Ο αμφιβληστροειδής είναι μία λεπτή διάφανη μεμβράνη που καλύπτει ομοιόμορφα το πίσω μέρος του τοιχώματος του ματιού. Περιέχει κύτταρα που είναι ευαίσθητα στο φως (κωνία και ραβδία). Περιέχει επίσης νεύρα που μεταφέρουν τα σήματα από τα κωνία και τα ραβδία στο οπτικό νεύρο.
Το οπτικό νεύρο μεταφέρει τα σήματα στον εγκέφαλο. Ένα λεπτό στρώμα από μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία (χοριοειδή) βρίσκεται κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό το στρώμα παρέχει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στον αμφιβληστροειδή, που είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του.
Η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς (Retinal detachment) συμβαίνει, όταν ο αμφιβληστροειδής αποκολλάται από αυτό το στρώμα αιμοφόρων αγγείων. Η αποκόλληση υαλοειδούς είναι πολύ συχνό φαινόμενο και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει επιπλοκές. Ωστόσο μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Η εγχείρηση είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία.
Αιτίες
Οι περισσότερες περιπτώσεις αποκόλλησης προκαλούνται από ένα σκίσιμο ή μία τρύπα στον αμφιβληστροειδή. Το πρόβλημα μπορεί να έχει αιτία τις αλλαγές που συμβαίνουν στο υαλοειδές σώμα του ματιού λόγω γήρανσης ή μπορεί να συμβεί σε αδύναμα σημεία του αμφιβληστροειδούς.
Το σκίσιμο επιτρέπει τη ροή υγρού από την υαλώδη κοιλότητα κάτω από τον αμφιβληστροειδή που προκαλεί το ανασήκωμά του από το χοριοειδή. Αυτό το είδος αποκόλλησης ονομάζεται ρηγματογενής αποκόλληση – προκαλείται από βλάβη στον αμφιβληστροειδή.
Κάποιες φορές ένας όγκος ή μία φλεγμονή που επηρεάζουν το πίσω μέρος του ματιού μπορεί επίσης να οδηγήσουν στο διαχωρισμό του αμφιβληστροειδούς από τον υποκείμενο χοριοειδή. Αυτή η αποκόλληση λέγεται δευτερεύουσα αποκόλληση αμφιβληστροειδούς.
Όταν το υαλοειδές σώμα διαρρέει μέσα από τρύπες στον αμφιβληστροειδή, ο αμφιβληστροειδής μπορεί να αρχίσει να απομακρύνεται από το στρώμα των αιμοφόρων αγγείων που βρίσκονται από κάτω. Καθώς συγκεντρώνεται περισσότερο υγρό, η αποκόλληση μπορεί να αυξηθεί και μέρη του οπτικού πεδίου να θολώσουν ή χαθούν.
Κάθε χρόνο περίπου 30.000 άτομα στις Η.Π.Α. παθαίνουν ρηγματογενή αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Αυτή η πάθηση, αν δεν διορθωθεί χειρουργικά, οδηγεί σχεδόν πάντα στην τύφλωση του παθόντος ματιού.
Συμπτώματα: Αστραπές, μυγάκια και θολή όραση
Καθώς το υαλοειδές σώμα συρρικνώνεται και χαλαρώνει, μπορεί να σπρώχνει τον αμφιβληστροειδή προκαλώντας την αίσθηση των φώτων που αναβοσβήνουν (αστραπές ή φλας).
Αν το σπρώξιμο είναι αρκετά έντονο, ώστε να προκαλέσει μικρές τρύπες ή σχισμές στον αμφιβληστροειδή, μπορεί να εισχωρήσει υαλοειδές σώμα κάτω από αυτόν. Αυτό προκαλεί θολή όραση και την εμφάνιση μυϊοψιών (μυγάκια στα μάτια) – στιγμάτων, σημαδιών ή γραμμών στο οπτικό πεδίο. Καθώς συσσωρεύεται το υγρό, τα σημεία του αμφιβληστροειδούς που περιβάλλουν τις τρύπες ή τις σχισμές μπορεί να αρχίσουν να απομακρύνονται από το υποκείμενο στρώμα των αιμοφόρων αγγείων (χοριοειδής). Οι περιοχές όπου αποκολλάται ο αμφιβληστροειδής δεν λειτουργούν πια.
