Ο βήχας θεωρείται κάτι φυσιολογικό και συνηθισμένο. Συχνά ο βήχας είναι ένα φυσιολογικό ανακλαστικό με σκοπό την προστασία του αναπνευστικού σας συστήματος από ερεθιστικούς παράγοντες και είναι περισσότερο ενοχλητικός παρά σοβαρός. Η αντιμετώπιση διαφέρει ανάλογα με το είδος του βήχα.
Ο δυνατός ή συνεχιζόμενος βήχας μπορεί να είναι επίπονος και ενοχλητικός. Ένας τέτοιος βήχας χρειάζεται την προσοχή του γιατρού σας. Άλλα είδη βήχα υποχωρούν με απλή φροντίδα που προσφέρετε εσείς οι ίδιοι στον εαυτό σας και με φάρμακα που χορηγούνται χωρίς συνταγή.
Ο βήχας ξεκινά, όταν ερεθιστικοί παράγοντες φτάνουν σ’ έναν από τους υποδοχείς του βήχα στη μύτη, στο φάρυγγα ή στο θώρακα σας (βούλες). Ο υποδοχέας στέλνει το μήνυμα στο κέντρο του βήχα, στον εγκέφαλο. Οι μύες της κοιλιάς και του θώρακα συσπώνται με δύναμη σπρώχνοντας προς το διάφραγμα (βελάκια).
Αιτίες του βήχα
Η βλέννα που βρίσκεται στη μύτη και στις αεροφόρους οδούς αυξάνεται ως αντίδραση στους ερεθιστικούς παράγοντες, έτσι ώστε να μπορέσει να τους παγιδέψει. Οι ερεθιστικοί παράγοντες διεγείρουν τους υποδοχείς του βήχα στη μύτη, στο φάρυγγα ή στο θώρακα, οι οποίοι στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο σας, που οδηγούν στο βήχα, για να απομακρύνουν τους ερεθιστικούς παράγοντες με την παραγωγή της βλέννας.
Τα κρυολογήματα και η γρίπη είναι τα πιο συνηθισμένα αίτια του βήχα. Γενικά ο βήχας υποχωρεί, όταν η λοίμωξη αρχίζει να καθαρίζει.
Άλλα είδη βήχα μπορεί να προκληθούν από:
- Οπισθορρινικές εκκρίσεις. Η υπερπαραγωγή βλέννας που στάζει αργά από το πίσω μέρος της μύτης στο λαιμό σας μπορεί να οφείλεται σε αλλεργίες, σε φλεγμονή των βλεννογόνων μέσα στις παραρρίνιες κοιλότητες (ιγμορίτιδα) ή σε άλλα αίτια.
- Περιβαλλοντικοί ερεθιστικοί παράγοντες. Αυτοί μπορεί να είναι ο καπνός του τσιγάρου, η αιθαλομίχλη, η σκόνη, τα οικιακά σπρέι και άλλες οσμές καθώς και ο κρύος ή ξηρός αέρας.
- Άσθμα. Επειδή το άσθμα προκαλεί φλεγμονή και στένωση στις αεροφόρους οδούς, μπορεί να προκαλέσει βήχα, ιδιαίτερα αν τα επεισόδια συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας, μετά από γυμναστική ή όταν εκτίθεστε σε ερεθιστικούς παράγοντες. Αν και ο συριγμός είναι ένα σύνηθες σύμπτωμα του άσθματος, πολλά άτομα με αυτή την πάθηση βήχουν, αλλά δεν εκδηλώνουν συριγμό.
- Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι αποτέλεσμα παλινδρόμησης του γαστρικού οξέος από το στομάχι σας στον οισοφάγο και σε σπάνιες περιπτώσεις στους πνεύμονες, όταν ξαπλώνετε. Αν και η καούρα είναι το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, κάποια άτομα εκδηλώνουν βήχα αντ’ αυτού.
- Ορισμένα φάρμακα. Αυτά είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή ή ορισμένα φάρμακα που χορηγούνται για την αρτηριακή υπέρταση και τις καρδιοπάθειες.
- Ξένο σώμα στο βρογχικό σωλήνα. Σπάνια ένα κομμάτι τροφής μπορεί να ενσφηνωθεί στο βρογχικό σωλήνα προκαλώντας βήχα.
