ΣΚΛΗΡΟΔΕΡΜΑ: Αιτίες και αντιμετώπιση

Αν και δε γνωρίζουμε επακριβώς τις αιτίες που προκαλούν το Σκληρόδερμα είναι γνωστό ότι δεν είναι μεταδοτική νόσος, ούτε κληρονομική (αυτό φάνηκε από μελέτες που έγιναν σε δίδυμους).

Σχετικά με την αντιμετώπιση, αυτή δεν στοχεύει στην αιτία αλλά στην ανακούφιση από τα συμπτώματα. Δεδομένου ότι το Σκληρόδερμα μπορεί να είναι μια πολυσυστηματική νόσος, πιθανώς, να χρειάζεται τη συμμετοχή γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων. Κατά κανόνα, ο Ρευματολόγος (γιατρός που έχει ειδικευτεί στις νόσους των αρθρώσεων, των οστών, των μυών και του ανοσοποιητικού συστήματος) είναι ο συντονιστής της θεραπευτικής αγωγής. Ο ίδιος, ανάλογα με την ειδική κλινική εικόνα που παρουσιάζει ο ασθενής, μπορεί να τον παραπέμψει σε γιατρούς και άλλων ειδικοτήτων (Δερματολόγο, Νεφρολόγο, Καρδιολόγο, Γαστρεντερο­λόγο ή Πνευμονολόγο).

Αιτίες

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το Σκληρόδερμα σχετίζεται με ποικίλους πα­ράγοντες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται:

Η παθολογική ανοσολογική απόκριση: Στο Σκληρόδερμα, το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται ότι διεγείρει κάποια κύτταρα, τους ινο-βλάστες, με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων κολλαγόνου. Οι εναποθέσεις κολλαγόνου αυξάνουν το πάχος του συνδετικού ιστού, ο οποίος στηρίζει το δέρμα και τα εσω­τερικά όργανα. Σε ήπια μορφή της νόσου, οι επιπτώσεις της συσσώρευσης κολλαγόνου πε­ριορίζονται στο δέρμα και στα αιμοφόρα αγγεία, ενώ σε σοβαρότερες καταστάσεις, μπορεί να επηρεαστεί η λειτουργικότητα των αρθρώσεων και των εσωτερικών οργάνων.

Το γενετικό υπόστρωμα. Αν και φαίνεται ότι η ύπαρξη συγκεκριμένων γονιδίων προδιαθέτει ορισμένα άτομα στην εκ­δήλωση της νόσου αυξάνοντας τον κίνδυνο προσβολής τους και τη σοβαρότητα της νόσου, εντούτοις, αυτή δεν μεταβιβάζεται από τους γονείς στα παιδιά.

Η εγκυμοσύνη. Μερικές έρευνες έδειξαν ότι η εγκυμοσύνη παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του Σκληροδέρματος στις γυναίκες. Από διάφορες μελέτες συμπεραίνουμε ότι είναι δυνατό, κατά τη διάρκεια της κύησης, κάποια κύτταρα του εμβρύου να περάσουν μέσω του πλακούντα στην κυκλοφορία της μητέρας και να παραμείνουν στον οργανισμό της – σε μερικές περιπτώσεις -για πολλά έτη μετά τον τοκετό. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε η ύπαρξη εμβρυϊκών κυττάρων από εγκυμοσύνη προηγούμενων ετών στις δερματικές βλάβες γυναικών που έπασχαν από Σκλη­ρόδερμα.

