Η μεθυλφαινιδάτη (methylphenidate) είναι μια διεγερτική ουσία σχετική με την αμφεταμίνη, αλλά με πιο ήπια επίδραση. Είναι πιο γνωστή ως Ριταλίν (Ritalin). Είναι όμως ένα ναρκωτικό που προκαλεί ανοχή και εξάρτηση όταν γίνεται κατάχρηση. Οι κυριότερες παρενέργειες είναι η αϋπνία και η ελάττωση της όρεξης. Δυσφορία, ναυτία, ζαλάδες, πονοκέφαλοι αποτελούν πιο σπάνιες παρενέργειες. Η κατάχρηση μπορεί να επιφέρει παραισθήσεις, υπερβολική επανάληψη των κινήσεων και παράνοια. Οι χρήστες του Ριταλίν και παρόμοιων ναρκωτικών παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό χρήσης κοκαΐνης.
Η ουσία κατοχυρώθηκε πρώτη φορά το 1950 από τη Φαρμακευτική Εταιρεία CIBA-Geigy, και αρχικά χορηγούνταν ως αγωγή για την κατάθλιψη και τη χρόνια κόπωση, ανάμεσα σε άλλες παθήσεις.
Στη δεκαετία του 1960 χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά για τη θεραπεία παιδιών με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας ή ADHD (ΔΕΠ-Υ). Η χρήση αυτή του Ritalin είναι αμφιλεγόμενη. Υπάρχουν κριτικές που λένε ότι γίνεται υπερβολική χορήγηση Ritalin στις ΗΠΑ και ότι αυτό χρησιμοποιείται κυρίως για τον έλεγχο ή τον κατευνασμό «προβληματικών» παιδιών, έτσι ώστε να μην ενοχλούν την τάξη. Άλλοι λένε ότι μετατρέπει υγιή παιδιά σε «ζόμπι» απομυζώντας τη δημιουργικότητα και την πνευματική τους ενέργεια. Και ότι μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά στον εθισμό σε ουσίες στη μετέπειτα ζωή τους. Από την άλλη, πολλοί γονείς αναφέρουν ότι και η δική τους ζωή αλλά και εκείνη των παιδιών τους έχει αλλάξει προς το καλύτερο με το Ritalin.
ΙΑΤΡΙΚΗ ΧΡΗΣΗ – ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, πάνω από 75% των συνταγών για Ritalin χορηγούνται σε παιδιά με ΔΕΠΥ, με συχνότητα τέσσερις φορές μεγαλύτερη στα αγόρια από ό,τι στα κορίτσια. To Ritalin χορηγείται επίσης και για ήπια κατάθλιψη και ναρκοληψία σε ενήλικες.
Το πώς ακριβώς δρα δεν είναι σαφές. Ισως να έχει σχέση με τους νευρώνες του εγκεφάλου. Αντί να λειτουργούν ισορροπημένα, όπως θα έπρεπε, κάποιοι από τους νευρώνες λειτουργούν περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Για κάποιο λόγο, το Ritalin διεγείρει τους νευρώνες που δεν λειτουργούν όπως πρέπει. Το τμήμα του εγκεφάλου που εφιστά την προσοχή σε κάποιες συγκεκριμένες δραστηριότητες και αγνοεί άλλες είναι «τεμπέλικο» σε ανθρώπους που πάσχουν από ΔΕΠΥ. To Ritalin διεγείρει εκείνους τους νευρώνες, έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να προσέχει στην τάξη και να συγκεντρώνεται. Γι’ αυτόν το λόγο, ενώ ηρεμεί τα παιδιά που έχουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας, θα δρούσε ως αμφεταμίνη σε όσα παιδιά δεν έχουν τη συγκεκριμένη πάθηση.
ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ – ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ – ΕΞΑΡΤΗΣΗ
Όταν χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ, τα παιδιά εμφανίζονται πιο ήρεμα και πιο προσηλωμένα στην καθημερινή τους ζωή, με αυτοέλεγχο και μεγαλύτερη διάρκεια προσοχής.
Μερικές από τις παρενέργειες περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, εξάψεις, στομαχόπονο και αϋπνία. Εάν χρησιμοποιείται από νέους για μη ιατρικούς λόγους, ως ψυχαγωγικό ναρκωτικό, τότε διατρέχουν κινδύνους παρόμοιους με τα άτομα που παίρνουν αμφεταμίνη.
Γα παιδιά που παίρνουν Ritalin δεν φαίνεται να αναπτύσσουν ανοχή στο φάρμακο. Ωστόσο, όταν γίνεται κατάχρηση από νέους ή ενήλικες, ισχύουν όλες οι προειδοποιήσεις για την εξάρτηση, που αναφέρονται και για τις αμφεταμίνες.
