Το γένος σιγκέλλα περιλαμβάνει Gram-αρνητικά αερόβια βακτήρια, που ταξινομούνται σε 4 είδη: Shigella dysentenae, Shigella sonnei, Shigella boydii και Shigella flexnen.
Τα βακτήρια αυτά έχουν παγκόσμια κατανομή. Στις αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται συχνότερα. Στην Ελλάδα αναφέρονται πολύ λίγες περιπτώσεις κάθε χρόνο. Οι σιγκέλλες βρίσκονται στο έντερο του ανθρώπου και μερικών ειδών πιθήκων, καθώς και στο περιβάλλον που μολύνεται από λύματα του ανθρώπου.
Τα βακtήρια επιβιώνουν στο εξωτερικό περιβάλλον για αρκετές ημέρες (3 ημέρες στο νερό, μολυσμένα αντικείμενα και επιφάνειες για 8-1ο ημέρες). Καταστρέφονται από τα συνήθη αντισηπτικά, όπως οινόπνευμα και απολυμαντικά, διάλυμα οικιακής χλωρίνης 1ο% και γλουταραλδεΰδης 2%. Καταστρέφονται επίσης σε υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. 1oo°C για 1ο λεπτά).
Η λοίμωξη που προκαλούν είναι νόσος μόνο του ανθρώπου. Η συμπτωματολογία της σιγκέλλωσης, που παλιότερα ονομαζόταν βακτηριακή δυσεντερία, χαρακτηρίζεται από διάρροια που συνοδεύεται από πυρετό, ναυτία και κάποιες φορές τοξιναιμία και εμέτους. Σε τυπικές περιπτώσεις τα διαρροϊκά κόπρανα περιέχουν αίμα και βλέννα. Αρκετά περιστατικά παρουσιάζουν διάρροιες υδαρούς χαρακτήρα. Οι σπασμοί μπορεί να αποτελούν μια σοβαρή επιπλοκή σε μικρά παιδιά. Η βακτηριαιμία είναι ασυνήθης.
Η νόσος είναι παγκόσμια και εκτιμάται ότι προκαλεί περί τους 600.000 θανάτους το χρόνο. Τα 2/3 των κρουσμάτων και η πλειονότητα των θανάτων αφορούν παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών. Η νόσηση σε βρέφη κάτω των 6 μηνών δεν είναι συνήθης. Η μέση ετήσια δηλούμενη επίπτωση του νοσήματος στην Ελλάδα, το διάστημα 2004-2010, με βάση το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης νοσημάτων, ήταν 3,3 κρούσματα ανά 1.000.000 πληθυσμού.
Επειδή οι σιγκέλλες μπορεί να είναι ανθεκτικές σε διάφορα αντιβιοτικά, η χορήγηση τους γίνεται σύμφωνα με το αντιβιόγραμμα και τη γνώμη του ιατρού.
Μετάδοση
Οι σιγκέλλες μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο με άμεση ή με έμμεση επαφή με την εντεροστοματική οδό. Η μετάδοση διαρκεί όσο διαρκεί η αποβολή των μικροοργανισμών στα κόπρανα (μέχρι 4 εβδομάδες μετά τη νόσο). Η μετάδοση γίνεται επίσης με μολυσμένε τροφές ή νερό από τα κόπρανα ανθρώπων που πάσχουν ή έχουν θεραπευτεί (υγιείς φορείς).
Εκτός από τους παραπάνω τρόπους έχει πιστοποιηθεί, ότι οι μύγες μπορούν να μεταφέρουν μικρόβια από τις τουαλέτες σε τρόφιμα που είναι εκτεθειμένα.
Ο χρόνος συνήθως είναι 2-3 ημέρες.