Θεωρείται ότι τα κύτταρα αυτά, διαφορετικά από τα κύτταρα της γυναίκας (μητέρας) είτε πυροδοτούν το μηχανισμό ανοσολογικής αντίδρασης προς τους ίδιους τους ιστούς της ασθενούς είτε ενεργοποιούν, στην προσπάθεια του οργανισμού ν’ αποβάλει τα ξένα προς αυτόν «σώματα», την «απόκριση» του ανοσοποιητικού του συστήματος με αποτέλεσμα να προ­σβληθούν οι υγιείς ιστοί. Χρειάζονται και άλλες μελέτες, προκειμένου να αποσαφηνιστεί ο ρόλος των εμβρυϊκών κυττάρων στην πρόκληση της νόσου.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι, πιθανώς, η έκθεση σε ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγον­τες πυροδοτεί το μηχανισμό εκδήλωσης της νόσου σε ασθενείς που παρουσιάζουν γενετική προδιάθεση. Οι ιογενείς λοιμώξεις, συγκεκριμένες κολλώδεις και χρωστικές ουσίες, καθώς και οργανικοί διαλύτες, όπως το Τριχλωραιθυλένιο αποτελούν ίσως κάποιους από τους προ­αναφερόμενους παράγοντες. Στο παρελθόν η χρήση σιλικόνης σε προθέματα μαστού είχε ενοχοποιηθεί για την πρόκληση νόσων που προσβάλλουν το συνδετικό ιστό, όπως είναι και το Σκληρόδερμα. Αυτό, όμως, δεν αποδείχθηκε.

Ορμόνες. Οι γυναίκες μέσης και αναπαραγωγικής ηλικίας (30 έως 55 ετών) εμφανίζουν Σκληρόδερμα 7 έως 10 φορές συχνότερα απ’ ό,τι οι άνδρες. Επειδή η νόσος «προτιμά» τις γυναίκες που βρί­σκονται τόσο σε αναπαραγωγική φάση, όσο και σε άλλα στάδια της ζωής τους, οι επιστήμονες μελετούν τη συμμετοχή των οιστρογόνων στην εκδήλωση του Σκληροδέρματος. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί η ευθύνη των οιστρογόνων ή άλλων γυναικείων ορμονών.

Αντιμετώπιση

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της υποκείμενης αιτίας – της υπερπαραγωγής κολλαγόνου – στους διάφορους τύπους Σκληροδέρματος. Έτσι, η αντιμετώπιση εστιάζεται στην ανακούφιση του ασθενούς από τα συμπτώματα και στον περιορισμό των βλα­βών. Η θεραπευτική αγωγή καθορίζεται από το γιατρό με βάση τα συγκεκριμένα προβλήματα του ασθενούς. Υπάρχουν, ωστόσο, και μέτρα που μπορεί να λάβει ο ασθενής από μόνος του.

Φαινόμενο Raynaud

Μια από τις συνηθέστερες διαταραχές που σχετίζονται με το Σκληρό­δερμα, το φαινόμενο Raynaud, δύσκολα γίνεται ανεκτό και προκαλεί επώδυνα δερματικά έλκη στην κορυφή των δαχτύλων. Η κατάσταση επιδεινώνεται με το κάπνισμα. Η λήψη των ακόλου­θων μέτρων μπορεί να ανακουφίσει τον ασθενή:

• Μην καπνίζετε! Το κάπνισμα στενεύει κι άλλο τα αιμοφόρα αγγεία και επιδεινώνει το φαινόμενο Raynaud.
• Φοράτε ζεστά ρούχα προστατεύοντας χέρια και πόδια. Αποφεύγετε την έκθεση στο ψύχος.
• Ασκηθείτε στη βιοανατροφοδότηση (προσπάθεια ρύθμισης αυτόνομων λειτουργιών του οργανισμού) και στους διαφόρους τρόπους χαλάρωσης.
• Σε σοβαρά περιστατικά συζητήστε με το γιατρό σας το ενδεχόμενο χορήγησης αναστολέων διαύλων ασβεστίου, φαρμάκων, δηλαδή, όπως είναι η νιφεδιπίνη, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν διαστολή στα μικρά αιμοφόρα αγγεία βελτιώνοντας, έτσι, την κυκλοφορία του αίματος. Ερευνώνται άλλες φαρμακευτικές ουσίες, οι οποίες, ίσως, να είναι διαθέσιμες στο μέλλον.
• Εάν το φαινόμενο Raynaud προκαλεί πληγές και έλκη του δέρματος, η αύξηση της δόσης των αναστολέων των διαύλων ασβεστίου ενδείκνυται μόνο κατόπιν ιατρικής σύστασης. Μπορείτε, επίσης, να προστατεύσετε τις δερματικές βλάβες από περαιτέρω τραυματισμούς ή επιλοιμώξεις με την τοπική χρήση σκευασμάτων νιτρογλυκερίνης ή αντιβιοτικών κρεμών. Σοβαρά έλκη στις ράγες των δαχτύλων μπορούν να αντιμετωπιστούν με την τοποθέτηση καλυμμάτων.

