Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει πάνω από 200 στελέχη του HPV (ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων) κάθε ένα από τα οποία έχει το δικό του μοναδικό DNA. Αυτά τα στελέχη ή τύποι αναγνωρίζονται από αριθμούς και οι πιο επικίνδυνοι είναι οι 16 και 18.
Οι ιοί HPV προσβάλλουν μόνο το δέρμα και τους βλενογόννους. Πολλοί τύποι μπορούν να προσβάλουν τις βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος και να προκαλέσουν τα κοινά δερματικά κονδυλώματα (μυρμηγκιές) έχοντας ωστόσο προτίμηση και την επιφάνεια των γεννητικών οργάνων. Περίπου 40 από τους τύπους του ιού έχουν τη δυνατότητα να προσβάλουν το επιθήλιο των βλεννογόνων ενώ από αυτούς κάποιοι είναι δυνητικά καρκινογόνοι. Ωστόσο, οι πιο καρκινογόνοι τύποι δεν είναι αυτοί που προκαλούν τα κονδυλώματα.
Οι διάφοροι τύποι του HPV κατηγοριοποιούνται σε δύο ομάδες: χαμηλού κινδύνου και υψηλού κινδύνου. Οι χαμηλού κινδύνου προκαλούν τις μυρμηγκιές στο δέρμα και τα κονδυλώματα ενώ οι υψηλού κινδύνου είναι αυτοί που προκαλούν καρκίνους. Ωστόσο υπάρχει εμβόλιο κατά των τύπων που προκαλούν τους περισσότερους καρκίνους.
Οι υψηλής επικινδυνότητας τύποι HPV είναι οι 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 70, 73, 82 και 85, οι οποίοι προκαλούν εμμένουσα λοίμωξη, έχουν την τάση να μην υποστρέφονται και να ενσωματώνονται στο ανθρώπινο DNA με αποτέλεσμα να προκαλούν προκαρκινικές αλλοιώσεις που ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο. Οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται για το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες και του καρκίνου του στοματοφάρυγγα τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Ο κίνδυνος ανάπτυξης πλακώδους καρκινώματος του τραχήλου της μήτρας είναι 400 φορές υψηλότερος μετά από μόλυνση με τον τύπο 16 και 250 φορές υψηλότερος μετά από μόλυνση με τον τύπο 18 σε σύγκριση με τον κίνδυνο σε μη μολυσμένες γυναίκες.
Τα στελέχη του ιού 6, 11, 42, 43 και 44 σχετίζονται με την εμφάνιση κονδυλωμάτων, που αναφέρονται ως οξυτενή. Αυτά σπανίως σχετίζονται με καρκινικές αλλοιώσεις – το 90% των περιπτώσεων οφείλονται στους 6 και 11.
Εισβολή ΗPV σε κύτταρο.
Πάντως, το 90% των λοιμώξεων από τον ιό αντιμετωπίζεται με επιτυχία από το ανοσοποιητικό σύστημα. Προκειμένου τα στελέχη του ιού να εκδηλώσουν την παθογόνο δράση τους, θα πρέπει να υπάρξει επίμονη λοίμωξη. Οι περισσότερες γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τον ιό HPV υψηλού κινδύνου δεν αναπτύσσουν καρκίνο, επειδή οι περισσότερες λοιμώξεις είναι βραχύβιες και αυτόματα γίνεται κάθαρση του ιού που συνήθως επέρχεται εντός 2 ετών. Εκτιμάται ότι το ποσοστό του συνόλου των γυναικών, στις χώρες με χαμηλό κίνδυνο, που θα αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά τη διάρκεια της ζωής τους δεν υπερβαίνει το 2%. Σχεδόν όλα αυτά τα κρούσματα οφείλονται στον ιό.
Ο ιός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός όπως αποδεικνύουν οι μυρμηγκιές οι οποίες είναι συχνές μεταξύ των παιδιών – επιστημονικά οι μυρμηγκιές λέγονται ακροχορδώνες – συνήθως στα χέρια και στα πόδια. Η εμφάνισή τους είναι συχνότερη στα παιδιά και τους νέους, ίσως επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει χαμηλότερη αντοχή.
Μυρμηγκιές στο χέρι.
Οι μυρμηγκιές στα χέρια εμφανίζονται συνήθως ως σκληρές, με εξογκωμένη επιφάνεια εξωφυτικές βλάβες. Στα πελμάτα, ενώ είναι ίδιες με αυτές των χεριών, αναπτύσσονται μέσα στο δέρμα γιατί έχουν την πίεση του βάρους του σώματος. Συνήθως προκαλούν πόνο κατά το βάδισμα. Μπορούν να μεταδοθούν σε περιπτώσεις που κάποιος περπατά ξυπόλητος σε δημόσιους χώρους, όπως πισίνες και αποδυτήρια. Οι τύποι που ενοχοποιούνται για τις μυρμηγκιές είναι κυρίως οι 1, 2, 7 και 10.
