Τι είναι ο δείκτης ινσουλίνης των τροφίμων

H ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας όταν τρώμε και βοηθά στην αποθήκευση της περίσσειας γλυκόζης στον λιπώδη ιστό, το συκώτι και τους μυς για μεταγενέστερη χρήση. Η ινσουλίνη ανεβαίνει κυρίως όταν τρώμε υδατάνθρακες αλλά και πρωτεΐνες.

Η άνοδος της ινσουλίνης δεν είναι πάντα ανάλογη με την άνοδο της γλυκόζης διότι επηρεάζεται από τις πρωτεΐνες. Ο δείκτης ινσουλίνης των τροφίμων δείχνει πόσο αυξάνεται η ινσουλίνη στο αίμα κατά τη διάρκεια μιας δίωρης περιόδου μετά την κατανάλωση ενός μεμονωμένου τροφίμου ή ενός μεικτού γεύματος.

Ο δείκτης ινσουλίνης είναι εννοιολογικά παρόμοιος με τον γλυκαιμικό δείκτη (GI) και το γλυκαιμικό φορτίο (GL), αλλά αντί να μετράει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, μετράει τα επίπεδα ινσουλίνης. Αντιπροσωπεύει μια σύγκριση τροφίμων με ίση θερμιδική περιεκτικότητα (περίπου 250 θερμίδες) -ο γλυκαιμικός δείκτης αντιπροσωπεύει μια σύγκριση τροφίμων με ίση περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες (50 γραμμάρια) και το γλυκαιμικό φορτίο αντιπροσωπεύει μια σύγκριση των καθημερινών τυπικών μερίδων.

Ο δείκτης ινσουλίνης των τροφίμων δείχνει μια συσχέτιση συνήθως με το λευκό ψωμί το οποίο λαμβάνει την τιμή 100, ενώ ο γλυκαιμικός δείκτης συνήθως συγκρίνεται με την καθαρή γλυκόζη, αν και στο παρελθόν το λευκό ψωμί ήταν επίσης ένα σημείο αναφοράς για τις μετρήσεις του. Ένα τρόφιμο που αυξάνει την ινσουλίνη περισσότερο από το λευκό ψωμί έχει βαθμολογία πάνω από 100 ενώ ένα τρόφιμο που αυξάνει την ινσουλίνη λιγότερο από το λευκό ψωμί έχει βαθμολογία κάτω από 100. Για παράδειγμα, οι πατάτες με 121 έχουν υψηλότερο δείκτη ινσουλίνης από το λευκό ψωμί και το βόειο κρέας με βαθμολογία 51 έχει μικρότερη τιμή.

Πολλοί διαβητικοί παρακολουθούν και ελέγχουν τα επίπεδα σακχάρου (γλυκόζη) στο αίμα τους αποφεύγοντας τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και υψηλού γλυκαιμικού δείκτη. Συνήθως, τα επίπεδα της ινσουλίνης σχετίζονται με τα επίπεδα της γλυκόζης αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις καθώς ορισμένα τρόφιμα περιέχουν πρωτεΐνες. Γι’ αυτό το λόγο, ο δείκτης ινσουλίνης μπορεί να είναι πιο χρήσιμος για τους διαβητικούς από τον γλυκαιμικό δείκτη. Οι διαβητικοί έχουν υψηλή άνοδο της ινσουλίνης στο αίμα τους λόγω μιας κατάστασης που ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη -το σώμα αναγκάζεται να παράγει μεγαλύτερες ποσότητες. Αντίσταση στην ινσουλίνη έχουν πολλοί άνθρωποι που δεν είναι διαβητικοί και κάποιοι από αυτούς θα γίνουν διαβητικοί στο μέλλον.

Ο συντελεστής συσχέτισης του δείκτης ινσουλίνης με την άνοδο της γλυκόζη στο αίμα είναι 74%. Πηγή: An insulin index of foods: the insulin demand generated by 1000-kJ portions of common foods..

