Η κατάθλιψη και οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν σοβαρές ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Περίπου 280 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν κατάθλιψη, ενώ 620 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν καρδιαγγειακή νόσο.
Είναι γνωστό από τη δεκαετία του 1990 ότι οι δύο ασθένειες συνδέονται με κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, τα άτομα με κατάθλιψη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, ενώ η αποτελεσματική έγκαιρη θεραπεία για την κατάθλιψη μειώνει τον κίνδυνο μετέπειτα εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά 50%. Αντίστροφα, τα άτομα με καρδιαγγειακή νόσο τείνουν να έχουν και κατάθλιψη. Για αυτούς τους λόγους, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) συμβουλεύει την παρακολούθηση των εφήβων με κατάθλιψη για καρδιαγγειακή νόσο.
Αυτό που δεν ήταν γνωστό είναι τι προκαλεί αυτή τη σχέση μεταξύ των δύο ασθενειών. Μέρος της απάντησης βρίσκεται πιθανώς σε παράγοντες του τρόπου ζωής που είναι κοινοί σε ασθενείς με κατάθλιψη και που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ, η έλλειψη άσκησης και η κακή διατροφή. Αλλά είναι επίσης πιθανό και οι δύο ασθένειες να σχετίζονται σε βαθύτερο επίπεδο, μέσω κοινών αναπτυξιακών οδών.
Κοινά γονίδια
Τώρα, οι επιστήμονες έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη και η καρδιαγγειακή νόσος μοιράζονται μέρος των αναπτυξιακών τους προγραμμάτων, έχοντας τουλάχιστον μία κοινή λειτουργική μονάδα γονιδίων. Αυτό το αποτέλεσμα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frontiers in Psychiatry, παρέχει νέους δείκτες για την κατάθλιψη και την καρδιαγγειακή νόσο και θα μπορούσε να βοηθήσει τους ερευνητές να βρουν φάρμακα που στοχεύουν και τις δύο ασθένειες.
«Εξετάσαμε το προφίλ γονιδιακής έκφρασης στο αίμα των ατόμων με κατάθλιψη και καρδιαγγειακή νόσο και βρήκαμε 256 γονίδια σε μία μονάδα γονιδίου, η έκφραση των οποίων σε επίπεδα υψηλότερα ή χαμηλότερα από τον μέσο όρο θέτει τους ανθρώπους σε μεγαλύτερο κίνδυνο για τις δύο ασθένειες», δήλωσε η συγγραφέας Δρ. Binisha Mishra, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τάμπερε στη Φινλανδία.
Οι συγγραφείς ορίζουν μια μονάδα γονιδίου ως μια ομάδα γονιδίων με παρόμοια μοτίβα έκφρασης σε διαφορετικές συνθήκες και ως εκ τούτου είναι πιθανό να σχετίζονται λειτουργικά.
Η Mishra και οι συνεργάτες της μελέτησαν δεδομένα γονιδιακής έκφρασης στο αίμα 899 γυναικών και ανδρών 34-49 ετών που συμμετείχαν στη μελέτη Young Finns, μια από τις μεγαλύτερες μελέτες καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου από την παιδική ηλικία έως την ενήλικη ζωή. Η μελέτη Young Finns ξεκίνησε το 1980 με μια ομάδα σχεδόν 4.000 παιδιών και εφήβων, τότε μεταξύ 3-18 ετών, που επιλέχθηκαν τυχαία από πέντε πόλεις της Φινλανδίας. Η υγεία των συμμετεχόντων παρακολουθείται έκτοτε.
Η Φινλανδία έχει την υψηλότερη εκτιμώμενη συχνότητα ψυχικών διαταραχών στην Ευρωπαϊκη Ένωση και είναι ένατη στην υψηλότερη κατάταξη χώρα στον κόσμο για τον επιπολασμό της κατάθλιψης. Αντίθετα, η χώρα έχει σχετικά χαμηλό επιπολασμό καρδιαγγειακής νόσου -είναι στο χαμηλότερο 20% παγκοσμίως για αυτή την κατηγορία νοσημάτων.
Το 2011, οι ερευνητές που διεξήγαγαν τη μελέτη Young Finns εξέτασαν τους συμμετέχοντες για συμπτώματα κατάθλιψης με ένα ερωτηματολόγιο -Beck’s death inventory (BDI-II)- του οποίου η βαθμολογία αυξάνεται με πιο σοβαρά συμπτώματα. Τους εξέτασαν επίσης για τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου μέσω της βαθμολογίας «ιδανικής καρδιαγγειακής υγείας» της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, σε μια κλίμακα από το μηδέν (υψηλότερος κίνδυνος) έως το επτά (χαμηλότερος κίνδυνος). Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε περαιτέρω αυτά τα δεδομένα για την παρούσα μελέτη.
Το 2011, είχε επίσης ληφθεί αίμα από κάθε συμμετέχοντα και η Mishra με τους συνεργάτες της ανέλυσαν αυτά τα δείγματα με μεθόδους γονιδιακής έκφρασης τελευταίας τεχνολογίας. Χρησιμοποίησαν προηγμένες στατιστικές για να προσδιορίσουν 22 διακριτές γονιδιακές ενότητες, από τις οποίες μόνο μία συνδέθηκε με υψηλή βαθμολογία για συμπτώματα κατάθλιψης και με χαμηλή βαθμολογία για την καρδιαγγειακή υγεία. «Τα τρία κορυφαία γονίδια από αυτή τη γονιδιακή μονάδα είναι γνωστό ότι σχετίζονται με νευροεκφυλιστικές ασθένειες, διπολική διαταραχή και κατάθλιψη. Τώρα δείξαμε ότι σχετίζονται και με κακή καρδιαγγειακή υγεία», δήλωσε η Mishra.
Αυτά τα γονίδια σχετίζονται σε βιολογικές διεργασίες, όπως η φλεγμονή που εμπλέκονται στην παθογένεση τόσο της κατάθλιψης όσο και των καρδιαγγειακών παθήσεων. Αυτό βοηθά να εξηγηθεί γιατί και οι δύο ασθένειες εμφανίζονται συχνά μαζί.
Άλλα γονίδια στην κοινή ενότητα έχει αποδειχθεί ότι εμπλέκονται σε ασθένειες του εγκεφάλου όπως το Αλτσχάιμερ, το Πάρκινσον και η νόσος του Χάντινγκτον.
«Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα γονίδια αυτής της ενότητας ως βιοδείκτες για την κατάθλιψη και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Τελικά, αυτοί οι βιοδείκτες μπορεί να διευκολύνουν την ανάπτυξη προληπτικών στρατηγικών διπλού σκοπού και για τις δύο ασθένειες» δήλωσε η Mishra.
Περισσότερες πληροφορίες: Binisha Hamal Mishra et al, Identification of gene networks jointly associated with depressive symptoms and cardiovascular health metrics using whole blood transcriptome in the Young Finns Study, Frontiers in Psychiatry (2024). DOI: 10.3389/fpsyt.2024.1345159.