Ένα ποσοστό ασθενών με Σκληρόδερμα, που ξεπερνά το 70%, παρατηρούν στην αρχή της νόσου αυτή τη διαταραχή, καθώς τα δάχτυλα τους γίνονται ωχρά και παγώνουν ύστερα από έκθεση στο ψύχος ή μετά από συναισθηματική φόρτιση. Είναι πιθανό το φαινόμενο Raynaud να προϋπάρχει για έτη πριν από την εκδήλωση του Σκληροδέρματος.

Σε πολλούς ασθενείς, ωστόσο, το φαινόμενο Raynaud δε σχετίζεται με το Σκληρόδερμα, αλλά μπορεί να οφείλεται σε βλάβη των αιμοφόρων αγγείων των άκρων προερχόμενη από διάφορες καταστάσεις, όπως επαγγελματική καταπόνηση (από τη χρήση κομπρεσέρ, για παράδειγμα), τραύμα, υπερβολικό κάπνισμα, κυκλοφορικές διαταραχές, λήψη φαρμάκων ή έκθεση σε τοξικές ουσίες. Σε ορισμέ­νους ασθενείς το πρόβλημα εντοπίζεται μόνο στα παγωμένα δάχτυλα των χεριών και των πο­διών προκαλώντας μόνο ένα δυσάρεστο αίσθημα. Αντίθετα, σε άλλους η κατάσταση μπορεί να χειροτερέψει οδηγώντας σε πρήξιμο, σε έλκη των δαχτύλων, καθώς και σε άλλες επιπλοκές που απαιτούν επιθετική θεραπευτική αντιμετώπιση.

Άκαμπτες, επώδυνες αρθρώσεις

Στο Διάχυτο Συστηματικό Σκληρόδερμα οι αρθρώσεις των χεριών μπορεί να γίνουν άκαμπτες εξαιτίας τόσο της σκλήρυνσης του δέρματος γύρω από αυτές όσο και της πιθανής φλεγμονής αυτών των αρθρώσεων. Είναι δυνατό να προσβληθούν και άλλες αρθρώσεις. Η λήψη των παρακάτω μέτρων ίσως βοηθήσει τον ασθενή:

• Τακτική άσκηση. Ζητήστε από το γιατρό σας ή το φυσικοθεραπευτή σας πρόγραμμα ασκήσεων που θα σας βοηθήσει να αυξήσετε ή τουλάχιστον να διατηρήσετε το εύρος της κινητικότητας των αρθρώσεων που έχουν προσβληθεί από τη νόσο. Η κολύμβηση βοηθά να διατηρήσετε τη μυϊκή ισχύ, την ευλυγισία και τη λειτουργικότητα των αρθρώσεων.
• Η λήψη παρακεταμόλης ή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων μετά από ιατρική σύσταση μετριάζει τον αρθρικό ή το μυϊκό πόνο. Εάν ο πόνος επιμένει, συζητήστε με το γιατρό σας τη δυνατότητα χορήγησης ισχυρών φαρμάκων για την καταπολέμηση του πόνου και της φλεγμονής.
• Μάθετε να λειτουργείτε με νέους τρόπους. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να σας διδάξει πώς να εκτελείτε τις καθημερινές σας δραστηριότητες, όπως το σήκωμα και τη μεταφορά αντικειμένων ή το άνοιγμα μιας πόρτας, χρησιμοποιώντας τρόπους που επιβαρύνουν λιγότερο τις ευαίσθητες αρθρώσεις.

