Για τους άνδρες από όλες τις δυτικές χώρες ο καρκίνος του προστάτη είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ανησυχούν. Ένα αγόρι που γεννιέται σήμερα διατρέχει 17% κίνδυνο να αναπτύξει καρκίνο του προστάτη και σχεδόν 3% κίνδυνο να πεθάνει από αυτόν.
Οι εξελίξεις στην ιατρική επιστήμη έχουν βελτιώσει αρκετά την αντιμετώπιση της ασθένειας. Από τους άνδρες που διαγνώστηκαν με καρκίνο του προστάτη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και δεν πέθαναν από άλλα αίτια, μόνο το 70% επιβίωναν πέντε χρόνια και το 50% πέθανε από τον καρκίνο του προστάτη μέσα σε 15 χρόνια. Σήμερα, χάρη στην έγκαιρη διάγνωση και στον προσυμπτωματικό έλεγχο, πάνω από το 95% των ανδρών στους οποίους γίνεται διάγνωση καρκίνου του προστάτη είναι ζωντανοί 10 χρόνια αργότερα.
Τρεις είναι οι κύριοι παράγοντες κίνδυνου για τον καρκίνο του προστάτη: η ηλικία, η φυλή και το οικογενειακό ιστορικό.
- Ηλικία: Γιατί ο καρκίνος του προστάτη είναι κατάρα των μεγαλύτερων ανδρών; Επειδή, όπως πολλοί καρκίνοι, χρειάζεται χρόνια για να εξελιχθεί. Οι μεταλλάξεις συμβαίνουν σταδιακά, σε διάστημα δεκαετιών, καθώς η οξειδωτική βλάβη —μικροσκοπικές αλλαγές μέσα στα κύτταρα σας— έχουν τις συνέπειες τους. Ένας άνδρας ηλικίας 75-79 ετών έχει επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο του προστάτη από έναν άνδρα 40 ετών. Μερικές δεκαετίες κάνουν μεγάλη διαφορά: Στους άνδρες ηλικίας 40-59 ετών ο κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου του προστάτη είναι 1 στα 50. Στους άνδρες ηλικίας 60-79 ετών είναι 1 στα 7. Και στη διάρκεια της ζωής, ο κίνδυνος για έναν άνδρας της δύσης να εμφανίσει καρκίνο του προστάτη είναι 1 στα 6.
- Φυλή: Οι Αφροαμερικανοί διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη από οποιαδήποτε φυλετική ομάδα στον κόσμο. Ακόμα χειρότερα, οι μαύροι άνδρες φαίνεται πως παθαίνουν πιο σοβαρές μορφές καρκίνου του προστάτη, είναι πιο πιθανό να δουν τον καρκίνο να υποτροπιάσει μετά τη θεραπεία και είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από τη νόσο απ’ ό,τι οι λευκοί άνδρες. Για ποιον ακριβώς λόγο ισχύει αυτό παραμένει άγνωστο, αν και μπορεί να σχετίζεται με γενετική προδιάθεση, τη δίαιτα και την ανεπαρκή πρόσληψη βιταμίνης D.
- Οικογενειακό ιστορικό: Αν ο πατέρας ή ο αδερφός σας εμφάνισαν καρκίνο του προστάτη, ο κίνδυνος να αναπτύξετε τη νόσο είναι δυόμισι φορές μεγαλύτερος. Αν τρία μέλη της οικογένειας (όπως ο πατέρας και δύο αδέρφια) έχουν εμφανίσει καρκίνο του προστάτη ή αν η νόσος εμφανίζεται σε τρεις γενιές της οικογένειας σας (παππού, πατέρα, γιο), ή αν δύο από τους συγγενείς σας έχουν εμφανίσει τη νόσο σε νεαρή ηλικία (μικρότερη των 55), τότε η οικογένειά σας πληροί τα κριτήρια του κληρονομικού καρκίνου του προστάτη και ο κίνδυνος μπορεί να είναι ακόμα και 50%. Τα γονίδια που ευθύνονται γι’ αυτό βρίσκονται κάτω από σχολαστική έρευνα.
