«Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό», λέει το ρητό, και κατά κάποιο τρόπο το πιστεύουμε. Αλλά τις περισσότερες φορές δεν είναι αλήθεια. Μερικές φορές ό,τι δεν σε σκοτώνει μια κι έξω μπορεί να σε σκοτώνει αργά-αργά και αυτό κατά πάσα πιθανότητα συμβαίνει με το διαρκές στρες.
Έχουμε άγχος με την εργασία, τις οικογένειές μας, τα οικονομικά μας, τις καθημερινές μας υποχρεώσεις, τις φυσικές καταστροφές και την αλλαγή του κλίματος, ακόμη και με το ποιος θα κερδίσει το πρωτάθλημα. Το άγχος είναι αναπόφευκτο μέρος της ζωής, αλλά όταν γίνεται χρόνιο πληρώνεται με την υγεία μας. Αν είχατε κάποιο στρες επειδή χάσατε το λεωφορείο δεν είναι τίποτα σπουδαίο -αντίθετα μπορεί να σας κάνει και καλό- αλλά αν είσαστε σε μια δουλειά με αδίστακτο προϊστάμενο ή φροντίζετε έναν άρρωστο γονέα τα πράγματα αλλάζουν. Οι μελέτες βρίσκουν ότι το χρόνιο άγχος μπορεί να κάνει κακό στην υγεία σας και μια από τις μελέτες βρήκε πως έχει ακόμα και τη δυνατότητα να συρρικνώσει τον εγκέφαλό σας.
Περισσότερο άγχος ίσον λιγότερη φαιά ουσία
Κάτω από ορισμένες συνθήκες, το σώμα απελευθερώνει κορτιζόλη, τη γνωστή και ως ορμόνη στρες. Η κορτιζόλη έχει αποκτήσει κακή φήμη διότι παράγεται σε στρεσσογόνες καταστάσεις κι αυτό έχει δημιουργήσει μια παρεξήγηση. Η ορμόνη έχει αγαθές προσθέσεις και στην πραγματικότητα μας κάνει καλό διότι μας δίνει ενέργεια. Αν δεν μπορούσαμε να παράγουμε κορτιζόλη θα “σερνόμασταν”. Επιπλέον, η κορτιζόλη έχει τη δύναμη να μειώνει την αρτηριακή σας πίεση, να διαχειρίζεται το σάκχαρο του αίματος και να μειώνει τη φλεγμονή στο σώμα. Με άλλα λόγια το πρόσκαιρο στρες μπορεί να κάνει και καλό. Μάλιστα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ διαπίστωσαν πώς ότι όταν οι εργαστηριακοί αρουραίοι εκτέθηκαν σε σύντομα αγχωτικά γεγονότα τα βλαστοκύτταρα στον εγκέφαλό τους μετασχηματίστηκαν σε νέα νευρικά κύτταρα. Ως αποτέλεσμα, η ψυχική απόδοση των αρουραίων βελτιώθηκε.
Όταν όμως είμαστε συνέχεια σε στρες τότε τα πράγματα μπορεί να ακολουθήσουν μια πολύ άσχημη πορεία. Το χρόνιο άγχος, δηλαδή η επαναλαμβανόμενη και παρατεταμένη έκθεση σε κάτι αγχωτικό όπως η απαιτητική δουλειά ή μια σοβαρή ασθένεια που χτύπησε την οικογένειά μας, μπορεί να διατηρεί συνεχώς αυξημένα τα επίπεδα της κορτιζόλης και να φέρει παχυσαρκία, καρδιακές παθήσεις, κατάθλιψη, υψηλή αρτηριακή πίεση και ανθυγιεινές συμπεριφορές στον τρόπο ζωής. Υπάρχει επίσης απόδειξη ότι μειώνεται η φαιά ουσία του εγκεφάλου.
«Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης εκκρίνονται λόγω του στρες και μειώνουν τον όγκο του εγκεφάλου», λέει η Δρ. Janette Nesheiwat, οικογενειακός γιατρός και γιατρός έκτακτης ιατρικής στη Νέα Υόρκη. «Μπορούμε να το δούμε αυτό σε σαρώσεις του εγκεφάλου».
Δύο περιοχές που επηρεάζονται είναι ο ιππόκαμπος, ο οποίος παίζει κεντρικό ρόλο στη μάθηση και τη μνήμη, καθώς και ο προμετωπιανός φλοιός, ο οποίος ρυθμίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ενέργειές μας επικοινωνώντας με άλλες περιοχές του εγκεφάλου.
Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Neurology, οι ερευνητές έλεγξαν τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα 2.231 υγιών μεσήλικων ατόμων. Αξιολόγησαν επίσης τη μνήμη και τις δεξιότητες σκέψης. Αυτό που βρήκαν ήταν ότι οι συμμετέχοντες -ιδίως οι γυναίκες- που είχαν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα τους, είχαν πτωχότερη μνήμη και χαμηλότερη βαθμολογία στις γνωστικές εξετάσεις. Με την πάροδο του χρόνου, φαινόταν να χάσουν τον όγκο του εγκεφάλου τους.
«Οι ελαφρώς χαμηλότεροι όγκοι του εγκεφάλου και η απόδοση της μνήμης του μεγέθους που παρατηρείται σε αυτή τη μελέτη σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο άνοιας 10 έως 20 χρόνια αργότερα», δήλωσε η Δρ. Sudha Seshadri, από τους συγγραφείς της μελέτης και διευθύντρια του Glenn Biggs Institute for Alzheimer’s and Neurodegenerative Diseases στο UT Health, στο Σαν Αντόνιο.
Η Δρ. Monica Starkman, ψυχίατρος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Michigan, παρατηρεί ένα παρόμοιο φαινόμενο “συρρίκνωσης” σε ασθενείς με ενεργό νόσο Cushing. Είναι μια σπάνια κατάσταση στην οποία παράγεται πολύ κορτιζόλη στο σώμα. «Όταν χρησιμοποιήσαμε μια μαγνητική τομογραφία για να εξετάσουμε το μυαλό τους, διαπιστώσαμε ότι πράγματι ο ιππόκαμπος μειώθηκε σε μέγεθος σε σύγκριση με τους φυσιολογικούς ανθρώπους», ανέφερε η Starkman. «Ο ιππόκαμπος είναι σημαντικός για τη μάθηση και διαπιστώσαμε ότι η μάθηση σχετίζονταν με τον όγκο του ιππόκαμπου».
Ωστόσο, λάβετε υπόψη ότι δεν είναι σαφές εάν αυτή η αλλαγή είναι μόνιμη. Όταν οι ασθενείς της Starkman εξετάστηκαν ένα χρόνο μετά την θεραπεία τους για ασθένεια Cushing (η οποία συνήθως περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση στην υπόφυση), τα επίπεδα κορτιζόλης κατέβηκαν και ο όγκος του ιππόκαμπου αυξήθηκε. «Τα αποτελέσματα στη μάθηση αυξήθηκαν επίσης», ανέφερε η Starkman.
