Σε μια πρόσφατη μελέτη ασθενών με επιληψία και υγιών εθελοντών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να ανασύρει κάποιες κοινές λέξεις, [η μελέτη έγινε στα αγγλικά], όπως “pig”, ”tank’,’ και ”door,” πολύ πιο συχνά από άλλες όμως ”cat”, ”street” and ”stair.”
Συνδυάζοντας τεστ μνήμης, εγγραφές εγκεφαλικού κύματος και έρευνες δισεκατομμυρίων λέξεων που δημοσιεύθηκαν σε βιβλία, άρθρα ειδήσεων και σελίδες εγκυκλοπαίδειας στο διαδίκτυο, οι ερευνητές βρήκαν πώς ο εγκέφαλός μας θυμάται λέξεις και προηγούμενες εμπειρίες. Η σχετική μελέτη δημοσιεύθηκε στο Nature Human Behavior.
Χιλιάδες λέξεις, μεγάλες και μικρές, είναι γεμάτες μέσα στις τράπεζες μνήμης μας, περιμένοντας να ανασυρθούν γρήγορα και να μπουν σε προτάσεις. Σε μια πρόσφατη μελέτη ασθενών με επιληψία και υγιών εθελοντών, οι ερευνητές των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να αποσύρει κάποιες κοινές λέξεις πολύ πιο συχνά από άλλες.
“Βρήκαμε ότι μερικές λέξεις είναι πολύ πιο αξέχαστες από άλλες. Τα αποτελέσματά μας υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι αναμνήσεις μας είναι συνδεδεμένες με νευρωνικά δίκτυα και ότι ο εγκέφαλός μας αναζητά αυτές τις αναμνήσεις, όπως ακριβώς οι μηχανές αναζήτησης εντοπίζουν πληροφορίες στο διαδίκτυο”, δήλωσε ο Weizhen (Zane) Xie, γνωστικός ψυχολόγος και μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Εθνικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού (NINDS) του NIH.
Ο Δρ. Xie και οι συνάδελφοί του εντόπισαν για πρώτη φορά αυτές τις λέξεις όταν ανέλυσαν τα αποτελέσματα των τεστ μνήμης από 30 ασθενείς με επιληψία οι οποίοι συμμετείχαν σε μια κλινική δοκιμή με επικεφαλής τον νευροχειρουργό Kareem Zaghloul. Η ομάδα του Δρ. Zaghloul προσπαθεί να βοηθήσει ασθενείς των οποίων οι επιληπτικές κρίσεις δεν μπορούν να ελεγχθούν από φάρμακα. Κατά τη διάρκεια της περιόδου παρατήρησης, οι ασθενείς περνούν αρκετές ημέρες στο Κλινικό Κέντρο του ΝΙΗ με χειρουργικά εμφυτευμένα ηλεκτρόδια σχεδιασμένα για να ανιχνεύουν αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα.
“Στόχος μας είναι να βρούμε και να εξαλείψουμε την πηγή αυτών των επιβλαβών και εξουθενωτικών κρίσεων”, δήλωσε ο Δρ. Zaghloul. “Η περίοδος παρακολούθησης παρέχει επίσης μια σπάνια ευκαιρία να καταγράψουμε τη νευρική δραστηριότητα που ελέγχει άλλα μέρη της ζωής τους. Με τη βοήθεια αυτών των ασθενών εθελοντών καταφέραμε να αποκαλύψουμε μερικά από τα βασικά πράγματα πίσω από τις αναμνήσεις μας”.
Τα τεστ μνήμης είχαν αρχικά σχεδιαστεί για να αξιολογήσουν επεισοδιακές αναμνήσεις ή συσχετίσεις με τις προηγούμενες εμπειρίες μας. Η νόσος Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας συχνά καταστρέφουν την ικανότητα του εγκεφάλου να κάνει αυτές τις αναμνήσεις.
Στους ασθενείς εμφανίστηκαν ζεύγη λέξεων, όπως “χέρι” και “μήλο”, από μια λίστα 300 κοινών ουσιαστικών. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα εμφανίστηκε μία από τις λέξεις, για παράδειγμα “χέρι”, και τους ζήτησαν να θυμηθούν το ζευγάρι του, “μήλο”. Η ομάδα του Δρ. Zaghloul είχε χρησιμοποιήσει αυτές τις δοκιμές για να μελετήσει πώς τα νευρικά κυκλώματα στον εγκέφαλο αποθηκεύουν και επαναλαμβάνουν τις αναμνήσεις.
Όταν ο Δρ. Xie και οι συνάδελφοί του επανεξέτασαν τα αποτελέσματα, διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς θυμόταν με επιτυχία μερικές λέξεις πιο συχνά από άλλες, ανεξάρτητα από τον τρόπο σύζευξης των λέξεων. Στην πραγματικότητα, από τις 300 λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν, οι πέντε κορυφαίες είχαν κατά μέσο όρο επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να ανακληθούν επιτυχώς από τις πέντε τελευταίες.
