Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι από τη στιγμή που τα κόκαλα σχηματιστούν παραμένουν αναλλοίωτα. Η αλήθεια είναι ότι τα οστά μοντάρονται και ξεμοντάρονται συνεχώς και μέσα σε ένα χρόνο ανακυκλώνεται το 10-30% της μάζας τους.
Όμως μετά την ηλικία των 30 ετών αρχίζει να υπάρχει μια ανισορροπία στον ρυθμό γκρεμίσματος και αναστύλωσης των οστών που καταλήγει σε μείωση της πυκνότητάς τους. Αν εξαφανίζεται το 0,5% της οστικής μάζας κάθε χρόνο, μετά από 30 χρόνια θα έχει χαθεί περίπου το 15% των οστών – κάτι τέτοιο συμβαίνει κατά τη φυσιολογική γήρανση. Αν όμως εξαφανίζεται το 1% κάθε χρόνο, θα έχει χαθεί το 30% των οστών κι αυτό είναι αρκετό για δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα οστεοπόρωσης.
Το ασβέστιο
Η οστεοπόρωση (οστά με πόρους) εμφανίζεται όταν λείπει από το σώμα το ασβέστιο που είναι το βασικό συστατικό στοιχείο των οστών. Συγχρόνως, το ασβέστιο έχει μεγάλη σημασία για τη σωστή λειτουργία των μυών και του νευρικού συστήματος. Αλλά ένα μέρος του ασβεστίου, γύρω στα 200-350 mg, χάνεται καθημερινά στα ούρα. Αυτό προκαλεί ορισμένες ορμονικές αλλαγές οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα να φθείρονται τα κόκαλα για να απελευθερωθεί ασβέστιο στο αίμα. Αν αυτό το ασβέστιο δεν αντικαθίσταται από τη διατροφή το αποτέλεσμα θα είναι να εμφανιστεί οστεοπόρωση στη τρίτη ηλικία.
Αυτός ο μηχανισμός είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε η ζωή. Τα ψάρια απορροφούν τον ασβέστιο που χάνουν από τη θάλασσα αλλά τα θηλαστικά δεν έχουν αυτή την επιλογή στη στεριά. Η λύση για τα θηλαστικά είναι να πάρουν το ασβέστιο από το σκελετό και στην συνέχεια να το αναπληρώσουν μέσω της διατροφής. Αν όμως δεν υπάρχει αρκετό ασβέστιο στη διατροφή η φθορά δεν αποκαθίσταται και τα κόκαλα γίνονται πορώδη. Το πρόβλημα δεν γίνεται αντιληπτό διότι δεν υπάρχουν συμπτώματα. Τελικά, ύστερα από μερικές δεκαετίες μπορεί κάποιος πάθει ένα κάταγμα και να πληροφορηθεί από το γιατρό ότι πάσχει από οστεοπόρωση.
Μη νομίζετε όμως ότι αν υπάρχει αρκετή ποσότητα ασβεστίου στη διατροφή σας, δηλαδή 1-1,3 γραμμάρια κάθε μέρα, θα προλάβετε την οστεοπόρωση. Διότι το θέμα δεν είναι πόσο ασβέστιο υπάρχει στη διατροφή αλλά πόσο ασβέστιο απορροφά το σώμα. Από το ίδιο φαγητό, ένα παιδί μπορεί να απορροφήσει το 50% του ασβεστίου και ένας ενήλικας το 15%. Η απορρόφηση του ασβεστίου εξαρτάται από διάφορους παράγοντες και κυρίως από τη ποσότητα της βιταμίνης D που διαθέτει ο οργανισμός. Για να απορροφηθούν τα 200-350 mg ασβεστίου που έχει ανάγκη το σώμα, πρέπει να υπάρχει ικανοποιητική παραγωγή βιταμίνης D, η οποία δυστυχώς μειώνεται με την πάροδο των δεκαετιών.