Δεν οδηγούν όλες οι σχισμές ή τρύπες στην αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Μερικές φορές ο αμφιβληστροειδής παραμένει ενωμένος με το χοριοειδή. Αλλά η αποκόλληση που δεν εντοπίζεται και δε θεραπεύεται μπορεί να προχωρήσει σε ολόκληρο τον αμφιβληστροειδή και να οδηγήσει σε ολοκληρωτική τύφλωση του ματιού.
Σημεία και συμπτώματα
- Ένα αίσθημα φώτων (φωτάκια, αστραπές ή φλας) που αναβοσβήνουν.
- Πολλά μυγάκια – σκούρα ή ανοιχτόχρωμα σημάδια, στίγματα ή γραμμές – στο οπτικό πεδίο.
- Θολή όραση.
- Μία σκιά πάνω από κάποιο μέρος του οπτικού πεδίου.
Πρέπει πάντως να αναφερθεί ότι πολλοί άνθρωποι βλέπουν μυγάκια και φωτάκια. Δε σημαίνει ότι κάθε φορά που τα βλέπετε θα πρέπει να ανησυχείτε. Αν γίνουν βέβαια πάρα πολλά και δείχνουν να χειροτερεύουν, και η όραση σας ελαττώνεται τότε θα πρέπει να δείτε τον οφθαλμίατρο σας αμέσως.
Διάγνωση
Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσετε αν τα μυγάκια και τα φωτάκια (αστραπές) γίνουν πολύ έντονα και ταυτόχρονα ελαττωθεί η όραση σας, σαν να μπαίνει μια κουρτίνα μπροστά. Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον οφθαλμίατρο σας αμέσως.
Ο οφθαλμίατρος μπορεί να εξακριβώσει αν έχετε κάποια τρύπα, ρωγμή ή αποκόλληση στον αμφιβληστροειδή με ένα οφθαλμοσκόπιο. Αν υπάρχει αίμα στο υαλοειδές σώμα που εμποδίζει την καθαρή εικόνα του αμφιβληστροειδούς, μπορεί να χρησιμοποιήσει ηχητικά κύματα (υπέρηχους), για να πάρει μία εικόνα του αμφιβληστροειδούς.
Θεραπεία
Η εγχείρηση είναι η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για την αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Αν μία ρωγμή ή τρύπα αντιμετωπιστεί, πριν προχωρήσει σε αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, ή αν μία αποκόλληση αντιμετωπιστεί, πριν αποκολληθεί το σημείο που είναι υπεύθυνο για την κεντρική όραση, (ωχρά κηλίδα), θα σωθεί πιθανότατα το μεγαλύτερο μέρος της όρασης.
Χειρουργική επέμβαση για σχισμή ή τρύπα. Όταν μία ρωγμή ή μία τρύπα στον αμφιβληστροειδή δεν έχει οδηγήσει σε αποκόλληση, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει μία από τις παρακάτω δύο τεχνικές:
- Φωτοπηξία. Με αυτή τη διαδικασία κατευθύνεται μία ακτίνα λέιζερ στην περιοχή γύρω από το πρόβλημα στον αμφιβληστροειδή. Αυτή η περιοχή σχηματίζει στη συνέχεια μία ουλή, που συνήθως συγκρατεί τον αμφιβληστροειδή με τον υποκείμενο ιστό.
- Κρυόπηξη. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιεί έντονο ψύχος, για να παγώσει τον αμφιβληστροειδή γύρω από τη ρωγμή ή την τρύπα. Ένας παγωμένος σωλήνας τοποθετείται στην εξωτερική επιφάνεια του ματιού, ακριβώς πάνω από τη βλάβη του αμφιβληστροειδούς. Προκαλεί φλεγμονή που οδηγεί στο σχηματισμό ουλής σφραγίζοντας το πρόβλημα και συγκρατώντας τον αμφιβληστροειδή στον υποκείμενο ιστό.
Χειρουργική επέμβαση για αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Τρεις διαφορετικές χειρουργικές επεμβάσεις χρησιμοποιούνται συνήθως για την αποκατάσταση μίας αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Η μέθοδος που επιλέγει ο χειρουργός εξαρτάται από τη σοβαρότητα και τη δυσκολία της κατάστασης:
- Αμφιβληστροειδοπηξία με αέριο. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται στην περίπτωση απλής αποκόλλησης, κατά την οποία η βλάβη στον αμφιβληστροειδή βρίσκεται στο πάνω μέρος του. Αφού ψυχθεί η βλάβη του αμφιβληστροειδούς (κρυόπηξη), ο χειρουργός εισάγει μία φυσαλίδα αέρος μέσα στην υαλώδη κοιλότητα. Η φυσαλίδα διογκώνεται και σφραγίζει τη βλάβη του αμφιβληστροειδούς και εμποδίζει το υαλοειδές σώμα να εισέλθει στο χώρο κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Το υγρό που έχει ήδη συλλεχθεί κάτω από τον αμφιβληστροειδή απορροφάται και ο αμφιβληστροειδής ενώνεται ξανά με το πίσω μέρος του ματιού.