Παρότι δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα για την ηλικία, τη φυλή ή το οικογενειακό ιστορικό σας, υπάρχει ένα άλλο μέρος της ζωής σας στο οποίο μπορείτε να κάνετε τη διαφορά: το περιβάλλον. Αυτό το ξέρουμε από έρευνες γνήσιων διδύμων. Γενετικά φαίνονται ίδιοι, αλλά ο κίνδυνος που διατρέχουν για καρκίνο του προστάτη ποικίλλει, ανάλογα με τις επιλογές που κάνουν καθημερινά. Ο κίνδυνος που διατρέχουν για ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη αποδεικνύεται πως είναι 50% γενετικός και 50% περιβαλλοντικός.
Γιατί είναι ο καρκίνος του προστάτη κοινός στις δυτικές κοινωνίες και πολύ λιγότερο στην Ασία, αλλά, όταν οι Ασιάτες μεταναστεύουν σε δυτικές χώρες, ο κίνδυνος να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη αυξάνεται με τον καιρό; Οι επιστήμονες πιστεύουν πως το περιβάλλον —κυρίως η διατροφή— πρέπει να παίζει μεγάλο ρόλο στον καθορισμό του ποιος παθαίνει καρκίνο του προστάτη.
Διατροφή
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο περιορισμός των κορεσμένων λιπών και των υδατανθράκων, και η αντικατάστασή τους με υγιεινά λίπη, μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο.
Οι άνδρες που τρώνε πολλές από τις τροφές με ζωικά λίπη φαίνεται πως έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν προχωρημένο καρκίνο του προστάτη και να πεθάνουν από αυτόν. Γιατί; Υπάρχει ένα ένζυμο στα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη που διψάει για τα λιπαρά οξέα που υπάρχουν στα γαλακτοκομικά και στο κόκκινο κρέας. Κατά συνέπεια, όταν ένας άνδρας με καρκίνο του προστάτη ακολουθεί μια διατροφή υψηλή σ’ αυτές τις τροφές, τα καρκινικά του κύτταρα παίρνουν 9 φορές περισσότερη ενέργεια από τα κανονικά κύτταρα. Επιπλέον τα κύτταρα αυτά παράγουν υπεροξείδιο του υδρογόνου, το οποίο προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη οξειδωτική βλάβη στο DNA και περισσότερες μεταλλάξεις, οδηγώντας σε παραπέρα εξέλιξη της νόσου.
Οι άντρες που έχουν καρκίνο του προστάτη μπορεί να αντιμετωπίσουν καλύτερα την ασθένεια, εάν εντάξουν στη διατροφή τους ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και αβοκάντο, και περιορίσουν τα ζωικά λίπη (κορεσμένα λιπαρά) και τους υδατάνθρακες.
Σε γενικές γραμμές όμως το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο, ακόμα και δύο ποτά την ημέρα. Όμως, η κατανάλωση κόκκινου κρασιού με μέτρο ίσως να μην αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη. Επίσης οι ξηροί καρποί ίσως επιβραδύνουν την ανάπτυξη του καρκίνου όταν αυτός υπάρχει ήδη και αυξάνουν την επιβίωση.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η καψαϊκίνη, μια ουσία που βρίσκεται στις πιπεριές τσίλι, μπορεί να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη.
Από την άλλη μεριά, το σελήνιο και βιταμίνη Ε, σε μεγάλη δοσολογία, αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
Βιταμίνη D, ηλιακό φως και ασβέστιο. Η βιταμίνη D είναι μια ορμόνη γνωστή επειδή μας προστατεύει από τον καρκίνο. Προσλαμβάνουμε τη βιταμίνη από δύο πηγές: το 10% από τη διατροφή μας και το 90% από το φως του ήλιου. Όταν το δέρμα σας εκτίθεται στο ηλιακό φως, η βιταμίνη D συντίθεται από τη χοληστερόλη. Τελικά μετατρέπεται μέσα στο νεφρό στην ενεργή μορφή της. Αυτή η μεταβολισμένη μορφή βιταμίνης D έχει αποδειχτεί πως διατηρεί τα κύτταρα καλά διαφοροποιημένα δηλαδή διατηρεί ακέραιο και υγιές το σχήμα τους και την ανάπτυξη τους αργή και πειθαρχημένη. Αυτό είναι σημαντικό επειδή καθώς όταν τα κύτταρα γίνονται καρκινικά, παύουν να είναι καλά διαφοροποιημένα, χάνουν τα διακριτικά τους σχήματα και μοιάζουν να συνενώνονται και η ανάπτυξη τους γίνεται ανεξέλεγκτη.
