Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι το ονομάζουν αχρωματοψία (δαλτονισμός), η ζωή για ένα άτομο με πρόβλημα στην όραση των χρωμάτων δεν είναι συνήθως ασπρόμαυρη.
Σπάνια βλέπει κάποιος μόνο αποχρώσεις του γκρι. Οι περισσότεροι άνθρωποι με κακή όραση των χρωμάτων δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ορισμένες αποχρώσεις χρωμάτων.
Η πάθηση προσβάλει και τα δύο μάτια και δεν επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια του χρόνου.
Η αχρωματοψία (achromatopsia) μπορεί να είναι μερική και ονομάζεται δυσχρωματοψία (επηρεάζει μόνο ορισμένα χρώματα), ή πλήρης (επηρεάζει όλα τα χρώματα). Η πλήρης αχρωματοψία είναι πάρα πολύ σπάνια.
Η ικανότητα σας να δείτε τον κόσμο με εκατοντάδες αποχρώσεις ξεκινάει με 3 χρώματα -κόκκινο, μπλε και πράσινο. Καθώς οι ακτίνες του φωτός περνούν μέσα από το φακό και τη διάφανη σαν ζελέ ουσία (υαλοειδές σώμα), που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του ματιού σας, έρχονται σε επαφή με χημικές ουσίες που είναι ευαίσθητες στο φως, στα κωνία του αμφιβληστροειδούς.
Όσο τα κωνία μπορούν να ξεχωρίσουν με ακρίβεια το κόκκινο, το μπλε και το πράσινο, αυτά τα χρώματα μπορούν να αναμειχθούν, για να παραγάγουν μία συνεχόμενη κλίμακα χρωμάτων (φάσμα).
Αν τα κωνία δε διαθέτουν μία ή περισσότερες από τις φωτοευαίσθητες χημικές ουσίες, μπορεί να βλέπετε μόνο δύο χρώματα, όπως το πράσινο και το γκρι ή το μπλε και το κίτρινο. Η πιο συνηθισμένη διαταραχή είναι η ανικανότητα να διακρίνετε το κόκκινο και το πράσινο.
Η διαταραχή μπορεί να είναι ήπια, ενδιάμεση ή σοβαρή και εξαρτάται από την ποσότητα των φωτοευαίσθητων ουσιών που λείπουν από τα κωνία. Επιπλέον, η μειωμένη ευαισθησία στο κόκκινο είναι σπανίως τόσο σοβαρή, όσο η μειωμένη ευαισθησία στο πράσινο. Έτσι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να δουν το πράσινο παρά το κόκκινο.
Προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που δυσκολεύονται να δουν το πράσινο και το κόκκινο δεν έχουν επίγνωση του προβλήματος τους. Για αυτούς τα φύλλα είναι πράσινα και τα τριαντάφυλλα κόκκινα, αλλά το «πράσινο» τους μπορεί να είναι αυτό που οι φυσιολογικοί άνθρωποι ονομάζουν… κίτρινο.
Σημεία και συμπτώματα
- Κάποια χρώματα σας φαίνονται μουντά και είναι δύσκολο ή αδύνατο να τα διακρίνετε.
- Ανικανότητα να διακρίνετε συγκεκριμένες αποχρώσεις κάποιου χρώματος.
- Να βλέπετε τα πάντα σε αποχρώσεις του γκρι (εξαιρετικά σπάνιο).
Διάγνωση
Πολλά παιδιά δεν καταφέρνουν να ξεχωρίζουν πάντα τα χρώματα, ακόμα και μετά τα τρία τους χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν κάποιο πρόβλημα. Μην ανησυχείτε λοιπόν εάν το παιδί σας φέρνει ένα κόκκινο αντικείμενο ενώ του ζητήσατε το κίτρινο.
Η διάγνωση της αχρωματοψίας γίνεται με ειδικούς χρωματικούς πίνακες Ishihara Test. Σε κάθε πίνακα υπάρχει ένας αριθμός που σχηματίζεται από χρωματικές κηλίδες. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει τον αριθμό του πίνακα που κρατάει στα χέρια του κάτω από καλό φωτισμό. Μόλις τεθεί η διάγνωση της αχρωματοψίας τότε μπορεί να γίνει πιο λεπτομερής έλεγχος του χρωματικού προβλήματος.
Μπορείτε να δείτε αν έχετε αχρωματοψία κάνοντας το παρακάτω τεστ: oι φωτογραφίες που ακολουθούν περιέχουν κάποιους αριθμούς Σε περίπτωση που ένας από τους παρακάτω αριθμούς δεν είναι αναγνωρίσιμος, επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρό σας.