Δερματικές διαταραχές

Όταν στο δέρμα συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες κολλαγόνου, περισφίγγονται οι ιδρωτοποιοί και οι σμηγματογόνοι αδένες με αποτέλεσμα το δέρμα να γίνεται ξηρό και σκληρό. Η επίσκεψη σε Δερματολόγο είναι απαραίτητη όταν προσβληθεί το δέρμα του ασθενούς. Για να ανακουφιστείτε από την ξηροδερμία δοκιμάστε τα ακόλουθα:

• Επαλείφετε το δέρμα σας με ελαιώδη διαλύματα και κρέμες τακτικά και οπωσδήποτε αμέσως μετά το μπάνιο.
• Χρησιμοποιείτε αντιηλιακή κρέμα σε κάθε έξοδο σας, προκειμένου να προλάβετε περαιτέρω βλάβη από την ηλιακή ακτινοβολία.
• Χρησιμοποιείτε συσκευές ύγρανσης της ατμόσφαιρας του σπιτιού σε ψυχρά χειμερινά κλίματα.
• Αποφεύγετε το μπάνιο με καυτό νερό, επειδή αυτό ξηραίνει το δέρμα.
• Αποφεύγετε την επαφή με σκόνες ή υγρά καθαρισμού του σπιτιού και καυστικές χημικές ουσίες. Εάν αυτό είναι αδύνατο, φοράτε πάντοτε λαστιχένια γάντια όταν χρησιμοποιείτε τέτοια προϊόντα.
• Γυμνάζεστε τακτικά. Η άσκηση, ιδιαίτερα η κολύμβηση, τονώνει την κυκλοφορία του αίματος στις περιοχές που έχουν προσβληθεί.

Ξηροστομία και οδοντιατρικές διαταραχές

Τα οδοντιατρικά προβλήματα είναι συχνά σε ασθενείς που πάσχουν από Σκληρόδερμα και αυτό για διάφορους λόγους:

1.  η σκλήρυνση του δέρματος του προσώπου μπορεί να μειώσει το εύρος της σχισμής του στόματος δυσχεραίνοντας τη στοματική υγιεινή.
2.  η ξηροστομία, αποτέλεσμα της καταστροφής των σιελογόνων αδένων, επιταχύνει την τερη­δόνα των δοντιών.
3.  η προσβολή του συνδετικού ιστού της κοιλότητας του στόματος προκαλεί χαλάρωση των δοντιών.

Μπορείτε να προλάβετε την καταστροφή των ούλων και των δοντιών με ποικίλους τρόπους:

• Βουρτσίζετε τακτικά τα δόντια σας και χρησιμοποιείτε οδοντικό νήμα. Εάν αισθάνεστε πόνο στα χέρια και η σκλήρυνση σας δυσκολεύει, συμβουλευτείτε το γιατρό σας ή κάποιον εργασιοθεραπευτή σχετικά με τη χρήση οδοντόβουρτσας που φέρει ειδική λαβή ή σχετικά με την εξεύρεση τρόπων που διευκολύνουν τη χρήση του μεταξωτού νήματος.
• Επισκεφθείτε συχνά τον Οδοντίατρο. Εάν έχετε στοματικές πληγές, πόνο ή απώλεια δοντιών, απευθυνθείτε αμέσως στον Οδοντίατρο σας.
• Εάν εμφανιστεί τερηδόνα, συμβουλευτείτε τον Οδοντίατρο σας για πλύσεις του στόματος με φθόριο ή για τη χρησιμοποίηση οδοντόπαστας που ενισχύει το σμάλτο των δοντιών.
• Συμβουλευτείτε φυσικοθεραπευτή σχετικά με το είδος ασκήσεων για τους μυς του προσώ­που, ώστε να διατηρείται η ελαστικότητα του.
• Διατηρείτε το στόμα σας υγρό πίνοντας άφθονο νερό, λιώνοντας κομμάτια πάγου, χρησι­μοποιώντας μαστίχες ή καραμέλες χωρίς ζάχαρη και αποφεύγοντας τις πλύσεις του στό­ματος με αλκοολούχα διαλύματα. Εάν η ξηροστομία επιμένει, συμβουλευτείτε το γιατρό σας σχετικά με τη λήψη υποκατάστατων σιέλου ή υδροχλωρικής πιλοκαρπίνης, ουσίας που διεγείρει την έκκριση σάλιου.

