Πρωτοπαθής Χολική Κίρρωση: Συμπτώματα και θεραπεία

Η Πρωτοπαθής Χολική Κίρρωση είναι μια αυτοάνοση νόσος του ήπατος, η οποία χαρακτηρίζεται από την προοδευτική καταστροφή των, μικρού και μεσαίου μεγέθους, χοληφόρων πόρων του ήπατος.

Οι χοληφόροι πόροι μεταφέρουν τη χολή από το ήπαρ στον πεπτικό σωλήνα. Όταν οι πόροι είναι κατεστραμ­μένοι, η χολή και άλλες ουσίες συσσωρεύονται στο συκώτι (χολόσταση) και προκαλούν βλάβες στον ιστό (φλεγμονή και ίνωση που μπορούν να οδηγήσουν μέχρι την κίρρωση).

Αιτία

Φαίνεται πως η Πρωτοπαθής Χολική Κίρρωση είναι αυτοάνοσο νόσημα, αν και δεν ανταποκρί­νεται σε ανοσοκατασταλτική θεραπεία όπως τα υπόλοιπα αυτοάνοσα νοσήματα. Στην παθογένεση της νόσου παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως:

  • Γενετικοί: η νόσος είναι πολύ πιθανότερο να εμφανιστεί σε άτομα που έχουν στην οικογένεια τους κάποιον που πάσχει από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Παρ’ όλα αυτά δε μεταδίδεται από το γονέα στο παιδί.
  • Ορμονικοί: όπως και πολλά άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, η Πρωτοπαθής Χολική Κίρρωση εμφανίζεται πολύ συχνότερα σε γυναίκες από ό,τι σε άνδρες (οι γυναίκες εμφανίζουν το νόσημα αυτό 9 φορές πιο συχνά). Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από μια εγκυμοσύνη.
  • Μικρόβια

Η νόσος επηρεάζει περίπου 1 στους 3.000-4.000 ανθρώπους, προσβάλλει κυ­ρίως γυναίκες 35 – 60 ετών, ενώ εμφανίζεται αρκετά σπάνια στα παιδιά.

Συμπτώματα

Πολλές φορές, κατά τη διάγνωση της νόσου, ο ασθενής δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα. Στο διάστημα αυτό μπορεί να διαπιστωθεί η νόσος σε ετήσιο εργαστηριακό έλεγχο, όπου θα παρατηρηθεί αύξηση των τιμών της αλκαλικής φωσφατάσης (ALP) και της γ-γλουταμυλικής τρανσφεράσης (γ-GT). Οι περισσότεροι εμφανίζουν αργότερα συμπτώματα (μετά 5 έτη από τη διάγνωση), ενώ περίπου το ένα τρίτο των ασθενών παραμένουν χωρίς συμπτώματα για πολλά χρόνια.

Τα συμπτώματα που εμφανίζονται πρώτα στους ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση είναι η κόπωση και η φαγούρα.

  • Κόπωση. Είναι ένα από τα πρώτα και πιο συχνά συμπτώματα. Εμφανίζεται στο 70% των ασθενών. Συνήθως γίνεται εντονότερη κατά τη διάρκεια της ημέρας και δε βελτιώνεται με την ανάπαυση.
  • Κνησμός (φαγούρα). Είναι από τα πιο τυπικά συμπτώματα της νόσου. Είναι συχνά βασανιστικός και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Πιο συχνά όμως εμφανίζεται στα πόδια, στα χέρια και στην πλάτη. Πολλές φορές επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια της νύ­χτας και μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του ύπνου.

Καθώς η νόσος προχωράει, εμφανίζονται και άλλα συμπτώματα. Αναλυτικότερα:

