Οι στατίνες είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο φάρμακο στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα στον κόσμο. Παρόλο που οι τιμές μειώθηκαν από τη λήξη των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας τους, οι στατίνες αντιπροσωπεύουν σημαντικές δαπάνες σε ένα πλαίσιο υπερβολικά τεραστίων προϋπολογισμών για την υγειονομική περίθαλψη, με τις εκτιμώμενες παγκόσμιες πωλήσεις να προσεγγίζουν το 1 τρισ. δολ. το 2020.
Οι στατίνες λειτουργούν μειώνοντας τα επίπεδα της “κακής” χοληστερόλης στο αίμα (LDL) η οποία μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας μέσα στα τοιχώματα των αρτηριών. Η πλάκα αυτή, αν μεγαλώσει, εμποδίζει την κυκλοφορία του αίματος και, αν σπάσει, μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή και ισχαιμικό εγκεφαλικό, μέσω δημιουργίας θρόμβου.
Η χρήση στατίνης σε άτομα με καθιερωμένη καρδιαγγειακή νόσο είναι γενικά αδιαμφισβήτητη (με ελάχιστες εξαιρέσεις) αλλά εξακολουθεί να υπάρχει συζήτηση σχετικά με τη χρήση στην πρωτοβάθμια πρόληψη για άτομα χωρίς καρδιαγγειακές παθήσεις.
Η διαμάχη επικεντρώνεται στην αβεβαιότητα σχετικά με το αν τα οφέλη των στατινών υπερτερούν των παρενεργειών. Η πολωμένη συζήτηση έχει προκαλέσει κάποια σύγχυση μεταξύ των ασθενών και των γιατρών. Με τις τρέχουσες ευρωπαϊκές συστάσεις ένα μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού θα πρέπει να λαμβάνει στατίνες και το ερώτημα είναι αν αυτό δικαιολογείται από κοινωνική άποψη.
Σύμφωνα με τις τρέχουσες συστάσεις του Βρετανικού Εθνικού Συστήματος Υγείας, εκατομμύρια άνθρωποι που δεν έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή καρδιακή προσβολή, αλλά έχουν αυξημένο κίνδυνο, θα έπρεπε να λαμβάνουν στατίνες προληπτικά. Το Βρετανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Κλινικής Αριστείας (NICE) συνέστησε το 2014 να δίνονται στατίνες σε άτομα των οποίων ο κίνδυνος να αναπτύξουν σε 10 χρόνια καρδιαγγειακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της καρδιακής προσβολής και του εγκεφαλικού επεισοδίου, είναι μεγαλύτερος από 10%. Αυτός ο δείκτης εκτίμησης ατομικού κινδύνου δημιουργήθηκε λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, η εθνικότητα, το κοινωνικό υπόβαθρο και το εάν το άτομο καπνίζει ή έχει διαβήτη.
Αλλά τα οφέλη των στατινών σε ανθρώπους που δεν πάσχουν από καρδιαγγειακές ασθένειες είναι περιορισμένα, αβέβαια και δυνητικά επιβλαβή, αποκαλύπτει νέα μελέτη αυτή που δημοσιεύτηκε στο British Medical Journal. H μελέτη έδειξε ότι οι στατίνες μπορούν να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό στα άτομα που ανήκουν σε ομάδες χαμηλού κινδύνου.
Υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το όφελος και την αποδοχή των στατινών στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης, ιδιαίτερα σε ασθενείς με χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, τόνισαν οι ερευνητές.
Τα οφέλη στα άτομα χαμηλού κινδύνου
Η μελέτη εξέτασε τις επιδράσεις των αλλαγών στις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων από το 1987 έως το 2016 χρησιμοποιώντας δεδομένα από μια εθνική ομάδα ηλικιωμένων στην Ιρλανδία. Και διαπίστωσε ότι το ποσοστό του δείγματος άνω των 50 ετών που θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμα για στατίνες αυξήθηκε από το 8% βάσει των κατευθυντήριων γραμμών του 1987 στο 61% με τις κατευθυντήριες γραμμές του 2016.
Λίγες πληροφορίες υπάρχουν σχετικά με τα οφέλη των στατινών που αφορούν αποκλειστικά την πρωτογενή πρόληψη. Οι περισσότερες δημοσιευμένες ανασκοπήσεις έχουν αναφερθεί σε δοκιμές που περιελάμβαναν συμμετέχοντες με ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αυτό είναι δυνητικά προβληματικό, καθώς οι άνθρωποι που παίρνουν τα φάρμακα για πρωτογενή πρόληψη, ιδιαίτερα εκείνοι με χαμηλό κίνδυνο, έχουν λιγότερες πιθανότητες να κερδίσουν από τη χρήση στατίνης και αυτό το κέρδος μπορεί να μην δικαιολογεί τον κίνδυνο παρενεργειών.
Για παράδειγμα, μια υποθετική γυναίκα χαμηλού κινδύνου που έχει πιθανότητα 1,4% να υποστεί μεγάλο στεφανιαίο επεισόδιο τα επόμενα 10 χρόνια, με τις στατίνες θα μειώσει τον κίνδυνο στο 0,6%. Η μείωση του κινδύνου είναι 41% αλλά ο απόλυτος κίνδυνος είναι μικρός και άρα είναι συζητήσιμο αν πρέπει να λαμβάνει στατίνες.
O απόλυτος κίνδυνος μεγάλου στεφανιαίου επεισοδίου για τα επόμενα 10 χρόνια (με ή χωρίς στατίνες) για έναν υποθετικό άνδρα υψηλού κινδύνου (από το 38% στο 29%) και μια γυναίκα χαμηλού κινδύνου (από το 1,4% στο 0,6%).
Η ερευνητική ομάδα δήλωσε ότι η χρήση στατινών σε ομάδες χαμηλού κινδύνου μπορεί να συνιστά άσκοπη σπατάλη των οικονομικών πόρων του συστήματος υγείας. Επίσης, ότι οι στατίνες σχετίζονται με κίνδυνο παρουσίασης μυϊκών προβλημάτων, διαβήτη και αιμορραγικού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Να σημειωθεί ότι, δυστυχώς, τα πρωτογενή δεδομένα των μελετών παραμένουν μακρυά από την κοινή θέα. Στη μελέτη αναφέρεται: Για μια πλήρη εικόνα σχετικά με τις στατίνες, χρειαζόμαστε αντικειμενικά δεδομένα σχετικά με τις παρενέργειες καθώς και τα οφέλη. Παρά τις προσκλήσεις για την πρόσβαση σε πλήρη δεδομένα κλινικών δοκιμών, μια νομική, κανονιστική ή ηθική απαίτηση και, ειδικότερα, για τη δημοσίευση των δεδομένων από δοκιμές στατίνης, αυτά δεν είναι διαθέσιμα για ανεξάρτητη ανάλυση. Έτσι, οι γιατροί και οι ασθενείς δεν μπορούν να λάβουν πλήρως ενημερωμένες αποφάσεις.
Πηγή: Statins for primary prevention of cardiovascular disease.