Η άσκηση
Αλλά ακόμα κι αν καταπιείτε το ασβέστιο όλου του κόσμου δεν θα αποφύγετε την οστεοπόρωση στην περίπτωση που είστε ξαπλωμένοι όλη μέρα στο κρεβάτι. Το ασβέστιο τοποθετείται στα κόκαλα μόνο με την άσκηση. Φαίνεται τελικά ότι η οστεοπόρωση είναι μια κακή προσαρμογή του οργανισμού στις συνθήκες της ζωής του. Οι Ρώσοι κοσμοναύτες που έζησαν στο διάστημα αρκετούς μήνες είχαν εκτεταμένη απώλεια οστικής μάζας και επιστρέφοντας στη γη μεταφέρονταν με καροτσάκι. Και βέβαια, το ταξίδι στον ‘Αρη που χρειάζεται ένα χρόνο για να ολοκληρωθεί δεν μπορεί να γίνει προς το παρόν διότι θα αφήσει ανάπηρο το πλήρωμα για πάντα.
Η άθληση είναι το κλειδί για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Οι σημερινές πρωτόγονες φυλές έχουν πιο γερά κόκαλα από τον σύγχρονο άνθρωπο παρότι δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα και άρα δεν παίρνουν πολύ ασβέστιο από τη διατροφή τους. Αντίθετα, ο σύγχρονος άνθρωπος που καταναλώνει περισσότερο ασβέστιο πάσχει από οστεοπόρωση επειδή κάνει καθιστική ζωή. Όταν συγκρίνονται κόκαλα καθιστικών ανθρώπων και αθλητών υπάρχει μεγάλη διαφορά στη πυκνότητά τους και το συμπέρασμα είναι: ναι, σκεφτείτε την διατροφή σας αλλά ανησυχήστε για την φυσική σας δραστηριότητα διότι αυτή είναι που διεγείρει την εναπόθεση του ασβεστίου στα κόκαλα.
Ποιο είδος άσκησης ωφελεί; Αυτό που αυξάνει τις δυνάμεις που ασκούνται πάνω στα οστά. Η άσκηση με βάρη κάνει πολύ καλό στα κόκαλα, το ίδιο και το τζόγκινγκ ή το τρέξιμο. Επίσης, από τις καλύτερες ασκήσεις είναι το ανέβασμα ορόφων με τις σκάλες. Οι Γιαπωνέζες έχουν μικρότερο ποσοστό οστεοπόρωσης από τις Αμερικανίδες ή τις Ευρωπαίες διότι συχνά κάθονται στα γόνατα κι όταν σηκώνονται ασκούνται δυνάμεις που δίνουν το χημικό ερέθισμα στο σώμα να εναποθέσει το ασβέστιο στα οστά.
Το αλάτι
Κάτι επίσης σημαντικό είναι να αποφύγετε τη μεγάλη κατανάλωση αλατιού γιατί το νάτριο οδηγεί το ασβέστιο έξω από το σώμα. Οι πρωτόγονες φυλές έχουν γερά κόκαλα όχι μόνο λόγω της αυξημένης φυσικής δραστηριότητας τους αλλά κι επειδή καταναλώνουν μόνο όσο νάτριο υπάρχει εκ φύσεως στη τροφή. Όμως οι σύγχρονες τροφές είναι παραγεμισμένες με αλάτι. Για κάθε 2,5 γραμμάρια νατρίου που εισέρχονται στο σώμα, χάνονται 50 mg ασβεστίου. Αν αυτό συμβαίνει κάθε μέρα, σε 20 χρόνια μια γυναίκα θα έχει χάσει θεωρητικά 365 γραμμάρια ασβεστίου, δηλαδή το μισό σκελετό της.
Όσο για τους άνδρες, πριν μερικές δεκαετίες πιστευόταν ότι η οστεοπόρωση σπάνια τους επηρέαζε αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι άνδρες κινδυνεύουν επίσης από οστεοπόρωση διότι δεν κάνουν πια τις βαριές δουλειές του παρελθόντος.
Φυσικά, ο άνδρας έχει πλεονέκτημα απέναντι στη γυναίκα διότι στην ηλικία των 30 ετών ο μέσος ανδρικός σκελετός ζυγίζει 1 κιλό ενώ ο γυναικείος 750 γραμμάρια. Έτσι ο άνδρας εμφανίζει οστεοπόρωση 10-12 χρόνια αργότερα από τη γυναίκα η οποία χάνει μεγάλο μέρος της οστικής μάζας μετά την εμμηνόπαυση λόγω μειωμένης παραγωγής οιστρογόνων.