  •  Ίκτερος: ίκτερος καλείται η μεταβολή του χρώματος του δέρματος και των βλεννογόνων από τη φυσιολογική τους χροιά σε κίτρινο χρώμα και οφείλεται στην αυξημένη συγκέντρωση μιας ουσίας, της χολερυθρίνης, στο αίμα. Η χολερυθρίνη φυσιολογικά απομακρύνεται από το σώμα μέσω της χολής. Έτσι, στην Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση, αυξάνεται η συγκέν­τρωση της χολερυθρίνης στο αίμα και αναπτύσσεται ίκτερος.
  • Οστεοπόρωση: οι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη οστεοπόρωσης. Αυτό συμβαίνει πιθανώς λόγω της κακής απορόφησης από τον οργανισμό της Βιταμίνης D και του ασβεστίου (Ca++). Επίσης, έχει υποστηρηχθεί ότι γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση οστεοπόρωσης στους ασθενείς αυτούς.
  • Οιδήματα (πρήξιμο) και ασκίτης: λόγω της βλάβης του ήπατος, ο οργανισμός δεν έχει την ικανότητα να παράγει την απαραίτητη ποσότητα πρωτεϊνών. Αυτό οδηγεί στην κατακράτηση υγρών. Το πλεόνασμα των υγρών συσσωρεύεται αρχικά στα πόδια. Σε αυτή τη συσσώρευση οφείλονται τα οιδήματα (πρηξίματα). Καθώς η νόσος προχωρά, το πλεόνασμα των υγρών μπορεί να συσσωρευτεί και στην κοιλιά (ασκίτης).
  • Εναποθέσεις χοληστερόλης (ξανθώματα): Ο οργανισμός αποβάλλει την χοληστερόλη, κυ­ρίως μέσω της χολής. Έτσι, στην Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση, η χοληστερόλη δεν μπορεί να αποβληθεί και αυξάνεται η ποσότητα της στο αίμα. Αυτό είναι δυνατόν να οδηγήσει σε εναπόθεση της στο δέρμα (ξανθώματα). Τα ξανθώματα είναι μικρές, κηρώδεις και συχνά επώδυνες μάζες που συνήθως εμφανίζονται γύρω από τα μάτια, στις παλάμες, στα πέλ­ματα, στους αγκώνες, στα γόνατα ή στους γλουτούς. Συνήθως δεν εμφανίζονται παρά μόνο όταν τα επίπεδα της χοληστερόλης είναι πολύ υψηλά.
  • Προβλήματα δυσαπορρόφησης: η χολή είναι απαραίτητη για την απορρόφηση των λιπών από το έντερο. Έτσι, οι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση μπορεί να εμφανίσουν, σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, συμπτώματα που οφείλονται στην κακή απορρόφηση των λιπών από τον εντερικό σωλήνα. Αυτά περιλαμβάνουν διάρροια και στεατόρροια (λι­παρά και δύσοσμα κόπρανα). Επίσης,μπορεί να παρατηρηθεί, ανεπάρκεια στις βιταμίνες A, D, Ε και Κ, η απορόφηση των οποίων γίνεται με τη βοήθεια των λιπών.
  • Λοιμώξεις ουροποιητικού: στο 20% των γυναικών με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση εμφανί­ζονται λοιμώξεις του ουροποιητικού. Οι λοιμώξεις αυτές, συχνά, δεν προκαλούν συμπτώ­ματα στον ασθενή.

Υπάρχουν και ορισμένες παθήσεις που συχνά εμφανίζονται μαζί με την Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση, όπως

  • Ξηροστομία και ξηροφθαλμία: τα συμπτώματα αυτά αναφέρονται από πολλούς (> 60%) ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Μελέτες έχουν δείξει τη συχνή συνύπαρξη της νόσου με το σύνδρομο Sjogren (του οποίου τα κύρια συμπτώματα είναι ξηροστομία και ξηροφθαλμία).
  • Κοιλιοκάκη: είναι παρούσα στο 6% των ασθενών με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Συχνά όμως δεν προκαλεί συμπτώματα στους ασθενείς αυτούς.
  • Προβλήματα από το θυρεοειδή: νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα εμφανίζονται συχνά σε άτομα που πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση.
  • CREST: το σύνδρομο CREST είναι μια μορφή Σκληροδέρματος, του οποίου οι κύριες εκδηλώσεις είναι: η εμφάνιση ασβεστώσεων στο δέρμα, φαινόμενο Raynaud, δυσφαγία και τηλεαγγειεκτασίες. Οι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση συχνά εμφανίζουν κάποιες από τις εκδηλώσεις του συνδρόμου αυτού.

Διάγνωση

Η διάγνωση περιλαμβάνει:

  • Εξετάσεις αίματος: οι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση εμφανίζουν ορισμένες δια­ταραχές στις βιοχημικές εξετάσεις. Παρατηρείται αύξηση των τιμών της αλκαλικής φωσφα-τάσης (ALP) και της γ-γλουταμυλικής τρανσφεράσης (γθΤ), και της χοληστερόλης στον ορό. Η χολερυθρίνη σπάνια ανευρίσκεται αυξημένη κατά τη διάγνωση, αλλά μπορεί να αυ­ξηθεί κατά την πορεία της νόσου. Η αύξηση της χολερυθρίνης αποτελεί έναν από τους πιο αξιόπιστους δείκτες πρόγνωσης της νόσου.
  • Απεικονιστικές εξετάσεις: αυτές πραγματοποιούνται, συνήθως, σε ασθενείς για τους οποίους ο γιατρός θεωρεί οτι μπορεί να πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Πραγματοποι­είται συνήθως υπερηχογράφημα και αξονική τομογραφία ήπατος, προκειμένου να αποκλει­στούν άλλες αιτίες απόφραξης των χοληφόρων και άλλα ηπατικά νοσήματα.
  • Ανοσολογικός έλεγχος: οι περισσότεροι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση έχουν αυτοαντισωματα έναντι των μιτοχονδρίων (ΑΜΑ). Τα αυτοαντισώματα αυτά είναι χαράκτηριοτικά της νόσου, αφού εμφανίζονται κατ’ εξοχήν σε άτομα που πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Όμως, υπάρχουν και ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση που δεν εμφανίζουν τέτοια αυτοαντισώματα. Οι τελευταίοι αποτελούν μια υποομάδα της νόσου, αυτήν που ονομάζεται «Οροαρνητική Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση». Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το ένα τρίτο των ασθενών με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση εμφανίζει στον ορό του αίματος αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) και αντισώματα έναντι των λείων μυϊκών ινών (SMA). Όσον αφορά τις ομάδες των ανοσοσφαιρινών, η νόσος, συνήθως, χαρακτηρίζεται από την αύξηση των ανοσοσφαιρινών τύπου IgM, ενώ οι ασθενείς με «Οροαρνητική Πρωτοπαθή Χο­λική Κίρρωση» συνήθως εμφανίζουν αύξηση των ανοσοσφαιρινών τύπου IgG.
  • Βιοψία ήπατος: η βιοψία ήπατος είναι η αποφασιστικής σημασίας εξέταση για τη διάγνωση της νόσου. Επίσης, είναι πολύ χρήσιμη για τη σταδιοποίησή της.

