Παράγοντας μακροζωίας θα μπορούσε να είναι ένας πιο ήσυχος εγκέφαλος χωρίς υπερβολική νευρική δραστηριότητα, σύμφωνα με μελέτη που εξέτασε μεταθανάτιο ιστό εγκεφάλου από εξαιρετικά μακρόβια άτομα προκειμένου να βρει ενδείξεις σχετικά με το τι τους έκανε διαφορετικούς από άλλους ανθρώπους.
Το εντελώς συγκλονιστικό και αινιγματικό θέμα σ’ αυτή τη νέα μελέτη αφορά τη δραστηριότητα του εγκεφάλου που θεωρούμε φυσιολογική.
Η ιδέα που κυριαρχεί σήμερα είναι ότι το να σκεφτόμαστε περισσότερο είναι ένας τρόπος να προστατεύουμε τον εγκέφαλο από τα γηρατειά.
Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν πολλά οφέλη όταν παραμένουμε σωματικά και ψυχικά ενεργοί καθώς μεγαλώνουμε. Αλλά η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, δείχνει ότι το “περισσότερο” δεν είναι πάντα το καλύτερο. Μια γενικά υπερβολική δραστηριότητα -τουλάχιστον σε επίπεδο εγκεφαλικών κυττάρων- θα μπορούσε να είναι επιβλαβής.
“Υπάρχει η ιδέα ότι πρέπει να διατηρήσετε τον εγκέφαλό σας ενεργό στην ώριμη ηλικία”, δήλωσε ο Michael McConnell, νευροεπιστήμονας στο Lieber Institute for Brain Development, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. “Το απροσδόκητο εύρημα ήταν ότι ο περιορισμός της νευρικής δραστηριότητας είναι καλός για την υγιή γήρανση”.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ ανέλυσαν εγκεφαλικό ιστό που δόθηκε ως δωρεά σε τράπεζες εγκεφάλων από ανθρώπους που πέθαναν από ηλικία 60 ετών έως πάνω από 100 ετών.
Διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους πριν από τα 80 τους είχαν χαμηλότερα επίπεδα στον εγκέφαλό τους μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται REST και εμπλέκεται στην ενεργοποίηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Η REST έχει ήδη αποδειχθεί ότι προστατεύει από τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Αλλά οι ερευνητές δεν ήταν σίγουροι αν η REST προστατεύει τους ανθρώπους από το θάνατο ή είναι απλώς ένα σημάδι της περαιτέρω γήρανσης.
Δεδομένου ότι δεν είναι επί του παρόντος δυνατή η μέτρηση της REST στους εγκεφάλους των ζωντανών ανθρώπων, οι επιστήμονες άρχισαν πειράματα σε σκουλήκια και ποντίκια για να ελέγξουν αν παίζει κάποιο ρόλο στη διάρκεια της ζωής τους.
Όταν οι ερευνητές αύξησαν τη δραστηριότητα της REST στα σκουλήκια (διαθέτουν μια εκδοχή αυτής της πρωτεΐνης), η δραστηριότητα του εγκεφάλου των σκουληκιών μειώθηκε και έζησαν περισσότερο. Το αντίθετο συνέβη όταν οι επιστήμονες απενεργοποίησαν το γονίδιο που σχετίζεται με τη REST στα «Methuselah» σκουλήκια που έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Η νευρωνική δραστηριότητα των σκουληκιών αυτών αυξήθηκε και η ζωή τους μειώθηκε δραματικά. Τα ποντίκια που δεν παρήγαγαν REST ήταν επίσης πιο πιθανό να έχουν πολυάσχολους εγκεφάλους, συμπεριλαμβανομένων των αιφνίδιων εκρήξεων δραστηριότητας.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η υπερκινητικότητα και η νευρωνική διέγερση εκτός ελέγχου, δεν είναι καλή για τον εγκέφαλο. “Πρέπει οι νευρώνες να είναι ενεργοί, σε συγκεκριμένα σημεία, αλλά όχι γενικά”, είπε η Cynthia Ο Kenyon, μια ειδικός της γήρανσης η οποία εξήρε το σχεδιασμό της μελέτης. Και πρόσθεσε ότι το νευρικό σύστημα είναι μόνο ένας από τους πολλούς ιστούς που επηρεάζουν τη διάρκεια ζωής.
Δεν είναι ακόμη σαφές πώς αυτές οι διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα σε επίπεδο των κυττάρων θα μπορούσαν να μεταφραστούν στους ανθρώπους. Ο Bruce Yankner, καθηγητής γενετικής και νευρολογίας στο Ιατρικό Σχολείο του Χάρβαρντ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της μελέτης, δήλωσε ότι το εργαστήριό του εξετάζει ήδη εάν η στόχευση της REST με φάρμακα θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέους τρόπους αντιμετώπισης των νευροεκφυλιστικών νόσων ή της ίδιας της γήρανσης.
Αυτή η ερευνητική γραμμή θα μπορούσε να έχει ενδιαφέρον για την κατανόηση του πώς εναλλακτικές παρεμβάσεις -όπως ο διαλογισμός, που επηρεάζει τους νευρικούς ρυθμούς- μπορούν να λειτουργήσουν ως θεραπεία για την πρόωρη απώλεια μνήμης.
“Νομίζω ότι η συνέπεια της μελέτης μας είναι ότι με τη γήρανση υπάρχει κάποια ανώμαλη ή επιβλαβής νευρική δραστηριότητα που όχι μόνο καθιστά τον εγκέφαλο λιγότερο αποτελεσματικό αλλά είναι επιβλαβής για τη φυσιολογία του ατόμου ή του ζώου και μειώνει τη διάρκεια ζωής”, δήλωσε ο Yankner.
Οι δωρεές εγκεφάλων που οι ερευνητές μελέτησαν προήλθαν από ανθρώπους που πέθαναν από διάφορες αιτίες, καθιστώντας αδύνατη μια εκτίμηση του αν η διαφορά στη REST σχετίζεται με τη μακροζωία.
Η Angela Gutchess, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Brandeis, δήλωσε πως όταν οι άνθρωποι γερνούν και ελέγχονται με εγκεφαλικούς σαρωτές, υπάρχουν πολλές αλλαγές της δραστηριότητας στον προμετωπιαίο φλοιό, στο τμήμα του εγκεφάλου όπου οι ερευνητές του Χάρβαρντ μελέτησαν τη REST. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανέφερε, οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας ενεργοποιούν περισσότερα εγκεφαλικά κυκλώματα σε σύγκριση με τους νεότερους για να ολοκληρώσουν ένα έργο. Αλλά η συνέπεια αυτής της αλλαγής είναι ασαφής: Αυτά τα πρότυπα ενεργοποίησης μπορεί να είναι ένδειξη ενός λιγότερο αποτελεσματικού εγκεφάλου στους ηλικιωμένους, ο οποίος καταβάλλει μεγαλύτερες προσπάθειες.
Κατά μια άποψη, όταν οι άνθρωποι επιχειρούν σκληρότερα καθήκοντα, ενεργοποιούνται περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου τους, μέχρι να φτάσουν σε μια κρίσιμο σημείο -ονομάζεται CRUNCH- όπου εξαντλούνται οι ψυχικοί πόροι. Οι ηλικιωμένοι έχουν ένα πιο σύντομο σημείο CRUNCH και δεν μπορούν να ενεργοποιήσουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου.