Ορμόνες
Είναι λογικό οι ορμόνες να είναι η μεγαλύτερη αιτία καρκίνου του προστάτη — στο κάτω κάτω η κύρια ανδρική ορμόνη, η τεστοστερόνη, είναι ο κύριος παράγοντας που κάνει τον προστάτη να μεγαλώνει.
Όμως ο συσχετισμός αυτός είναι ακόμα μυστηριώδης. Φαίνεται πως αυτό που κάνει τη διαφορά δεν είναι η ποσότητα μιας συγκεκριμένης ορμόνης που έχει ένας άνδρας, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα γονίδιά του ανταποκρίνονται σ’ αυτή την ορμόνη. Μπορεί κάλλιστα σε ορισμένους άνδρες λίγη ορμόνη να πηγαίνει πολύ πιο πέρα και να έχει πολύ πιο ισχυρή επίδραση απ’ ό,τι σε άλλους άνδρες. Μελέτες ορμονικών υποδοχέων σε Αφροαμερικανούς έχουν δείξει αυξημένη δραστηριότητα και αυτό μπορεί να μας επιτρέψει να αντιληφθούμε γιατί οι μαύροι είναι τόσο επιρρεπείς στον καρκίνο του προστάτη.
Άλλοι παράγοντες
Υπάρχουν πολυάριθμοι άλλοι παράγοντες που μπορεί να παίζουν στον καρκίνο του προστάτη. Το μόνο επάγγελμα που έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη είναι η γεωργία, και είναι πιθανό αυτό να οφείλεται στην αυξημένη έκθεση των αγροτών στα φυτοφάρμακα.
Η σχέση αυτή μεταξύ φυτοκτόνων και καρκίνου του προστάτη είναι αρκετά ισχυρή ώστε να συμφωνήσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ να παρέχει σύνταξη αναπηρίας σε όσους βετεράνους ήταν στο Βιετνάμ και εμφανίζουν καρκίνο του προστάτη.
Αυξάνει το κάπνισμα τον κίνδυνο να πάθει ένας άνδρας καρκίνο του προστάτη; Η γρήγορη απάντηση είναι ότι ασφαλώς δεν βοηθάει στην πρόληψη του. Όμως νέες έρευνες υποδηλώνουν ότι ακόμα και αν το κάπνισμα δεν προκαλεί καρκίνο του προστάτη, από τη στιγμή που αυτή η συγκεκριμένη διαδικασία έχει ξεκινήσει —από τη στιγμή που ο καρκίνος αρχίζει να αναπτύσσεται— είναι πιο πιθανό να είναι μια σκληρότερη, πιο επιθετική μορφή της νόσου, που αναπτύσσεται ταχύτερα και είναι λιγότερο πιθανό να την προλάβει κανείς στα πρώτα της στάδια.
Η συχνή σεξουαλική δραστηριότητα μπορεί επίσης να μειώσει κάπως τον κίνδυνο. Η ύπαρξη άλλων προβλημάτων του προστάτη (βακτηριακή προστατίτιδα ή καλοήθης υπερπλασία προστάτη) δεν φαίνεται να κάνει τον καρκίνο του προστάτη περισσότερο ή λιγότερο πιθανό.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι πιο επιθετικός στους υπέρβαρους άνδρες.
Σχετικά με την άσκηση, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η έντονη γυμναστική έχει θετική επίδραση.