Γαστρεντερικές διαταραχές

Το Συστηματικό Σκληρόδερμα μπορεί να προσβάλει οποιοδή­ποτε τμήμα του πεπτικού συστήματος. Έτσι, μπορεί να νιώθετε συμπτώματα όπως: οπισθοστερνικό κάψιμο, δυσκαταποσία, αίσθημα πρώιμου κορεσμού (αίσθημα πληρότητας του στομάχου από την αρχή του γεύματος) ή εντερικές ενοχλήσεις, όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα ή μετεωρισμό. Σε περιπτώσεις προσβολής του εντέρου, ο οργανισμός δυσκολεύεται να απορ­ροφήσει θρεπτικές ουσίες. Αν και οι γαστρεντερικές διαταραχές ποικίλλουν, εντούτοις, ακο­λουθείστε ορισμένες συμβουλές που ενδεχομένως σας βοηθήσουν:

• Τρώτε μικρά, συχνά γεύματα.
• Ανυψώστε την άνω πλευρά του κρεβατιού και μην ξαπλώνετε για τουλάχιστον μια ώρα (κατά προτίμηση δυο με τρεις) μετά το φαγητό, ώστε να αποτρέπεται η παλινδρόμηση του περιε­χομένου του στομάχου στον οισοφάγο (οισοφαγική παλινδρόμηση).
• Αποφεύγετε τη λήψη φαγητού αργά τη νύχτα, τις λιπαρές τροφές, τα καρυκεύματα, το αλ­κοόλ και τον καφέ, που επιδεινώνουν τα γαστρεντερικά ενοχλήματα.
• Μασάτε καλά την τροφή, προτιμάτε υδαρείς, μαλακές τροφές. Εάν δυσκολεύεστε στην κα­τάποση ή ο οργανισμός σας δεν απορροφάει επαρκώς τις θρεπτικές ουσίες, ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει ειδική δίαιτα.
• Συζητήστε με το γιατρό σας το ενδεχόμενο χορήγησης φαρμακευτικών σκευασμάτων για την αντιμετώπιση της διάρροιας, της δυσκοιλιότητας ή του οπισθοστερνικού πόνου. Ορι­σμένα φάρμακα, όπως οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, είναι αρκετά δραστικά στην αντιμετώπιση του οπισθοστερνικού πόνου. Η λήψη αντιβιοτικών από το στόμα μπορεί να στα­ματήσει την ανάπτυξη των βακτηριδίων στο έντερο, που θεωρούνται υπαίτια για την εκδή­λωση διάρροιας σε ορισμένους ασθενείς που πάσχουν από Συστηματικό Σκληρόδερμα.

Προσβολή των πνευμόνων

Το 10 με 15% των ασθενών που πάσχουν από Συστηματικό Σκλη­ρόδερμα προσβάλλεται από σοβαρή πνευμονοπάθεια, η οποία εμφανίζεται κυρίως με δύο τύ­πους: Πνευμονική Ίνωση (σκλήρυνση ή συρρίκνωση του πνευμονικού παρεγχύματος εξαιτίας της περίσσειας κολλαγόνου) και Πνευμονική Υπέρταση (υψηλή πίεση του αίματος στην αρτηρία που μεταφέρει το αίμα από την καρδιά στους πνεύμονες). Η θεραπεία είναι διαφορετική στις δυο παραπάνω καταστάσεις.

• Η Πνευμονική Ίνωση μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσο­ποιητικό σύστημα, όπως η κυκλοφωσφαμίδη ή η αζαθειοπρίνη, σε συνδυασμό με τη χορή­γηση χαμηλών δόσεων κορτικοστεροειδών.
• Η Πνευμονική Υπέρταση μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα που διαστέλλουν τα αιμο­φόρα αγγεία, όπως η προστακυκλίνη.

Ανεξάρτητα από το είδος της πνευμονικής προσβολής και τη θεραπεία της, η συμμετοχή σας στην αντιμετώπιση της ασθένειας είναι ουσιαστικά η ίδια. Συνεργαστείτε στενά με το γιατρό σας, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τις πνευμονικές επιπλοκές. Για το λόγο αυτόν θα πρέπει:

