Διεθνώς, φαρμακευτική βιομηχανία ξοδεύει αρκετά λεφτά σε γιατρούς, ερευνητές και εμπειρογνώμοντες για διάφορους λόγους. Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2015, 24 Αυστραλοί ογκολόγοι επισκέφτηκαν το Σικάγο για να παρακολουθήσουν ένα πενθήμερο συνέδριο που χρηματοδότησε η Amgen. Τα συνολικά έξοδα για εκπαίδευση διαμονή και γεύματα ανήλθαν στο ύψος των 207.000 δολ. Τα πιο σημαντικά ποσά φαίνεται πως απορροφούν τα συμβόλαια συνεργασίας με τους γιατρούς για διαλέξεις και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Μια τάξη μεγέθους δείχνουν τα έσοδα 28.000 γιατρών του Ιλινόις που το 2016 έλαβαν από τις αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρείες συνολικά 74,1 εκατ. δολ. εκ των οποίων τα 21,4 εκατ. δολ. ήταν για διαλέξεις, τα 13,4 εκατ. δολ. για συμβουλευτικές υπηρεσίες και 9,5 εκατ. δολ. για γεύματα.
Το οικονομικό κίνητρο για έναν γιατρό που ενεργεί ως σύμβουλος μιας εταιρείας είναι πολύ σημαντικό, κατά τον Ντάνιελ Κάρλατ, επίκουρο καθηγητή ψυχιατρικής στο Tufts School of Medicine ο οποίος εργάστηκε για ένα χρόνο ως σύμβουλος της Wyeth Pharmaceutical. Ο Κάρλατ ανέλαβε να δίνει διαλέξεις στους συναδέλφους για τα οφέλη του αντικαταθλιπτικού φαρμάκου Effexor με αμοιβή 750 δολ. την ώρα. Ο σκοπός των διαλέξεων ήταν η επίτευξη μιας μεγαλύτερης διείσδυσης του φαρμάκου στην αγορά. Όμως, ο Κάρλατ διέκοψε τη σχέση του με την εταιρεία όταν διαπίστωσε ότι το φάρμακο προκαλούσε αυξημένη αρτηριακή πίεση σε ένα μικρό αλλά υπολογίσιμο ποσοστό ασθενών. Ο ίδιος, θεώρησε ότι είχε φτάσει στα όρια της ηθικής του αντοχής και ως ένα είδος κάθαρσης, έκανε δημόσια την εμπειρία του. Είπε πως αν και η αμοιβή του ήταν μόνο 30.000 δολ. για ένα χρόνο, όταν ορισμένοι συνάδελφοί του κερδίζουν τα ίδια λεφτά μέσα σε ένα μήνα, είχε “καταλήξει ένα γρανάζι στη μηχανή του φαρμακευτικού μάρκετινγκ”.
Οι συνεργασίες των γιατρών με τις εταιρείες είναι νόμιμες αλλά δημιουργούν ένα ηθικό θέμα που ονομάζεται σύγκρουση συμφέροντος. Όταν ένας γιατρός λειτουργεί ως σύμβουλος μιας φαρμακευτικής εταιρείας και αμείβεται με υπέρογκα ποσά γι’ αυτό είναι πολύ πιθανό να βάζει το προσωπικό του συμφέρον πάνω από το συμφέρον των ασθενών του. Ίσως να υπερτιμά τα οφέλη των φαρμάκων για τα οποία ενημερώνει στους συναδέλφους του ή την κοινή γνώμη και να υποτιμά τις παρενέργειές τους. Οι γιατροί λένε ότι οι δεσμοί που έχουν με τις εταιρείες δεν επηρεάζουν τα συνταγογραφικό τους πρότυπα ή την επιστημονική τους κρίση, ωστόσο υπάρχουν πολλά παραδείγματα στο ιατρικό επάγγελμα που επιβεβαιώνουν το αντίθετο και μια από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις είναι αυτή του Ρίτσαρντ Ντολ, του μεγαλύτερου επιδημιολόγου του 20ού αιώνα.
Ο Ντολ ήταν ο πρώτος που συνέδεσε το κάπνισμα με τον καρκίνο, προειδοποιώντας ότι πολλές χημικές ουσίες προκαλούν ασθένειες, και είχε τη φήμη του Εγγλέζου τζέντλεμαν που υπερασπιζόταν τη δημόσια υγεία. Όσες φορές όμως παρευρισκόταν σε δίκες που γίνονταν κατόπιν μηνύσεων προς τη χημική βιομηχανία γνωμοδοτούσε υπέρ της. Οι απορίες λύθηκαν το 2006 όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Ντολ ήταν σύμβουλος της της χημικής εταιρείας Monsanto και λάμβανε το αστρονομικό ποσό των 1.000-1.500 δολ. την ημέρα για σχεδόν 30 χρόνια. Η είδηση προκάλεσε σοκ στην ακαδημαϊκή κοινότητα και μια βρετανική εφημερίδα έγραψε πως ήταν σαν η μητέρα Τερέζα να δούλευε ως στριπτιζέζ στα νιάτα της. Προφανώς, η μεγάλη σύγκρουση συμφέροντος που είχε ο Ντολ κρυβόταν πίσω από τις αθωωτικές δηλώσεις του για τα καρκινογόνα της βιομηχανίας όπως π.χ. ότι ο αμίαντος δεν αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία.
