Το εμβόλιο κατά του ιού HPV έφερε επανάσταση στην πρόληψη για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αλλά αρχικά υπήρξε ανησυχία από πολλούς γονείς, καθώς, εφόσον προστατεύει από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ενθαρρύνει όποιον έχει εμβολιαστεί να έχει ασύδοτη συμπεριφορά. Υπήρξαν επίσης φήμες ότι το εμβόλιο προκαλεί στειρότητα, κάτι που έκανε τους γονείς διστακτικούς.
Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, το εμβόλιο είναι απολύτως ασφαλές, και οποιαδήποτε παρενέργεια είναι ήπια και περνάει μέσα από 2-3 ημέρες. Οποιαδήποτε σοβαρή παρενέργεια που έχει αναφερθεί, δεν έχει συσχετιστεί αιτιολογικά με εμβόλια κατά του HPV και η μόνη συσχέτιση που υπήρξε ήταν η χρονική.
To καλό προφίλ ασφαλείας των εμβολίων έναντι του HPV και η υψηλή αποτελεσματικότητά τους, επιβεβαιώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στις εκθέσεις του οποίου προκρίνεται η συνέχιση και η ενδυνάμωση των εμβολιαστικών προγραμμάτων. Αυτό βασίζεται στις 270 εκατομμύρια δόσεις που έχουν χορηγηθεί τα τελευταία 11 χρόνια.
Τι λοιμώξεις προξενεί ο ιός
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV) έχει πάνω από 200 στελέχη. Είναι τόσο κοινός, που θεωρείται ότι σχεδόν όλοι οι σεξουαλικά ενεργοί άνδρες και οι γυναίκες θα έρθουν σε επαφή με τουλάχιστον ένα τύπο του κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Ο HPV μολύνει μόνο το ανθρώπινο δέρμα και τους βλεννογόνους. Ορισμένα στελέχη προκαλούν μυρμηγκιές στο σώμα και άλλα κονδυλώματα στα γεννητικά όργανα ενώ διαφορετικά είναι τα στελέχη που προκαλούν τους περισσότερους καρκίνους.
Υπολογίζεται ότι ο HPV είναι υπεύθυνος για το 5,2% του συνόλου των καρκίνων παγκοσμίως. Η λοίμωξη από HPV μπορεί να συνδέεται με τους εξής καρκίνους:
- Του τραχήλου, του κόλπου και του αιδοίου στις γυναίκες.
- Του γεννητικού οργάνου στους άντρες.
- Του πρωκτού, του λαιμού, της γλώσσας και των αμυγδαλών τόσο στις γυναίκες όσο και στους άντρες.
Η μετάδοση είναι πολύ εύκολη όπως φαίνεται από τις περιπτώσεις των παιδιών που μολύνονται συχνά με μυρμηγκιές.
Τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων μεταδίδονται μέσω της σεξουαλικής επαφής. Η χρήση του προφυλακτικού είναι απαραίτητη για την πρόληψη αλλά δεν αποκλείει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού διότι ακόμα και η επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει μετάδοση.
Σημαντική προφύλαξη από τα στελέχη του ιού HPV μπορεί να επιτευχθεί μέσω του εμβολιασμού. Το εμβόλιο κατά του HPV αποτελεί κατ’ ουσίαν το πρώτο εμβόλιο στην ιστορία της ιατρικής επιστήμης εναντίον καρκίνου.
Υπάρχει το 9δύναμο, το 4δύναμο και το 2δύναμο εμβόλιο.
- Το διδύναμο παρέχει προστασία από τα δύο πιο επιθετικά στελέχη του ιού όσον αφορά τους καρκίνους, τους 16 και 18 οι οποίοι ευθύνονται για το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και το 90% των καρκίνων του στοματοφάρυγγα.
- Το τετραδύναμο προστατεύει επιπλέον από τα τα στελέχη 6 και 11, τα οποία ευθύνονται για το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων.
- Το εννεαδύναμο χορηγείται με σκοπό να προστατέψει από νοσήματα που προκαλούνται από τους τύπους 6, 11 οι οποίοι ευθύνονται για τα περισσότερα γεννητικά κονδυλώματα, και τους επτά πιο καρκινογόνους τύπους οι οποίοι είναι οι 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58.
Το 2006, στην Αμερική εγκρίθηκε το πρώτο εμβόλιο κατά του ιού HPV, το τετραδύναμο Gardasil, και τρία χρόνια αργότερα, το 2009, πήρε έγκριση το εμβόλιο Cervarix. Τα εμβόλια κατά του HPV προλαμβάνουν προκαρκινικές βλάβες που προκαλούνται από υψηλού κινδύνου στελέχη στον τράχηλο της μήτρας, αλλά και στην περιγεννητική περιοχή, για άνδρες και γυναίκες. Στα τέλη του 2014 κυκλοφόρησε το εννεαδύναμο Gardasil, για γυναίκες και άνδρες. Τo εννιαδύναμο εμβόλιο κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα και ενσωματώθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού.
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, ο εμβολιασμός κατά του HPV πραγματοποιείται δωρεάν σε κορίτσια ηλικίας 11 έως 18 ετών και σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Μέχρι σήμερα, 86 χώρες έχουν εθνικά προγράμματα εμβολιασμού για τα νεαρά κορίτσια εκ των οποίων οι 16 καλύπτουν και τα αγόρια – στην Ελλάδα δεν καλύπτονται τα αγόρια λόγω του κόστους του εμβολίου.