- Ο ίδιος ο βήχας. Μερικά άτομα βήχουν από συνήθεια. Δεν υπάρχει ιατρική εξήγηση για το βήχα αυτό και μερικές φορές τα άτομα αυτά δεν έχουν επίγνωση της πράξης τους αυτής. Για κάποιους μπορεί να είναι ένας τρόπος, για να εκτονώσουν νευρική ένταση ή να εκφράσουν οργή. Όποια κι αν είναι η αιτία που τον προκαλεί, ο βήχας μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο φάρυγγα σας και να οδηγήσει πάλι σε βήχα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.
Είδη και αντιμετώπιση
Η θεραπεία εξαρτάται από το είδος του βήχα που εκδηλώνετε.
Ξηρός, σπασμωδικός βήχας. Ο ξηρός, σπασμωδικός βήχας υποχωρεί συνήθως μέσα σε μία με δύο εβδομάδες. Η πρόσληψη υγρών και ειδικά νερού διατηρεί το φάρυγγα σας υγρό. Αν όμως ένας επίμονος βήχας ερεθίζει το φάρυγγα σας, χρησιμοποιήστε καραμέλες για το βήχα ή ζεστό τσάι με μέλι, για να μαλακώσετε το λαιμό σας. Επειδή η μακροχρόνια χρήση αυτών των προϊόντων δεν κάνει καλό στα δόντια σας και οι επιπλέον θερμίδες από τη ζάχαρη μπορεί να προκαλέσει αύξηση του βάρους σας, δοκιμάστε καραμέλες χωρίς ζάχαρη.
Αν εμφανίζετε βήχα που οφείλεται σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και διακόπτει τον ύπνο σας, δοκιμάστε αντιόξινα και ανασηκώστε το πάνω μέρος του κρεβατιού σας κατά 15 με 20 εκ. Εάν τα συμπτώματα επιμένουν, επισκεφθείτε το γιατρό σας, ο οποίος μπορεί να σας χορηγήσει φάρμακο για την πρόληψη της παλινδρόμησης.
Για να μειώσετε προσωρινά τη συχνότητα του βήχα σας, πάρτε ένα κατασταλτικό για το βήχα από αυτά που χορηγούνται χωρίς συνταγή. Παρόλο που η κωδεΐνη είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά αντιβηχικά, είναι παράλληλα ναρκωτική ουσία, οπότε τα παρασκευάσματα για το βήχα που περιέχουν κωδεΐνη διατίθενται μόνο με συνταγή. Η δεξτρομεθορφάνη είναι σχεδόν εξίσου αποτελεσματική με την κωδεΐνη με λιγότερους όμως κινδύνους παρενεργειών. Αναγράφεται στην ετικέτα των αντιβηχικών που την περιέχουν.
Παραγωγικός βήχας. Παραγωγικός βήχας είναι αυτός που παράγει βλέννα, για να βοηθήσει στην απομάκρυνση των ερεθιστικών παραγόντων από τους πνεύμονες και τις αεροφόρους οδούς. Είναι καλύτερα να μην καταστέλλετε τον παραγωγικό βήχα. Η πρόσληψη υγρών και ειδικά νερού βοηθάει στην αραιοποίηση της βλέννας, έτσι ώστε να γίνει ο
βήχας περισσότερο παραγωγικός. Αν όμως ο βήχας διακόπτει συνεχώς τον ύπνο σας, μπορείτε να πάρετε απλώς όσο αντιβηχικό χρειάζεται, για να μειώσετε τη συχνότητα και τη σοβαρότητα του βήχα σας, αλλά όχι για να απαλλαγείτε τελείως από αυτόν.
Τα αντιισταμινικά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των εκκρίσεων που σχετίζονται με αλλεργίες, ιγμορίτιδα και οπισθορρινικές εκκρίσεις, αλλά μπορεί να σας προκαλέσουν υπνηλία. Μην παίρνετε αντιισταμινικά σε συνδυασμό με οινοπνευματώδη ή ηρεμιστικά ή όταν πρέπει να παραμείνετε σε εγρήγορση.
Χρόνιος βήχας. Αν ο βήχας διαρκεί περισσότερο από δύο ή τρεις εβδομάδες, επιδεινώνεται σταδιακά ή συνοδεύεται από συριγμό, πυρετό, νυχτερινές εφιδρώσεις, απώλεια βάρους ή αιματηρά πτύελα, μπορεί να έχετε χρόνιο βήχα. Επισκεφθείτε το γιατρό σας.
Η αντιμετώπιση του χρόνιου βήχα απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση και αναγνώριση της συγκεκριμένης αιτίας.