Στην αρχή, ο Δρ. Zaghloul και η ομάδα εξεπλάγησαν από τα αποτελέσματα και μάλιστα ήταν λίγο σκεπτικιστές. Για πολλά χρόνια οι επιστήμονες πίστευαν ότι η επιτυχής ανάκληση μιας συζευγμένης λέξης σήμαινε ότι ο εγκέφαλος ενός ατόμου έκανε μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ των δύο λέξεων κατά τη διάρκεια της μάθησης και ότι μια παρόμοια διαδικασία μπορεί να εξηγήσει γιατί ορισμένες εμπειρίες είναι πιο αξέχαστες από άλλες. Αλλά ήταν δύσκολο να εξηγηθεί γιατί λέξεις όπως “tank”, “doll” και “pond” ήταν πιο αξέχαστες από λέξεις όπως “street”, “couch” και “cloud”.
Ωστόσο, οι αμφιβολίες μειώθηκαν γρήγορα όταν η ερευνητική ομάδα είδε πολύ παρόμοια αποτελέσματα σε 2.623 υγιείς εθελοντές που συμμετείχαν σε μια διαδικτυακή έκδοση του τεστ ζεύγους λέξεων. Η μελέτη αυτή δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο crowdsourcing Amazon Mechanical Turk.
“Είδαμε ότι για ορισμένα πράγματα -σε αυτήν την περίπτωση, λέξεις- μπορεί να είναι εγγενώς ευκολότερη η ανάκλησή τους από τον εγκέφαλό μας”, δήλωσε ο Δρ. Zaghloul. “Αυτά τα αποτελέσματα παρέχουν επίσης τα ισχυρότερα στοιχεία μέχρι σήμερα ότι αυτό που ανακαλύψαμε σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ελέγχει τη μνήμη σε αυτό το σύνολο ασθενών μπορεί επίσης να ισχύει και για άτομα εκτός της μελέτης”.
Ο Δρ. Xie, αφού πέρασε πολλά χρόνια μελετώντας πώς οι ψυχικές καταστάσεις μας -οι διαθέσεις, οι συνήθειες ύπνου και η εξοικείωσή μας με κάτι- μπορούν να αλλάξουν τις αναμνήσεις μας, μπήκε στην ομάδα του Δρ. Zaghloul για να μάθει περισσότερα για τις εσωτερικές λειτουργίες του εγκεφάλου.
“Οι αναμνήσεις μας διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στο ποιοι είμαστε και στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας. Ωστόσο, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της μελέτης της μνήμης είναι ότι οι άνθρωποι συχνά θυμούνται τα ίδια πράγματα με διαφορετικούς τρόπους, καθιστώντας δύσκολο για τους ερευνητές να συγκρίνουν τις επιδόσεις των ανθρώπων στα τεστ μνήμης”, είπε ο Δρ. Xie. “Εάν μπορούμε να προβλέψουμε τι πρέπει να θυμούνται οι άνθρωποι εκ των προτέρων και να καταλάβουν πώς το κάνει ο εγκέφαλός μας, τότε θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε καλύτερους τρόπους για να αξιολογήσουμε τη συνολική υγεία του εγκεφάλου ενός ατόμου”.
Ο Δρ. Xie προσπαθούσε να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα μελετώντας αν κάποια πράγματα που βλέπουμε είναι πιο αξέχαστα από άλλα. Για παράδειγμα, σε ένα σύνολο μελετών περισσότερων από 1.000 υγιών εθελοντών, είχε διαπιστωθεί ότι ορισμένα πρόσωπα είναι πιο αξέχαστα από άλλα. Σε αυτά τα πειράματα, κάθε εθελοντής έβλεπε μια σταθερή ροή προσώπων και του ζητήθηκε να δείξει πότε τα αναγνώριζε. Το συναρπαστικό εύρημα ήταν ότι υπάρχουν μερικές εικόνες ανθρώπων ή τόπων που είναι εγγενώς αξέχαστες για όλους τους ανθρώπους, παρόλο που έχουμε δει διαφορετικά πράγματα στη ζωή μας. Αν η απομνημόνευση εικόνας είναι τόσο ισχυρή, αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τι είναι πιθανό να θυμούνται ή να ξεχνούν οι άνθρωποι.
Στην παρούσα μελέτη, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι πιο αξέχαστες λέξεις είναι σημασιολογικά παρόμοιες ή συνδέονταν συχνότερα με τις έννοιες άλλων λέξεων. Όταν οι ερευνητές έβαλαν δεδομένα σημασιολογικής ομοιότητας στο μοντέλο του υπολογιστή τους, μάντεψαν σωστά ποιες λέξεις ήταν αξιομνημόνευτες από τους ασθενείς και τους υγιείς.
Περαιτέρω αποτελέσματα υποστήριξαν την ιδέα ότι οι αξέχαστες λέξεις αντιπροσώπευαν υψηλούς κόμβους διακίνησης στα δίκτυα μνήμης του εγκεφάλου. Οι ασθενείς με επιληψία θυμόντουσαν τις αξέχαστες λέξεις γρηγορότερα από άλλους. Εν τω μεταξύ, οι ηλεκτρικές καταγραφές του πρόσθιου κροταφικού λοβού των ασθενών, ένα γλωσσικό κέντρο, έδειξαν ότι ο εγκέφαλός τους “έπαιξε” ξανά τις νευρικές υπογραφές πίσω από τις αξέχαστες τις λέξεις νωρίτερα από τις άλλες. Επιπλέον, τόσο οι ασθενείς όσο και οι υγιείς εθελοντές φώναζαν κατά λάθος τις αξέχαστες λέξεις πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλη λέξη.