Τα εμβόλια κυκλοφορούν στην κάθε χώρα μετά από έγκριση των ρυθμιστικών αρχών τους (π.χ. EMA για Ευρώπη, ΕΟΦ για Ελλάδα, FDA για τις ΗΠΑ) και σύμφωνα με τις οδηγίες των αρμοδίων Επιτροπών Εμβολιασμού, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τα δεδομένα ασφαλείας.
Από τον Οκτώβριο του 2016, η δοσολογία του Gardasil, αλλά και των υπολοίπων εμβολίων, συνίσταται να γίνεται σε παιδιά 11-12 ετών και σε εφήβους 13-14 ετών σε δυο δόσεις, με έξι μήνες διαφορά η πρώτη από την δεύτερη, ενώ ίσχυε μέχρι τότε το σχήμα των τριών δόσεων. Με αυτό το σχήμα επιτυγχάνεται υψηλότερη απόκριση του ανοσοποιητικού σε σχέση με το παλαιό σχήμα. Εντός της συσκευασίας του εμβολίου βρίσκεται ενέσιμο εναιώρημα, το οποίο χορηγείται ενδομυϊκά στον δελτοειδή μυ ή στον μηρό.
Πιθανές παρενέργειες και αποτελεσματικότητα του εμβολίου
Όπως διαπιστώνεται από το CDC (Centers from Disease Control and Prevention) των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά από αξιολόγηση των αποτελεσμάτων πλήθους μελετών, οι περισσότερες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των HPV εμβολίων είναι μετρίου βαθμού και υποχωρούν από μόνες τους χωρίς να χρειάζεται ιατρική παρέμβαση.
Μεταξύ των παρενεργειών έχουν περιγραφεί ήπια ενοχλήματα όπως: ήπιος πόνος, φαγούρα, ερυθρότητα ή πρήξιμο στο σημείο του εμβολιασμού, δεκατική πυρετική κίνηση και σπάνια πυρετός πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου.
Σε ό,τι αφορά στις περιπτώσεις ζάλης, απώλειας συνείδησης και τάσεων λιποθυμίας μετά τη χορήγηση του εμβολίου, πρέπει να σημειωθεί πως αυτό είναι κάτι που συμβαίνει μερικές φορές όταν εμβολιάζονται νεαρά άτομα. Συστήνεται πάντως κατά τη διάρκεια του εμβολιασμού τα κορίτσια ή τα αγόρια να βρίσκονται σε καθιστή ή ξαπλωμένη θέση, καθώς και να παραμείνουν επί 15λεπτο στο χώρο του ιατρείου μετά τον εμβολιασμό.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι:
- Πόνος, ερυθρότητα (κοκκίνισμα) ή οίδημα (πρήξιμο) στο χέρι που έγινε το εμβόλιο
- Πυρετός
- Πονοκέφαλος ή αίσθημα κόπωσης (εξάντληση)
- Ναυτία
- Μυϊκός πόνος ή πόνος στις αρθρώσεις
Πριν λάβετε το εμβόλιο έναντι του HPV απευθυνθείτε στο γιατρό ή το φαρμακοποιό σας. Ενημερώστε τον αν έχετε οποιαδήποτε αλλεργία, αιμορραγική διαταραχή, αν πάσχετε από οποιοδήποτε χρόνιο νόσημα που μπορεί να επηρεάζει το ανοσοποιητικό σας σύστημα, αν υποφέρετε από νόσο με υψηλό πυρετό ή αν σε προηγούμενη ένεση του εμβολίου είχατε παρουσιάσει κάποια αλλεργία ή λιποθυμία.
Οι αντενδείξεις για εμβολιασμό είναι η εγκυμοσύνη και η προηγούμενη αλλεργική αντίδραση σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου. Δεν αποτελεί αντένδειξη ο θηλασμός και η ύπαρξη αυτοάνοσου νοσήματος.
Ο εμβολιασμός κατά του HPV, ως μέθοδος πρωτογενούς πρόληψης από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, εφαρμόζεται από 10ετίας και τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Ο εμβολιασμός συνιστάται σήμερα σε νέα κορίτσια πριν ακόμα αρχίσουν τις ερωτικές επαφές (11-15 ετών) αλλά και σε μεγαλύτερες γυναίκες (15-25 ετών). Έχει μάλιστα αποδειχθεί η προφυλακτική δράση του και σε ακόμη μεγαλύτερες γυναίκες (25-45 ετών). Μετά την διαπίστωση ότι μια HPV λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει καρκίνο και σε άλλα όργανα εκτός από τον τράχηλο της μήτρας (πρωκτός, στοματική κοιλότητα, φάρυγγας, γλώσσα, αμυγδαλές, λάρυγγας), επεκτάθηκε η εφαρμογή του και στα αγόρια 9-15 ετών ή και σε μεγαλύτερους άνδρες.
Το εμβόλιο χρησιμοποιείται μόνο για προφύλαξη και δεν έχει καμία επίδραση σε ενεργείς HPV λοιμώξεις ή σε εγκατεστημένη κλινική νόσο. Δεν ενδείκνυται για τη θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, τις υψηλού βαθμού δυσπλαστικές βλάβες του τραχήλου της μήτρας, του αιδοίου και του κόλπου, και δεν προορίζεται για την πρόληψη της εξέλιξης άλλων εγκατεστημένων βλαβών που σχετίζονται με τον HPV.
Τα εμβόλια μπορούν ωστόσο να δοθούν με ασφάλεια σε γυναίκες που είχαν μη φυσιολογικά τεστ Παπ, αν και θα πρέπει να ενημερώνονται αυτές οι γυναίκες ότι πιθανότατα να μη βοηθήσουν επαρκώς στην πρόληψη απέναντι στα στελέχη που καλύπτουν.
