Συχνά υπάρχουν διογκωμένες ωοθήκες και έντονη αιμορραγία κατά την περίοδο.
Σήμερα, η διάγνωση του συνδρόμου βασίζεται ουσιαστικά σε τρία συμπτώματα (παρότι εμφανίζει περισσότερα). Η γυναίκα πρέπει να έχει τα δύο από τα τρία παρακάτω συμπτώματα:
- Ακανόνιστη περίοδο.
- Αυξημένα ανδρογόνα στο αίμα (π.χ. τεστοστερόνη). Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλεί ακμή, αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο, τον θώρακα, την κοιλιά, τους μηρούς κ.λπ., και μερικές φορές τριχόπτωση ανδρικού τύπου.
- Πολλές κύστεις στις ωοθήκες, οι οποίες διαπιστώνονται με υπερηχογράφημα.
Πιθανή αιτία η αντίσταση στην ινσουλίνη
Το 50% των γυναικών που πάσχουν από το το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι παχύσαρκες. Ορισμένοι γιατροί πιστεύουν ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη η οποία συνήθως συνυπάρχει με την παχυσαρκία ευνοεί την αποθήκευση λίπους στο σώμα.
Αντίσταση στην ινσουλίνη σημαίνει ότι η ορμόνη δεν μπορεί να βάλει εύκολα τη γλυκόζη στα μυικά κύτταρα και σε άλλους ιστούς του σώματος. Έτσι ο οργανισμός αναγκάζεται να αυξήσει την παραγωγή ινσουλίνης προκειμένου η ορμόνη να επιτύχει το σκοπό της (υπερινσουλιναιμία). Όμως η αυξημένη ινσουλίνη ευνοεί την ανάπτυξη των ανδρογόνων στο σώμα της γυναίκας. Τελικά, η τεστοστερόνη παρεμβαίνει στην επόμενη ωορρηξία εμποδίζοντάς την με συνέπεια την υπογονιμότητα.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι η αιτία του συνδρόμου πιστεύει ο δρ Ρίτσαρντ Σκοτ Λούσιντι, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αναπαραγωγικής Ενδοκρινολογίας & Υπογονιμότητας του Πανεπιστημίου Commonwealth της Βιρτζίνια. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το επωνομαζόμενο μεταβολικό σύνδρομο το οποίο έχει ως βάση του την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Η άποψη αυτή στηρίζεται από το γεγονός ότι υπάρχουν γυναίκες που παρότι έχουν πολλές κύστεις στις ωοθήκες δεν εμφανίζουν τα συμπτώματα του συνδρόμου επειδή ενδεχομένως δεν παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Από την άλλη μεριά, γυναίκες με υπερινσουλιναιμία και χωρίς κύστεις στις ωοθήκες μπορεί να παρουσιάζουν τα συμπτώματα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι οι κύστεις, δηλαδή αυτό που έδωσε την ονομασία στη πάθηση, ίσως τελικά να μην αποτελούν το βασικότερο χαρακτηριστικό του.
Άλλοι γιατροί θεωρούν ότι το ουσιαστικό πρόβλημα δεν είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη αλλά η ορμονική δυσλειτουργία του υποθαλάμου που βρίσκεται στην βάση του εγκεφάλου και διεγείρει την υπόφυση που είναι ο βασικές αδένας του σώματος.
Ο δρ Ρόμπερτ Λ. Μπαρμπιέρι, επικεφαλής του Τμήματος Μαιευτικής & Γυναικολογίας στο Νοσοκομείο Brigham and Women’s, στη Βοστώνη θεωρεί ότι περισσότερες γυναίκες που παρουσιάζουν το σύνδρομο παράγουν από την υπόφυση υπερβολικές ποσότητες της ωχρινοποιητικής ορμόνης (LH) η οποία, όπως και η ινσουλίνη, διεγείρει την παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες.
Τέλος, τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο και κληρονομούνται από τους γονείς τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια. Στις κόρες τα γονίδια εκδηλώνουν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών με συμπτώματα που κυμαίνονται από ήπια ως σοβαρά και στους γιους εμφανίζεται πρόωρη φαλάκρα ή υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα – οι φαλακροί άνδρες εμφανίζουν συχνά υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα τους.
Να σημειωθεί ότι οι γυναίκες με διογκωμένα ωοθυλάκια παράγουν περισσότερη οιστραδιόλη και λιγότερη προγεστερόνη. Η έλλειψη προγεστερόνης προκαλεί παχύ ενδομήτριο (η εσωτερική επιφάνεια της μήτρας) που αιμορραγεί γι’ αυτό και ένα από τα συμπτώματα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η “βαριά” περίοδος. Αυξάνεται ο κίνδυνος για ενδομητρίωση και καρκίνο του ενδομητρίου ενώ η γυναίκα έχει επίσης αυξημένη πιθανότητα για πολύποδες και ινομυώματα.
Αντιμετώπιση
Ανεξάρτητα από την αιτία του συνδρόμου, αν οι πολυκυστικές ωοθήκες μείνουν χωρίς θεραπεία, θα πλήξουν σημαντικά τη γονιμότητα της γυναίκας και θα αυξήσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του ενδομητρίου.
Για την αντιμετώπιση του συνδρόμου χορηγούνται διάφορα φάρμακα (π.χ. αντισυλληπτικά, και διεγερτικά των ωοθηκών).
Επειδή η ινσουλίνη αυξάνει την παραγωγή της τεστοστερόνης, συνιστάται μια διατροφή με λίγους επεξεργασμένους υδατάνθρακες, δηλαδή μια δίαιτα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και άρα με αυξημένα λιπαρά. Πρέπει να αποφεύγονται η ζάχαρη, τα σακχαρούχα αναψυκτικά, το λευκό ψωμί, οι φρυγανιές, τα δημητριακά πρωινού, τα ζυμαρικά, οι πατάτες, το ρύζι και τα γλυκά). Γενικά πρέπει να αποφεύγονται οι τροφές που “απογυμνώθηκαν” από τις φυτικές ίνες τους. Αυτό θα βοηθήσει στην ελάττωση των επιπέδων ινσουλίνης και στη βελτίωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου.
Η καθημερινή άσκηση ή τουλάχιστον πέντε φορές την εβδομάδα βοηθά στη καύση της γλυκόζης από τα μυικά κύτταρα ελαττώνοντας επίσης τα επίπεδα της ινσουλίνης.
Τέλος, το αδυνάτισμα συμβάλει στη μείωση της ποσότητας της ινσουλίνης που κυκλοφορεί στο αίμα κάτι του βοηθά την ωορρηξία και κατά συνέπεια τη γονιμότητα. Πολλές γυναίκες που χάνουν το 10% του αρχικού βάρους τους εμφανίζουν ξανά φυσιολογική περίοδο.
Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το πιο δύσκολο κομμάτι στην αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι η απώλεια βάρους.
