Professor of Neuroscience, Durham University, The Conversation.
Οι άνθρωποι μπορούν να μυρίσουν πάνω από 1 τρισεκατομμύριο οσμές. Αλλά δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που θα αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο στην ίδια μυρωδιά. Ενώ υπάρχουν κάποιες μυρωδιές που σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι είναι δυσάρεστες (όπως το αραιωτικό μπογιάς ή τα σάπια φαγητά), οι αντιδράσεις μας σε άλλους τύπους μυρωδιών μπορεί να είναι πολύ πιο προσωπικές.
Ενώ ένα άτομο μπορεί να θεωρήσει ότι η μυρωδιά ενός δυνατού αρώματος λουλουδιού είναι παραδεισένια, σε ένα άλλο άτομο μπορεί να του προκαλεί πονοκέφαλο. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν σωματική αντίδραση σε έντονες μυρωδιές. Παρακάτω αναφέρονται οι τρεις πιο συνηθισμένοι.
Συναισθήματα
Από όλες τις αισθήσεις μας, μόνο η όσφρηση έχει άμεση σχέση με το συναισθηματικό μας σύστημα. Πιστεύεται ότι ο λόγος για αυτή τη σύνδεση είναι επειδή η όσφρηση εξελίχθηκε πρώτη απ’ όλες τις αισθήσεις μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν αντιλαμβανόμαστε μόνο τη μυρωδιά με βάση τις χημικές ουσίες της μυρωδιάς που μας παρουσιάζονται, αλλά μαζί με όλες τις αναμνήσεις μας από αυτή τη μυρωδιά -συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο μας κάνει να νιώθουμε, των προηγούμενων αναμνήσεων μας και του πώς νιώθουμε αυτή τη στιγμή.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι μυρίζετε κάτι που συνδέετε με μια αρνητική ανάμνηση. Ίσως είναι η μυρωδιά των χημικών καθαριστικών που χρησιμοποιούνται σε ένα νοσοκομείο ή το ίδιο άρωμα που χρησιμοποιούσε ο/η πρώην σας. Η μυρωδιά μπορεί να αναγκάσει όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα να επιστρέψουν ξαφνικά, οδηγώντας το σώμα σας να δημιουργήσει μια απόκριση στρες μάχης ή φυγής.
Η απόκριση μάχης ή φυγής είναι ο τρόπος του σώματός σας να αντιδρά στο στρες, το άγχος ή τον κίνδυνο. Προκαλεί μια σειρά από φυσικές αλλαγές, οι περισσότερες από τις οποίες πυροδοτούνται από τον εγκέφαλο που βρίσκεται σε υψηλή εγρήγορση. Μία από τις πρώτες αλλαγές που μπορεί να παρατηρήσετε κατά τη διάρκεια μιας απόκρισης μάχης ή φυγής είναι η ένταση γύρω από την περιοχή του κεφαλιού και του λαιμού. Ο λόγος για αυτό οφείλεται σε μια αγγειοδιαστολή (διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων) που επιτρέπει την εκτροπή περισσότερου αίματος στον εγκέφαλο και σε μέρη του σώματος που το χρειάζονται.
Η αγγειοδιαστολή ενεργοποιεί αισθητικούς υποδοχείς που είναι ενσωματωμένοι στα αιμοφόρα αγγεία, τους οποίους αντιλαμβανόμαστε ως πονοκέφαλο, εάν τα αιμοφόρα αγγεία στο κεφάλι και το λαιμό είναι αυτά που διευρύνονται.
Το πώς ανταποκρινόμαστε συναισθηματικά σε ορισμένες μυρωδιές είναι πολύ προσωπικό και βασίζεται σε μυριάδες εμπειρίες. Μπορεί ακόμη και να προκαλείται από μυρωδιές που μπορεί να μην έχουμε καν επίγνωση ότι μυρίζουμε. Αλλά αν τείνετε να έχετε πονοκεφάλους μόνο όταν μυρίζετε ορισμένες μυρωδιές, μπορεί να οφείλεται στην αρνητική συσχέτιση που έχετε με αυτό.
Προβλήματα ιγμορείων
Οι χημικές ουσίες που ενεργοποιούν τα σήματα μυρωδιάς στον εγκέφαλό μας μπορεί μερικές φορές να ερεθίσουν τα ιγμόρειά μας. Ο καπνός, το άρωμα και το χλώριο είναι μερικά από τα πιο κοινά αρωματικά που προκαλούν ερεθισμό.