Οι τύποι του HPV που προσβάλλουν τα γεννητικά όργανα είναι περίπου 40 και μεταδίδονται συχνότερα μέσω της σεξουαλικής επαφής. Αλλά μπορούν επίσης να μεταδοθούν με στοματικό έρωτα ή οποιαδήποτε δερματική επαφή. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και αν χρησιμοποιείται προφυλακτικό, το οποίο μειώνει μεν αλλά δεν εξαλείφει τον κίνδυνο. Αυτό συμβαίνει διότι η μόλυνση μπορεί να προκληθεί και μέσω της απλής επαφής με το δέρμα. Οι τύποι 6 και 11 είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση οξυτενών κονδυλωμάτων ενώ οι 16, 18, 31 και 45 είναι οι κυρίως καρκινογόνοι.
Ο ιός HPV είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στη νεολαία, τόσο παγκοσμίως όσο και στην Ελλάδα. Μια ελληνική μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2012 περιλαμβάνοντας 149 ερωτικά ενεργά έφηβα κορίτσια μέσης ηλικίας 17,3 ετών βρήκε θετικό αποτέλεσμα στα 62. Από αυτά, τα 30 είχαν μολυνθεί από πολλαπλούς τύπους HPV και τα 54 είχαν τουλάχιστον έναν τύπο υψηλού κινδύνου. Το πιο συχνά αναγνωρισμένο στέλεχος ήταν ο χαμηλού κινδύνου τύπος 42, ακολουθούμενος από τους υψηλού κινδύνου τύπους 51 και 59 (1). Μόνο 9 κορίτσια είχαν κάνει εμβόλιο κατά του HPV.
Ο χρόνος επώασης, δηλαδή ο χρόνος από την στιγμή που θα εισέλθει ο ιός στον οργανισμό ως την εκδήλωσή του, μπορεί να είναι από 6 εβδομάδες έως και 8 μήνες ή και παραπάνω.
Αντικείμενα που έρχονται σε άμεση επαφή με τα γεννητικά όργανα πιθανώς να αποτελούν μέσο μετάδοσης. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής βοηθάει στην αποτροπή μιας μικρής πιθανότητας να μεταδίδεται ο HPV μέσω αντικειμένων (ιατρικά όργανα, πετσέτες, εσώρουχα, ερωτικά βοηθήματα κ.λπ).
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από το ένα άτομο στο άλλο, ακόμα και αν δεν έχουν εκδηλωθεί συμπτώματα μέχρι εκείνη τη στιγμή στο άτομο που είναι φορέας του ιού. Ορισμένες φορές τα συμπτώματα -π.χ. κονδυλώματα- μπορούν να εκδηλωθούν πολύ αργότερα μετά την μόλυνση, καθιστώντας δύσκολο να γνωρίζει κανείς πότε ακριβώς μολύνθηκε.
Η μετάδoση τoυ ιoύ κατά τoν τoκετό από την έγκυo μητέρα με HPV στο μωρό είναι δυνατή αλλά κυρίως αφoρά τα χαμηλoύ κινδύνoυ στελέχη (6, 11, 42, 43, 44) και τις μητέρες με κoνδυλωματικές αλλοιώσεις αλλά όχι με πρoκαρκινικές. Ο κίνδυνoς μετάδoσης τoυ ιoύ στo παιδί είναι πoλύ μικρός και δεν υπερβαίνει τo 1/4000 για τις μητέρες oι oπoίες εμφανίζoυν κoνδυλώματα κατά τη χρονική περίοδο τoυ τoκετoύ. Ως εκ τoύτoυ σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν γίνεται καισαρική τoμή.
Επιδημιολογία
Πριν την κυκλοφορία των εμβολίων κατά του HPV (το 2006) είχε εκτιμηθεί στις ΗΠΑ ότι το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών έχουν εκτεθεί σε στελέχη του ιού μέχρι την ηλικία των 50 ετών, ενώ την ίδια περίοδο υπολογίστηκε ότι 9,2 εκατομμύρια έφηβοι και νεαροί ενήλικες ηλικίας 15-24 ετών είχαν ήδη μολυνθεί.
Ο επιπολασμός του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων στον τράχηλο των γυναικών εκτιμάται ότι είναι περίπου 12%. Ο υψηλότερος επιπολασμός βρέθηκε σε περιοχές της Αφρικής, νοτίως της Σαχάρας και συγκεκριμένα σε ποσοστό 24%. Μια συστηματική ανασκόπηση για τον HPV των γεννητικών οργάνων στους άνδρες στην υποσαχάρια Αφρική διαπίστωσε ότι ο επιπολασμός οποιουδήποτε τύπου HPV κυμαίνεται μεταξύ 19% και 100%.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται το μέγεθος και η σοβαρότητα της βλάβης που θα προκαλέσει η επαφή με τον HPV. Σημαντικό ρόλο παίζει η περιοχή στην οποία θα διεισδύσει ο ιός (δέρμα ή βλεννογόνος) καθώς επίσης και η αντίσταση του ανοσοποιητικού συστήματος. Υπολογίζεται πάντως ότι ο HPV είναι υπεύθυνος για το 5,2% του συνόλου των καρκίνων παγκοσμίως.
Να σημειωθεί ότι μια μελέτη βρήκε πως ο ιός μπορεί να κρύβεται σε ορισμένες κοιλότητες που υπάρχουν στην επιφάνεια των αμυγδαλών του στόματος και έτσι να ξεφεύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα. Από εκεί μπορεί να εξαπολύσει την επίθεσή του στο μέλλον, όταν του δοθεί η ευκαιρία.
Πηγές:
1. Human Papilloma Virus infection in sexually active adolescent girls.
