Οι ιοί Coxsackie πήραν το όνομα τους από μια πόλη της πολιτείας της Νέας Υόρκης, όπου πρώτα απομονώθηκαν το 1948. Διακρίνονται δύο ομάδες, η Α και η Β που περιέχουν 23 και 6 οροτύπους αντίστοιχα. Ανήκουν στο γένος Enterovirus (εντεροϊοί), στο οποίο ανήκουν επίσης οι ιοί Echo. Το γένος Enterovirus μαζί με το γένος των ρινοϊών ανήκει στην οικογένεια των πικορναϊών (Picornaviridae). Οι ιοί Coxsackie έχουν rna και όπως όλοι οι πικορναϊοί, μικρό μέγεθος. Δεν έχουν έλυτρο.
Οι ιοί Coxsackie έχουν παγκόσμια κατανομή. Βρίσκονται στο ρινοφάρυγγα και τον πεπτικό σωλήνα του ανθρώπου. Αποβάλλονται με τις αναπνευστικές εκκρίσεις, τα κόπρανα και τα ούρα και μολύνουν το περιβάλλον (λύματα και κολυμβητήρια), κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι πολύ ανθεκτικοί στο περιβάλλον. Καταστρέφονται σε θερμοκρασία 100°C για ένα λεπτό, με διάλυμα οικιακής χλωρίνης 10% και με ιωδιούχα απολυμαντικά.
Μετάδοση
Η εντεροστοματική οδός θεωρείται ο κυριότερος τρόπος. Μετά τη μόλυνση, οι ιοί Coxsackie προσβάλλουν το βλεννογόνο του στοματοφάρυγγα και τις αμυγδαλές (λεμφαδενοειδής ιστός). Από εκεί, επειδή δεν καταστρέφονται από το γαστρικό υγρό, περνάνε από το στομάχι στο έντερο. Εκεί πολλαπλασιάζονται πάλι στο λεμφαδενοειδή ιστό του εντέρου και χωρίς να προκαλεί λοίμωξη, αποβάλλονται για μήνες μετά την αρχική μόλυνση. Με αυτό τον τρόπο μολύνεται το περιβάλλον.
Η μετάδοση είναι συχνότερη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.
Ο χρόνος επώασης. 6-12 ημέρες.
Ποιες λοιμώξεις προκαλούν
Οι περισσότερες λοιμώξεις αφορούν παιδιά κάτω των 10 ετών και περνούν απαρατήρητες (είναι ήπιες και δεν παρουσιάζουν συμπτώματα). Όμως σε αρκετές περιπτώσεις οι λοιμώξεις είναι εμφανείς.
Ο ιός Coxsxackie τύπου Α προκαλεί:
α) Λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος. Αυτή εκδηλώνεται με πυρετό, πονόλαιμο, καταρροή, κακουχία, ελάττωση της όρεξης και πολλές φορές συνοδεύεται από εμετούς και πόνους στην κοιλιακή χώρα ή συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη. Η λοίμωξη περνά μόνη της σε 4-6 ημέρες.
β) Ερπητική κυνάγχη. Στην ερπητική κυνάγχη εκτός από τα παραπάνω συμπτώματα παρουσιάζονται φυσαλίδες στο στόμα (μαλθακή υπερώα, παρίσθμια και φάρυγγα). Η λοίμωξη αυτή περνά μόνη της σε 5-10 ημέρες.
γ) Νόσος χεριών, ποδιών και στόματος. Παρουσιάζεται κυρίως σε παιδιά ηλικίας μέχρι 11 ετών. Χαρακτηρίζεται από μέτριο πυρετό, φουσκάλες στο εσωτερικό του στόματος, οι οποίες μερικές φορές εξελίσσονται σε ερεθισμένες πληγές (άφθες), απροθυμία για λήψη τροφής, φουσκάλες στα χέρια και στα πόδια, οι οποίες εμφανίζονται 1 με 2 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων στο στόμα. Οι φουσκάλες δεν είναι συνήθως κνησμώδεις ή επώδυνες. Οι φουσκάλες στα χέρια και στα πόδια συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε 3-4 ημέρες, όπως και ο πυρετός. Ωστόσο, οι πληγές στο στόμα μπορεί να εμμένουν και για 4 εβδομάδες. Η προσβολή από τη νόσο εξασφαλίζει ισόβια ανοσία.
δ) Άσηπτη μηνιγγίτιδα. Η νόσος είναι καλοήθης. Χαρακτηρίζεται από πυρετό, κεφαλαλγία, δυσκαμψία αυχένα. Υποχωρεί μετά από μερικές ημέρες.
Ο ιός Coxsackie τύπου Β προκαλεί:
α) Πλευροδυνία (επιδημική μυαλγία, νόσος του Bornholm). Εκδηλώνεται με πυρετό και με έντονο πόνο στο θώρακα και στην κοιλιά.
β) Μυοκαρδίτιδα. Πρόκειται για φλεγμονή της καρδιάς. Εκδηλώνεται με ταχυσφυγμία. Χαρακτηρίζεται από ηλεκτροκαρδιογρα-φικές αλλοιώσεις. Η φλεγμονή μπορεί να καταλήξει σε διάταση (διόγκωση) της καρδιάς (διατατική μυοκαρδιοπάθεια), η οποία σε μεγάλη κόπωση μπορεί σε σπανιότατες περιπτώσεις να καταλήξει σε μοιραία καρδιακή ανεπάρκεια.
γ) Περικαρδίτιδα. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του περικαρδίου και συσσώρευση υγρού στην περικαρδιακή κοιλότητα.
δ) Συγγενής καρδιοπάθεια. Η κατάσταση αυτή μπορεί να παρατηρηθεί όταν η λοίμωξη στην έγκυο γίνει κατά τον τρίτο μήνα της κύησης.
ε) Άσηπτη μηνιγγίτιδα. Παρατηρείται η ίδια κλινική εικόνα όπως με τους ιούς Coxsackie τύπου Α.
Διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη
Η διάγνωση των λοιμώξεων από τους ιούς Coxsackie βασίζεται κυρίως σε ορολογικές μεθόδους, όπως ο ανοσοφθορισμός και στην ανίχνευση του rna του ιού με μοριακές μεθόδους. Οι ανοσοενζυματικές μέθοδοι και ο έλεγχος του τίτλου των εξουδετερωτικών αντισωμάτων (τετραπλάσια αύξηση σε δύο διαδοχικά δείγματα ορού αίματος) που απέχουν μεταξύ τους 2 εβδομάδες πιστοποιεί επίσης τη λοίμωξη.
Η λοίμωξη συνήθως αντιμετωπίζεται συμπτωματικά ή χορηγούνται ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης ειδικά αντιϊκά φάρμακα.
Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο. Πρέπει να εφαρμόζονται τα μέτρα γενικής και προσωπικής υγιεινής: συχνό και πολύ καλό πλύσιμο (με σαπούνι και πολύ νερό) των χεριών, χλωρίωση του πόσιμου νερού καθώς και των κολυμβητικών δεξαμενών. Επειδή όμως οι ιοί coxsackie είναι σχετικά ανθεκτικοί στο χλώριο (χρησιμοποιείται συνήθως για απολύμανση), συνιστάται μετά την κολύμβηση σε κολυμβητικές δεξαμενές (αλλά και στη θάλασσα) οι λουόμενοι να πλένονται με νερό της πόλης.