Δεν είναι μόνο οι διαβητικοί και όσοι που έχουν αντίσταση στην ινσουλίνη οι οποίοι μπορεί να χρειάζεται να γνωρίζουν την άνοδο της ινσουλίνης που προκαλεί μια τροφή στο αίμα τους αλλά και αυτοί που θέλουν να χάσουν βάρος. Αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι η  ινσουλίνη οδηγεί σε αύξηση του βάρους, Κάποιος που βασίζεται στη δίαιτα του γλυκαιμικού δείκτη επιλέγει τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη αλλά μπορεί να δυσκολευτεί στην απώλεια βάρους διότι ο δείκτης αυτός υποδεικνύει μόνο την άνοδο της γλυκόζης και όχι την άνοδο της ινσουλίνης. Μπορείτε να μειώσετε την απόκριση της γλυκόζης τρώγοντας τροφές χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη αλλά αυτό μπορεί να μην μειώνει την ινσουλίνη σε ορισμένες περιπτώσεις.

Ακόμη και εάν δεν έχετε αντίσταση στην ινσουλίνη ή δεν επιδιώκετε να χάσετε βάρος δεν είναι καλό να έχετε αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης γιατί η ορμόνη αυτή μπορεί να τροφοδοτεί ορισμένους καρκίνους όπως είναι ο καρκίνος του προστάτη. Είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για περίπου 12 τύπους καρκίνου και πιστεύεται ότι αιτία γι’ αυτό είναι πως συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης. Το 2020 η Rachel Perry, επίκουρη καθηγήτρια ενδοκρινολογίας, βρήκε για πρώτη φορά μια άμεση συσχέτιση της ινσουλίνης με τον καρκίνο. Η ερευνητική ομάδα πήρε τρεις κυτταρικές σειρές όγκων που σχετίζονται με την παχυσαρκία (καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη) και τρεις κυτταρικές σειρές που δεν σχετίζονται με την παχυσαρκία (μελάνωμα, λέμφωμα Β-κυττάρων και μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα) και χορήγησε σε αυτά τα κύτταρα ινσουλίνη. Η ινσουλίνη λειτούργησε σαν λάδι στη φωτιά για τους καρκίνους που σχετίζονται με την παχυσαρκία ενώ οι όγκοι που δεν σχετίζονται με την παχυσαρκία δεν έδειξαν καμία αλλαγή. Το συμπέρασμα ήταν πως η υπερβολική κυκλοφορούσα ινσουλίνη, μια κατάσταση που ονομάζεται υπερινσουλιναιμία, βοηθάει τα καρκινικά κύτταρα να τρέφονται με γλυκόζη και αυτό τροφοδοτεί μια γρήγορη ανάπτυξη ορισμένων καρκίνων.

Ο παραπάνω δείκτης ινσουλίνης 38 κοινών τροφίμων δημοσιεύτηκε το 1997 στο American Journal of Clinical. Το μέγεθος της μερίδας κάθε τροφής που δοκιμάστηκε περιείχε 240 θερμίδες. Σε κάθε τροφή δόθηκε μια βαθμολογία σε σχέση με το λευκό ψωμί που χρησιμοποιήθηκε ως αναφορά και ΄στο οποίο δόθηκε η τιμή 100. Οι τιμές του πίνακα αποτελούν μέσους όρους από 11-13 άτομα που δοκίμασαν την κάθε τροφή της μελέτης. Δείγματα αίματος λαμβάνονταν από το δάχτυλο κάθε συμμετέχοντα κάθε 15 λεπτά για δύο ώρες μετά την κατανάλωση της τροφής.

Αλλά τι συμβαίνει όταν καταναλώνουμε μεικτά γεύματα και όχι μια μεμονωμένη τροφή; Μια μελέτη βρήκε ότι ο δείκτης ινσουλίνης ενός μεικτού γεύματος σχετίζεται θετικά με τους δείκτες των ινσουλίνες των επί μέρους τροφών που περιλαμβάνει καθώς επίσης και με το γλυκαιμικό φορτίο των τροφών. Επειδή οι πρωτεΐνες διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με υδατάνθρακες, τα γεύματα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και υδατάνθρακες (και ως εκ τούτου χαμηλότερα σε λίπος) παράγουν τις υψηλότερες αποκρίσεις ινσουλίνης. Εκτός από το λίπος, και φυτικές ίνες φαίνεται ότι μειώνουν τον δείκτη ινσουλίνης ενός γεύματος.