- Πρόωση του σκληρού. Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος για την αποκατάσταση της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς. Αρχικά, ο γιατρός αντιμετωπίζει τις ρωγμές ή τις τρύπες με κρυόπηξη. Στη συνέχεια σημαδεύει (επενδύει) το σκληρό χιτώνα στο σημείο του προβλήματος πιέζοντας το με ένα κομμάτι σιλικόνης που το έχει ενώσει με το εξωτερικό τοίχωμα του ματιού (σκληρός χιτώνας). Το υλικό σιλικόνης είναι είτε συμπαγές είτε σε μορφή μαλακού σφουγγαριού. Η επένδυση κλείνει τη ρωγμή ή την τρύπα και βοηθάει στη μείωση της περιφέρειας του ματιού, για να εμποδίσει περαιτέρω τράβηγμα και διαχωρισμό. Όταν υπάρχουν αρκετές ρωγμές ή τρύπες ή μία εκτεταμένη αποκόλληση, ο χειρουργός μπορεί να δημιουργήσει μία σκληρή επένδυση που να περικυκλώνει ολόκληρη την περίμετρο του ματιού. Η επένδυση ράβεται στην εξωτερική επιφάνεια του σκληρού χιτώνα και στη συνέχεια καλύπτεται από τον επιπεφυκότα. Όταν επουλωθεί η τομή, υπάρχουν πολύ λίγα σημάδια της επέμβασης. Αυτή η μέθοδος είναι αποτελεσματική σε ποσοστό άνω του 80% με μία επέμβαση. Το ποσοστό επιτυχίας υπερβαίνει το 90% με επιπλέον επεμβάσεις, αν αυτές κριθούν απαραίτητες. Αλλά δεν εγγυάται φυσιολογική όραση. Το πόσο καλά θα βλέπετε μετά εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος πριν την εγχείρηση. Υπάρχει επίσης μία πιθανότητα 10% μερικής απώλειας της όρασης εξαιτίας ζαρώματος ή πτύχωσης της ωχράς κηλίδας.
- Υαλοειδεκτομή. Κάποιες φορές ο γιατρός δεν μπορεί να δει τον αποκολλημένο αμφιβληστροειδή εξαιτίας του θαμπώματος του υαλοειδούς υγρού εξαιτίας κάποιας αιμορραγίας ή φλεγμονής. Κάποιες άλλες φορές ουλές μέσα στην υαλοειδή κοιλότητα καθιστούν αδύνατη την επιδιόρθωση μίας αποκόλλησης μόνο με αμφιβληστροειδοπηξία με αέρια ή πρόωση του σκληρού. Σε αυτές τις περιπτώσεις μία μέθοδος, που ονομάζεται υαλοειδεκτομή, αφαιρεί το θαμπωμένο υαλοειδές σώμα ή την ουλή. Ο χειρουργός το πετυχαίνει αυτό με μία ποικιλία λεπτεπίλεπτων εργαλείων που εισέρχονται στο μάτι από μικρά ανοίγματα στο σκληρό χιτώνα. Μετά από την υαλοειδεκτομή μπορεί να πραγματοποιηθεί μία μέθοδος πρόωσης του σκληρού.Σε ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις ο χειρουργός μπορεί να ρίξει αέρα, άλλα αέρια ή λάδι σιλικόνης μέσα στην υαλοειδή κοιλότητα, για να διευκολύνει την επανατοποθέτηση του αμφιβληστροειδούς στο τοίχωμα του ματιού. Τελικά, το μάτι απορροφά τον αέρα ή το αέριο και τα αντικαθιστά με το υγρό που παράγει φυσιολογικά. Το λάδι σιλικόνης, ωστόσο, δεν απορροφάται και πρέπει να αφαιρεθεί, όταν ο αμφιβληστροειδής θα έχει αποκατασταθεί και θεραπευτεί εντελώς.