Αντιμετώπιση

Η θεραπεία περιλαμβάνει:

  • Ουρσοδεοξυχολικό οξύ: θεωρείται η κλασική θεραπεία για την Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση. Φαίνεται ότι αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης, ενώ μειώνει τα επίπεδα της αλκαλικής φω-σφατάσης (ALP), της γ-γλουταμυλικής τρανσφεράσης (γΘΤ) και της χοληστερόλης του ορού και βοηθάει στην πρόληψη της ανάπτυξης πυλαίας υπέρτασης, η οποία είναι μία από τις επιπλοκές της κίρρωσης. Το φάρμακο αυτό, όμως, δε βελτιώνει ένα από τα κύρια και ίσως το πιο βασανιστικό σύμπτωμα της νόσου, την κόπωση, ούτε προλαμβάνει την εμφάνιση οστεοπόρωσης. Δεν είναι ακόμα σαφές, εάν το φάρμακο αυτό βοηθάει ή όχι στη βελτίωση του κνησμού.
  • Χολεστυραμίνη. Είναι φάρμακο που δρα εμποδίζοντας τα χολικά άλατα (τα οποία είναι από τα κύρια συστατικά της χολής) να εισέλθουν από το έντερο στο αίμα. Έτσι μειώνει τα επί­πεδα των χολικών οξέων στο αίμα. Η χολεστυραμίνη είναι ίσως το πιο αποτελεσματικό φάρ­μακο για την ανακούφιση του ασθενούς από τον κνησμό. Στους περισσότερους ασθενείς είναι αποτελεσματικό από τις πρώτες μέρες της θεραπείας, όμως σε ένα ποσοστό (10% με 20%) των ασθενών είναι αναποτελεσματικό. Οι κύριες παρενέργειες του φαρμάκου είναι δυσπεπτικά ενοχλήματα και διάρροιες ή δυσκοιλιότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χολεστυραμίνη επηρεάζει την απορρόφηση άλλων φαρμάκων. Για αυτόν το λόγο συνιστάται η με­σολάβηση τουλάχιστον 4 ώρων μεταξύ της λήψης χολεστυραμίνης και άλλων φαρμάκων.
  • Ανταγωνιστές οπιοειδών: χρησιμοποιούνται κάποιες φορές για την ανακούφιση του κνησμού.
  • Χορήγηση βιταμινών: οι ασθενείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση εμφανίζουν συχνά ανε­πάρκεια των Βιταμινών A, D, Ε και Κ. Έτσι, ίσως χρειαστεί να λάβουν ενέσεις με βιταμίνη Κ (ιδιαίτερα εάν εμφανίσουν διαταραχές στην πήξη του αίματος) και σκευάσματα από του στό­ματος που να περιέχουν βιταμίνες A, D, Ε.
  • Διφωσφονικά, ασβέστιο και βιταμίνη D: Η διαιτητική πρόσληψη ή η παρεντερική χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D φαίνεται να βοηθούν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης σε ασθε­νείς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση, ενώ τα αποτελέσματα της θεραπείας με διφωσφονικά παραμένουν πρώιμα και αντικρουόμενα.
  • Μεταμόσχευση ήπατος: λίγοι ασθενείς που πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση θα φτάσουν στο τελικό στάδιο της νόσου με βαριά ηπατική ανεπάρκεια. Για αυτούς, η μεταμό­σχευση ήπατος είναι μία από τις πιθανές θεραπείες. Η πρόγνωση για τους ασθενείς που θα κάνουν μεταμόσχευση είναι πολύ καλή.

Διατροφή και τρόπος ζωής

Η διατροφή του ασθενούς με Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση θα πρέπει να είναι χαμηλή σε αλάτι, έτσι ώστε να μην επιδεινωθούν τα οιδήματα και ο ασκίτης που πιθανώς θα εμφανίσει.

Η άσκηση βοηθάει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης που συχνά εμφανίζεται στα άτομα που πάσχουν από Πρωτοπαθή Χολική Κίρρωση.

Όπως και σε όλες τις ηπατικές νόσους, θα πρέπει να απο­φεύγεται το αλκοόλ, γιατί επιδεινώνει την κατάσταση του ήπατος.

Δείτε επίσης