Τα ιγμόρειά μας αποτελούνται από τέσσερις ευδιάκριτες, γεμάτες αέρα κοιλότητες στα οστά του προσώπου μας. Κάθε ένα είναι επενδεδυμένο με μια μεμβράνη που εκκρίνει βλέννα. Η βλέννα παγιδεύει σωματίδια και βακτήρια που εισέρχονται από τη μύτη και το στόμα μας. Αλλά για να καθαρίσει αυτά τα παγιδευμένα σωματίδια ή πιθανούς ερεθιστικούς παράγοντες, το σώμα χρειάζεται να παράγει όλο και περισσότερη βλέννα -με αποτέλεσμα τα συμπτώματα που μοιάζουν με αλλεργία. Αυτό με τη σειρά του αναγκάζει το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αντιδράσει και να βοηθήσει, με αποτέλεσμα την αγγειοδιαστολή και τη φλεγμονή. Το τελικό αποτέλεσμα για κάποιους είναι ο πονοκέφαλος.
Ορισμένες οσμές μπορεί να δράσουν απευθείας στη νευρική οδό που μεταδίδει τα αισθητήρια σήματα στον εγκέφαλο. Ονομάζεται οδός τριδύμου νεύρου, που συλλέγει όλα τα αισθητήρια σήματα από το κεφάλι μας και τα μεταφέρει μέσω των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο για επεξεργασία. Όταν αυτή η οδός διεγείρεται, προκαλεί φλεγμονή επειδή εντοπίζει μια απειλή που μόνο το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να επιλύσει. Αυτό, επίσης, μπορεί να οδηγήσει σε πονοκέφαλο. Η φορμαλδεΰδη, ορισμένα προϊόντα καθαρισμού και ο καπνός του τσιγάρου είναι γνωστό ότι δρουν άμεσα στην οδό του τριδύμου.
Δυσανεξία οσμής
Η οσμοφοβία ορίζεται ως δυσανεξία στις οσμές. Αν και σπάνια, τα άτομα που υποφέρουν από χρόνιους πονοκεφάλους τείνουν να εμφανίζουν και οσμοφοβία.
Οι πάσχοντες από ημικρανία είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην οσμοφοβία. Κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι η έκθεση σε έντονες οσμές για δύο ώρες ή περισσότερο μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει ημικρανία στο περίπου 20% των πασχόντων από ημικρανία. Ο καπνός του τσιγάρου, τα αρώματα, τα καυσαέρια αυτοκινήτου και τα προϊόντα καθαρισμού είναι μερικές από τις πιο κοινές μυρωδιές που προκαλούν ημικρανία.
Το νευρικό σύστημα κάποιου που βιώνει ημικρανία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε ορισμένα αισθητικά ερεθίσματα της καθημερινής ζωής. Αλλά κατά τη διάρκεια της προδρομικής φάσης (η πρώτη από τις τέσσερις διακριτές φάσεις της ημικρανίας, η οποία μπορεί να συμβεί μερικές ημέρες έως ώρες πριν από την κρίση κεφαλαλγίας) μπορεί να γίνουν ακόμη πιο ευαίσθητα σε ορισμένα ερεθίσματα -συμπεριλαμβανομένων των οσμών.
Πολλοί πάσχοντες από ημικρανία βιώνουν ορισμένα σημάδια ότι η ημικρανία έρχεται κατά την προδρομική φάση -όπως το χασμουρητό και η λαχτάρα για ορισμένα τρόφιμα. Οι μυρωδιές που συνήθως δεν θα σας ενοχλούσαν μπορεί επίσης να σας αναστατώσουν έντονα. Μπορεί επίσης να σας πειράξουν μυρωδιές που δεν υπάρχουν -γνωστές ως μυρωδιές φάντασμα. Η πιο κοινή μυρωδιά φάντασμα που πολλοί αναφέρουν πριν η ημικρανία είναι μια μυρωδιά ότι κάτι καίγεται. Έτσι, ενώ η μυρωδιά δεν είναι το έναυσμα για την ημικρανία σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να είναι σημάδι επερχόμενου πονοκεφάλου.
Εάν τείνετε να έχετε πονοκεφάλους από ορισμένες μυρωδιές (ανεξάρτητα από τον λόγο), είναι καλύτερα να τις αποφύγετε όσο μπορείτε. Αλλά επειδή δεν μπορούμε πάντα να αποφύγουμε τα ερεθίσματα, ο καθαρός αέρας και τα παυσίπονα μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστούμε τυχόν πονοκεφάλους που έχουμε.