• Να είστε σε επιφυλακή για εμφάνιση κλινικών σημείων πνευμονοπάθειας, όπως εύκολη κό­πωση, δύσπνοια, βήχα και οίδημα των κάτω άκρων. Αναφέρετε στο γιατρό σας τα σχετικά συμπτώματα.
• Ο έλεγχος των πνευμόνων με τις αναπνευστικές λειτουργίες θα πρέπει να είναι σχολαστικός από τα αρχικά στάδια πάχυνσης του δέρματος. Τέτοιες δοκιμασίες μπορούν να αποκαλύ­ψουν ύπαρξη πνευμονικής βλάβης στα πρώιμα στάδια και ιδιαίτερα σε στάδια που επιδέ­χονται αντιμετώπιση, προτού να εκδηλωθούν τα σχετικά συμπτώματα.
• Μην ξεχνάτε να κάνετε τα εμβόλια γρίπης και πνευμονιόκοκκου, όπως σας τα συστήνει ο γιατρός σας. Οποιαδήποτε νόσος μπορεί να γίνει επικίνδυνη σε ασθενείς που πάσχουν από πνευμονοπάθεια.

Καρδιακές διαταραχές

Περίπου 10 με 20% των ασθενών που πάσχουν από Συστηματικό Σκληρόδερμα παρουσιάζει καρδιακά προβλήματα, όπως: ίνωση και καρδιακή ανεπάρκεια (Μυο­καρδιοπάθεια), φλεγμονή του καρδιακού μυός (Μυοκαρδίτιδα) και διαταραχές της καρδιακής συχνότητας (Αρρυθμία). Όλες οι παραπάνω διαταραχές μπορούν να αντιμετωπιστούν.  Η θε­ραπεία μπορεί να είναι φαρμακευτική ή χειρουργική ανάλογα με τη φύση του προβλήματος.

Νεφρικές διαταραχές

Το 10 με 20% των ασθενών που πάσχουν από Διάχυτο Συστηματικό Σκλη­ρόδερμα παρουσιάζει σοβαρές νεφρικές διαταραχές, που μπορεί να οδηγήσουν και σε πλήρη νεφρική ανεπάρκεια (κατάργηση της λειτουργίας των νεφρών). Η αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση μπορεί ταχύτατα να προκαλέσει μείωση της νεφρικής λειτουργίας και γι’ αυτόν το λόγο θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ελαχιστοποίηση του παραπάνω κινδύνου.

Συγκε­κριμένα πρέπει:

• Να ελέγχετε τακτικά την αρτηριακή σας πίεση και σε περίπτωση που είναι αυξημένη να ενη­μερώσετε αμέσως το γιατρό σας.
• Στην περίπτωση που υπάρχουν νεφρικές διαταραχές, θα ακολουθείτε πιστά τη χορηγηθείσα φαρμακευτική αγωγή. Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες φάρμακα γνωστά ως αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, όπως η καπτοπρίλη, η εναλαπρίλη και η κι-ναπρίλη, μετρίασαν τον κίνδυνο μείωσης της νεφρικής λειτουργίας σε ασθενείς που έπα­σχαν από Σκληρόδερμα. Η λήψη των φαρμάκων με συνέπεια ευνοεί τη θετική τους δράση.

Αισθητικά προβλήματα

Ακόμα και όταν το Σκληρόδερμα δεν προκαλεί φυσική ανικανότητα, οι επιδράσεις του στην εμφάνιση του δέρματος -ιδιαίτερα του προσώπου- μπορούν να επη­ρεάσουν την αυτοεκτίμησή σας. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να διορθωθούν τα αισθητικά προ­βλήματα που προκαλούνται από τη νόσο:

• Η εμφάνιση τηλεαγγειεκτασιών -μικρών ερυθρών κηλίδων στα χέρια και στο πρόσωπο, λόγω της διαστολής των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων των στοιβάδων του δέρμα­τος- μπορεί να περιοριστεί ή ακόμα και να εξαλειφθεί με λέιζερ.
• Αλλαγές του προσώπου σε ασθενείς που πάσχουν από Εντοπισμένο Σκληρόδερμα -όπως είναι: η ευθεία ταινία που φαίνεται σαν χτύπημα από ξίφος, που διατρέχει το μέτωπο ασθε­νών με Ταινιοειδές Σκληρόδερμα, μπορούν να αποκατασταθούν με πλαστικές χειρουργικές επεμβάσεις (εντούτοις, η μέθοδος αυτή δεν ενδείκνυται σε περιοχές του δέρματος όπου η νόσος είναι ενεργή).