Αιτίες
Τα αίτια της αχρωματοψίας είναι τα ακόλουθα:
Γενετικά. Η γενετική διαταραχή που ευθύνεται για την αχρωματοψία περνάει από τη μητέρα στο γιο. Επειδή οι γυναίκες διαθέτουν συνήθως γονίδια που αναπληρώνουν τη διαταραχή, η πάθηση τις επηρεάζει σπάνια. Το γονίδιο που μεταφέρει αυτή τη διαταραχή καθορίζει επίσης αν η πάθηση θα έχει ελαφριά, μέτρια ή σοβαρή μορφή. Ο βαθμός της αχρωματοψίας που κληρονομήσατε παραμένει ο ίδιος για όλη τη διάρκεια της ζωής σας. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν κληρονομική αχρωματοψία μπορούν να βλέπουν κατά τα άλλα φυσιολογικά.
Η αιτία της αχρωματοψίας εντοπίζεται σε μια ατέλεια του χρωμοσώματος Χ. Οι γυναίκες έχουν δύο τέτοια χρωμοσώματα και κατά συνέπεια παρουσιάζουν αυτή την πάθηση στην -απίθανη- περίπτωση που και τα δύο είναι «ελαττωματικά». Αντίθετα, οι άντρες έχουν μόνο ένα Χ, το οποίο εάν είναι προβληματικό προκύπτει η αχρωματοψία. Το «ελαττωματικό» χρωμόσωμα Χ κληρονομείται από τη μητέρα στους γιους της. Αυτό σημαίνει ότι τα αγοράκια που έχουν πατέρα με αχρωματοψία και υγιή μητέρα δεν θα έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα, αφού από τον μπαμπά τους κληρονομούν μόνο το χρωμόσωμα Υ.
Ο πρώτος που περιέγραψε την αχρωματοψία ήταν ο άγγλος επιστήμονας Τζον Ντάλτον (εξ ου και το όνομα «δαλτονισμός»), το 1798, ο οποίος έπασχε επίσης από αυτήν. Τα δαλτονικά παιδιά δεν μπορούν να διακρίνουν κάποιους χρωματικούς τόνους, γεννιούνται με αυτή την ιδιαιτερότητα, όμως τις περισσότερες φορές οι γονείς ανακαλύπτουν ότι κάτι δεν πάει καλά στην ηλικία που αρχίζουν να ζωγραφίζουν και να μαθαίνουν τα χρώματα.
Επίκτητη. Οι διαταραχές αντίληψης των χρωμάτων μπορεί να συνοδεύουν διάφορα είδη ασθένειας του ματιού. Οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν προβλήματα στην όραση του μπλε και του κίτρινου, όταν ο αμφιβληστροειδής επηρεαστεί από κάποια ασθένεια. Παθήσεις του οπτικού νεύρου μπορούν επίσης να επηρεάσουν την όραση των χρωμάτων. Ο καταρράκτης μειώνει επίσης την αντίληψη του χρώματος.
Ηλικία. Η γήρανση μπορεί να επιφέρει αχρωματοψία. Κατά τη διάρκεια της παιδικής και ενήλικης ζωής η ικανότητα σας να βλέπετε τα χρώματα συνεχώς βελτιώνεται και κορυφώνεται στη δεκαετία των 30. Στη συνέχεια η όραση των χρωμάτων σταδιακά επιδεινώνεται ως φυσιολογικό αποτέλεσμα της γήρανσης.
Διάγνωση. Ο οφθαλμίατρος μπορεί να σας εξετάσει για αχρωματοψία. Πολλοί οφθαλμίατροι χρησιμοποιούν ένα βιβλίο που περιέχει πολύχρωμα σχέδια από κουκκίδες σαν ένα απλό και ακριβή τρόπο ελέγχου της όρασης για αχρωματοψία. Ο οφθαλμίατρος μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε τι είδος αχρωματοψίας έχετε και να εξακριβώσει αν έχετε και κάποια άλλη πάθηση στο μάτι.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει θεραπεία που να μπορεί να διορθώσει την κληρονομική αχρωματοψία. Αν φοράτε ένα χρωματιστό φίλτρο πάνω από τα γυαλιά ή χρωματιστούς φακούς επαφής μπορείτε να βελτιώσετε την αντίληψη της διαφοράς των χρωμάτων αλλά αυτοί οι φακοί δε θα βελτιώσουν την ικανότητα σας να ξεχωρίζετε τα χρώματα.
Και επειδή συνήθως φοριούνται μόνο στο ένα μάτι, μπορεί να αλλοιώσουν την αντίληψη του βάθους. Αν πάσχετε από επίκτητη αχρωματοψία, αυτή μπορεί να χειροτερέψει, καθώς η ασθένεια που την προκαλεί εξελίσσεται. Οι θεραπείες που καθυστερούν ή αναστρέφουν την πορεία της πάθησης βελτιώνουν συχνά την αχρωματοψία.
