Ο διαρκής στόχος της έρευνας στις ψυχολογικές και εγκεφαλικές επιστήμες είναι να κατανοηθεί η φύση των ατομικών διαφορών στη γενική νοημοσύνη και ποιοι νευρολογικοί μηχανισμοί υποστηρίζουν τις διαφορές αυτές.
Όσο πιο εύκολα ο εγκέφαλος διαμορφώνει και μεταρρυθμίζει τη συνδεσιμότητά του ανταποκρινόμενος στις μεταβαλλόμενες ανάγκες, τόσο καλύτερα λειτουργεί, σύμφωνα με τον Aron Barbey, συγγραφέα ενός άρθρου στο περιοδικό Trends in Cognitive Sciences, o οποίος προωθεί μια νέα θεωρία για τη νοημοσύνη.
Αιώνες μελέτης έχουν παράγει πολλές θεωρίες σχετικά με το πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί αυτό που λέμε νοημοσύνη. Μερικοί νευροεπιστήμονες έχουν πει ότι οι πληροφορίες προέρχονται από μια συγκεκριμένη περιοχή ή νευρωνικό δίκτυο. Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι ο μεταβολισμός ή η αποτελεσματικότητα με την οποία τα κύτταρα του εγκεφάλου χρησιμοποιούν την ενέργεια είναι καθοριστικής σημασίας.
Μια νέα θεωρία κάνει την εικασία ότι οι δυναμικές ιδιότητες του εγκεφάλου που αποκαλούνται πλαστικότητα – η συνδεσιμότητα και το πως αυτή ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες πνευματικές απαιτήσεις – είναι οι καλύτεροι προγνωστικοί παράγοντες της νοημοσύνης.
“Όταν λέμε ότι κάποιος είναι έξυπνος, καταλαβαίνουμε διαισθητικά τι σημαίνει αυτό”, λέει ο καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Ιλλινόις Aron Barbey. “Συνήθως, αναφερόμαστε στο πόσο καλοί είναι στην λήψη αποφάσεων και την επίλυση συγκεκριμένων τύπων προβλημάτων. Αλλά πρόσφατα στη νευροεπιστήμη υπήρξε η εστίαση στην κατανόηση από βιολογικής άποψης το πώς γεννάται η γενική νοημοσύνη. Αυτό απαιτεί τη μελέτη των δομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών του εγκεφάλου”.
Οι επιστήμονες έχουν καταλάβει εδώ και πολύ καιρό ότι ο εγκέφαλος είναι μια συναρμολόγηση -όπως και το υπόλοιπο σώμα- με διαφορετικές περιοχές που υποστηρίζουν συγκεκριμένες λειτουργίες και ικανότητες. Για παράδειγμα, οι περιοχές του εγκεφάλου εντός του ινιακού λοβού στο πίσω μέρος του εγκεφάλου είναι γνωστό ότι επεξεργάζονται οπτικές πληροφορίες. Αλλά η ερμηνεία αυτού που βλέπει κανείς απαιτεί την ενσωμάτωση πληροφοριών από άλλες περιοχές του εγκεφάλου.
“Για να προσδιορίσουμε ένα αντικείμενο, πρέπει επίσης να το κατατάξουμε, αυτό δεν εξαρτάται μόνο από την όραση, αλλά απαιτεί εννοιολογική γνώση και άλλες πτυχές της επεξεργασίας των πληροφοριών, οι οποίες υποστηρίζονται από διάφορες περιοχές του εγκεφάλου”, ανέφερε ο Barbey.
Οι επιστήμονες έχουν αγωνιστεί να καταλάβουν πώς ο ίδιος ο εγκέφαλος οργανώνεται από μόνος του και προσπάθησαν να εντοπίσουν μια δομή ή περιοχή που εκτελεί αυτή τη λειτουργία.
Ο προμετωπικός φλοιός, μια δομή στο μέτωπο του εγκεφάλου, έχει επεκταθεί δραματικά κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης. Επειδή αυτή η περιοχή του εγκεφάλου είναι γνωστό ότι υποστηρίζει διάφορες λειτουργίες υψηλότερης τάξης όπως ο σχεδιασμός και η οργάνωση της συμπεριφοράς, οι επιστήμονες έχουν προτείνει ότι ο προμετωπικός φλοιός καθοδηγεί τη γενική νοημοσύνη. Όμως, όλος ο εγκέφαλος , η καθολική αρχιτεκτονική του και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ μηχανισμών χαμηλότερου και ανώτερου επιπέδου, απαιτούνται για τη γενική νοημοσύνη”.
Κρυσταλλωμένη και υγρή νοημοσύνη
Τα “κομμάτια” του εγκεφάλου παρέχουν τις βασικές δομικές μονάδες από τις οποίες κατασκευάζονται μεγαλύτερα “εγγενή δίκτυα σύνδεσης”. Κάθε δίκτυο περιλαμβάνει πολλαπλές δομές που ενεργοποιούνται μαζί όταν ένα άτομο ασχολείται με μια συγκεκριμένη γνωσιακή ικανότητα.
Τα νευρικά δίκτυα αποτελούνται από δύο τύπους συνδέσεων που πιστεύεται ότι υποστηρίζουν δύο τύπους επεξεργασίας πληροφοριών.
Υπάρχουν τα μονοπάτια που κωδικοποιούν την προηγούμενη γνώση και εμπειρία, την οποία αποκαλούμε “κρυσταλλωμένη νοημοσύνη” και υπάρχουν δεξιότητες προσαρμοστικής λογικής και επίλυσης προβλημάτων που είναι αρκετά ευέλικτες και ονομάζονται “υγρή νοημοσύνη” ανέφερε ο Barbey.
Η κρυσταλλωμένη νοημοσύνη περιλαμβάνει ισχυρές συνδέσεις, αποτέλεσμα μηνών ή ετών νευρικής κυκλοφορίας σε καλές διαδρομές. Η υγρή νοημοσύνη περιλαμβάνει πιο αδύναμες, πιο παροδικές οδούς και συνδέσεις που σχηματίζονται όταν ο εγκέφαλος αντιμετωπίζει μοναδικά ή ασυνήθιστα προβλήματα.
Αντί να διαμορφώνουμε μόνιμες συνδέσεις, ενημερώνουμε συνεχώς τις προηγούμενες γνώσεις μας και αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία νέων συνδέσεων. Όσο πιο εύκολα ο εγκέφαλος διαμορφώνει και μεταμορφώνει τη συνδεσιμότητά του ανταποκρινόμενος στις μεταβαλλόμενες ανάγκες, τόσο καλύτερα λειτουργεί.
Αν και οι ερευνητές γνωρίζουν ότι η πλαστικότητα είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, μόλις πρόσφατα έχει προκύψει η ιδέα ότι η πλαστικότητα αυτή παρέχει τη βάση της ανθρώπινης νοημοσύνης.
“Αυτό που συνειδητοποίησα εγώ και οι συνάδελφοί μου είναι ότι η γενική νοημοσύνη δεν προέρχεται από μια συγκεκριμένη περιοχή ή δίκτυο εγκεφάλου. Αντίθετα, τα νέα στοιχεία της νευροεπιστήμης υποδηλώνουν ότι η νοημοσύνη αντικατοπτρίζει την ικανότητα μιας ευέλικτης μετάβασης μεταξύ δικτυακών περιοχών”, τονίζει ο Barbey.
Πηγή: Aron K. Barbey, Network Neuroscience Theory of Human Intelligence.