Δεν είναι παράνομο ένα ιδιώτης γιατρός να κάνει μια δεύτερη δουλειά ως σύμβουλος μιας φαρμακευτικής εταιρείας, αντίθετα είναι τιμητικό γιατί οι εταιρείες διαλέγους τους καλύτερους. Ωστόσο οι γιατροί δεν θέλουν να φανερώνουν αυτές τις σχέσεις. Μια από τις πολλές περιπτώσεις απόκρυψης είναι αυτή του Τσάρλς Νεμέροφ ενός σημαντικού Αμερικανού ψυχιάτρου, πρώην προέδρου του τμήματος ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Emory και χαρισματικού ομιλητή. Το 2004, ο Νεμέροφ έστειλε μια επιστολή στο Πανεπιστήμιο Emory γράφοντας ότι δεν λάμβανε πάνω από 10.000 δολ. το χρόνο από την GlaxoSmithKline. Αποκαλύφθηκε όμως ότι εκείνη τη χρονιά τα πραγματικά του έσοδα από την εταιρεία ήταν 171.031 δολ. και μάλιστα την ημέρα που έστειλε την επιστολή βρισκόταν για ένα ιατρικό συνέδριο στο ξενοδοχείο Four Seasons Resort στο Jackson Hole κερδίζοντας 3.000 δολ.
Λόγω των ενδεχόμενων συνεπειών που μπορεί να έχει η σύγκρουση συμφέροντος στην υγεία των πολιτών, οι συμβουλευτικές ιατρικές αμοιβές δεν μπορούν να θεωρηθούν προσωπικά δεδομένα. Οι ασθενείς δικαιούνται να ξέρουν αν ο γιατρός που επισκέπτονται και τους χορηγεί ένα συγκεκριμένο φάρμακο έχει οικονομικές δοσοληψίες με την κατασκευάστρια εταιρεία. Στις ΗΠΑ, επειδή οι εκθέσεις του Κογκρέσου έδειξαν ότι οι γιατροί απέκρυπταν συστηματικά τις σχέσεις τους με τις εταιρείες, ψηφίστηκε το 2010 μια νομοθετική πράξη γνωστή ως “Physician Payments Sunshine Act” που επέβαλλε στις φαρμακευτικές εταιρείες και τις εταιρείες ιατρικών συσκευών να δίνουν κάθε χρόνο στο κράτος τη λίστα των γιατρών και των ιατρικών ινστιτούτων που χρηματοδοτούν. Στην πράξη, το πρόγραμμα των “Ανοιχτών Πληρωμών”, όπως ονομάστηκε, είναι μια ιστοσελίδα (openpaymentsdata.cms.gov) που μέσω της οποίας μπορεί ο οποιοσδήποτε για να δει ποιος γιατρός παίρνει πόσα και από ποια εταιρεία.
Τι έγινε στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, με βάση τον μνημονιακό νόμο 4136/2014, κάθε φαρμακευτική εταιρεία οφείλει να δημοσιοποιεί στην ιστοσελίδα της και στην ιστοσελίδα του ΕΟΦ (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων), το αργότερο εντός έξι μηνών από το κλείσιμο του ημερολογιακού έτους, κάθε παροχή, ονομαστικά, προς τρίτους επαγγελματίες υγείας και επιστημονικούς υγειονομικούς φορείς. Ωστόσο, η ελληνική Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων περιόρισε το εύρος εφαρμογής του νόμου. Τα ιατρικά συνέδρια διαχωρίστηκαν σε επιστημονικά και προωθητικά με την υποχρέωση των εταιρειών να αφορά μόνο τα τελευταία που αποτελούν το μικρότερο μέρος των δαπανών τους. Έτσι, τα ποσά που αναρτήθηκαν στα τέλη του 2017 και αφορούν το προηγούμενο έτος δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Επιπλέον, οι λίστες δεν βρίσκονται σε εμφανή θέση στο site στο ΕΟΦ και μπορεί να τις βρει κανείς μόνο αν τηλεφωνήσει στον Οργανισμό για να λάβει οδηγίες αναζήτησης από κάποιον υπάλληλο.
Η μεγάλη αντίδραση στη δημοσιοποίηση των στοιχείων προήλθε από τους γιατρούς ενώ οι θυγατρικές των πολυεθνικών φαρμακευτικών δεν φάνηκε να ενοχλούνται διότι γνωρίζουν ότι παγκοσμίως υπάρχει μια τάση για πλήρη διαφάνεια, άλλωστε παρέχουν ήδη τα στοιχεία σε άλλες χώρες όπως είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει η από τις 15-11-2014 Οδηγία της Μόνιµης Επιτροπής Ευρωπαίων Ιατρών όπου ορίζονται οι αρχές της δεοντολογίας που πρέπει να διέπουν αυτές τις σχέσεις και τονίζεται η ιδιαίτερη σηµασία της διαφάνειας, αλλά δεν γίνεται αναφορά σε υποχρέωση δηµοσιοποίησης.
Σύμφωνα με τα αναρτημένα στοιχεία, οι επιστημονικοί υγειονομικοί φορείς έλαβαν το 2016 από τη φαρμακοβιομηχανία 28 εκατ. ευρώ και οι επιστήμονες υγείας 3,7 εκατ. ευρώ. Πρώτη είναι η Novartis με 2,5 εκατ. ευρώ προς επιστημονικούς φορείς και 31,3 χιλ. ευρώ σε γιατρούς. Η εταιρεία με τις μεγαλύτερες δαπάνες προς γιατρούς είναι η Genesis Pharma με 1,3 εκατ. ευρώ.
Πηγή: FM Voice
Δείτε τη λίστα των δαπανών των εταιρειών εδώ για το 2016.