Ποιες λοιμώξεις προκαλούνται
Οι σιγκέλλες είναι πολύ παθογόνα μικρόβια. Μόνο 10 έως ιοο μικρόβια μπορεί να προκαλέσουν νόσο. Παιδιά μικρότερα των 10 ετών είναι πιο ευπαθή στη νόσο. Η λοίμωξη ονομάζεται σιγκέλλωση. Πρόκειται για γαστρεντερίτιδα με χαρακτηριστικές αιματηρές κενώσεις (δυσεντερία), πόνο στην κοιλιά, πυρετό και μεγάλη απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών (αφυδάτωση). Αν οι αιματηρές διαρροϊκές κενώσεις διαρκούν πέρα από μία ημέρα, χρειάζεται άμεσα θεραπευτική αντιμετώπιση (νοσοκομείο).
Ορισμένα στελέχη παράγουν μια τοξίνη που προκαλεί αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο με καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμόλυση) και νεφρική ανεπάρκεια. Σε ποσοστό περίπου 3% των ασθενών εμφανίζουν αρκετό καιρό μετά τη λοίμωξη μια τριάδα συμπτωμάτων γνωστό ως σύνδρομο Reiter (αρθρίτιδα, επιπεφυκίτιδα και ουρηθρίτιδα). Το σύνδρομο αυτό παρατηρείται σε άτομα που έχουν γενετική προδιάθεση. Οι σιγκέλλες ενοχοποιούνται επίσης ως ένα από τα αίτια αντιδραστικής (μεταλοιμώδους) αρθρίτιδας.
Διάγνωση
Για τη διάγνωση εφαρμόζονται η μικροσκοπική εξέταση και η καλλιέργεια των κοπράνων. Ακολουθεί έλεγχος ευαισθησίας στα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα).
Θεραπεία και πρόληψη
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε δεκαετιών τα βακτήρια αυτά έχουν παρουσιάσει τάση ανάπτυξης αντοχής σε νέα αντιβιοτικά, τα οποία αρχικά ήταν πολύ αποτελεσματικά. Η εμφάνιση πολυανθεκτικών στελεχών σε αρκετά μάλιστα αντιβιοτικά με χαμηλό κόστος (αμπικιλλίνη, τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη) είναι κοινή και αυτό σημαίνει ότι η επιλογή συγκεκριμένων φαρμάκων εξαρτάται από το αντιβιόγραμμα του απομονωθέντος στελέχους ή από τα επικρατούντα στον πληθυσμό πρότυπα ευαισθησίας στα αντιβιοτικά.
Δεν υπάρχει εμβόλιο. Η ατομική υγιεινή, και κυρίως το πλύσιμο των χεριών μετά από κάθε επίσκεψη στην τουαλέτα καθώς και η υγιεινή του νερού και των τροφίμων είναι οι βασικοί τρόποι προφύλαξης των σιγκελλώσεων. Σε περίπτωση κρούσματος σιγκέλλωσης πρέπει να λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα:
- Τα μολυσμένα αντικείμενα από κόπρανα του ασθενούς πρέπει να απολυμαίνονται.
- Ασθενείς που εργάζονται σε μονάδες επεξεργασίας ή παρασκευής τροφίμων πρέπει να απομακρύνονται από την εργασία τους, έως ότου 2 συνεχείς καλλιέργειες κοπράνων με διάστημα 1 ημέρας, είναι αρνητικές.
- Όλες οι επιφάνειες κοινής χρήσης (π.χ. πόμολα, τηλέφωνα, πλήκτρα υπολογιστών) πρέπει να απολυμαίνονται συχνά.
- Όταν υπάρχει υποψία ότι το νερό είναι μολυσμένο, συνιστάται πριν τη λήψη να βράζεται τουλάχιστον 1 λεπτό. Σε μεγάλο υψόμετρο ο βρασμός πρέπει να παρατείνεται για 3 λεπτά. Μετά το βρασμό, αν δεν καταναλωθεί μπορεί να διατηρηθεί σε κλειστό δοχείο στο ψυγείο (θερμοκρασία 4°C).
