Συμβιώνουμε με μικρόβια. Υπάρχουν στο δέρμα μας, στο στόμα μας και κυρίως στο έντερό μας, ειδικά στο παχύ έντερο. Τα ονομάζουμε με μια λέξη μικροβίωμα. Ξεπερνούν κατά 10 φορές τον αριθμό των κυττάρων μας. Τα περισσότερα είναι βακτήρια αλλά έχουμε επίσης μύκητες και ιούς. Πρόκειται για μια συνάθροιση που είναι συνήθως ακίνδυνη ή ακόμα και ευεργετική, αλλά όχι πάντα.
Αποκτάμε τα μικρόβιά μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Τα παίρνουμε στο δέρμα μας μόλις έρθουμε στη ζωή με φυσιολογικό τρόπο περνώντας από το γεννητικό κανάλι της μητέρας μας. Επίσης, τα παίρνουμε μέσω του θηλασμού -το μητρικό γάλα έχει βακτήρια και μύκητες- και ίσως αυτή να είναι η αρχική σπορά του μικροβιώματος στο έντερό μας. Τα είδη που υπάρχουν στο μητρικό γάλα μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για τη σύνθεση του μικροβιώματος που θα αναπτύξουμε.
Τα οφέλη
Τα περισσότερα μικρόβια του εντέρου δεν μας κάνουν κακό, αντίθετα είναι ευεργετικά. Μια από τις ευεργεσίες τους είναι ότι καταλαμβάνουν χώρο στο παχύ έντερο και έτσι δεν αφήνουν να αναπτυχθούν τα μικρόβια που είναι επικίνδυνα. Τα ευεργετικά βακτήρια τα λέμε “προβιοτικά” που σημαίνει ότι υπερασπίζονται τη ζωής μας -από τη λατινική λέξη “προ” που σημαίνει “για” και την ελληνική λέξη “βίος”.
Καλά, κακά ή ουδέτερα, όλα τα μικρόβια ανταγωνίζονται μεταξύ τους για φαγητό και το βρίσκουν από το δικό μας. Ένα μέρος της τροφής που καταναλώνουμε δεν απορροφάται από το λεπτό έντερο και διέρχεται στο παχύ έντερο για να αποβληθεί. Εκεί γίνεται τροφή των μικροβίων του εντέρου. Αλλά καθώς τα μικρόβια χρησιμοποιούν τα άπεπτα συστατικά, προκύπτει όφελος και για μας. Για παράδειγμα, ορισμένα παράγουν λιπαρά οξέα μικρού μήκους όπως π.χ. το βουτυρικό, το προπιονικό και το οξικό τα οποία τρέφουν το έντερό μας ή περνούν στην κυκλοφορία του αίματος προσφέροντας οφέλη στο σώμα μας.
Στην πραγματικότητα ένα μέρος των καθημερινών θερμίδων μας, το 6-10% ανάλογα με τη διατροφή που κάνουμε, τις λαμβάνουμε με τη μεσολάβηση του εντερικού μικροβιώματος. Παράγονται επίσης βιταμίνες, όπως η Κ και ορισμένες του συμπλέγματος Β. Έχει μεγάλη σημασία να διατηρούμε τα ευεργετικά μας βακτήρια ευχαριστημένα και γι’ αυτό πρέπει να καταναλώνουμε επαρκείς ποσότητες φυτικών ινών και ανθεκτικού αμύλου.
Τα προβιοτικά υπάρχουν και σε ορισμένες τροφές όπως είναι το γιαούρτι, το κεφίρ και το τουρσί. Πιστεύεται ότι οι τροφές αυτές μπορούν να αλλάξουν τη σύνθεση του μικροβιώματός μας προς το καλύτερο, αν και δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό. Το 1907, ο Ρώσος μικροβιολόγος Ίλια Ίλιτς Μέτσνικοφ, ο οποίος βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ιατρικής ένα χρόνο αργότερα, ανέφερε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της κατανάλωσης των βακτηρίων που παράγουν γαλακτικό οξύ στο γιαούρτι και της μακροζωίας. Αυτή ήταν η πρώτη επιστημονική αναφορά στα προβιοτικά. Σήμερα ξέρουμε πως η σωστή σύνθεση του μικροβιώματος συνδέεται με πολλά οφέλη για την υγεία, όπως η απώλεια βάρους, η βελτιωμένη πέψη, το ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα, το υγιέστερο δέρμα και ο μειωμένος κίνδυνος ασθενειών. Ένα μη ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να συνδέεται με πολλές ασθένειες.
Μπορούμε να λάβουμε προβιοτικά και με τη μορφή διατροφικού συμπληρώματος. Ορισμένα συμπληρώματα -γνωστά ως προβιοτικά ευρέος φάσματος -συνδυάζουν διάφορα είδη στο ίδιο σκεύασμα. Είναι ενδιαφέρον ότι τα διαφορετικά προβιοτικά σχετίζονται με διαφορετικές καταστάσεις υγείας.Οι πιο κοινές ομάδες προβιοτικών περιλαμβάνουν το Lactobacillus και το Bifidobacterium. Αν σκοπεύετε να κάνετε χρήση προβιοτικών διατροφικών συμπληρωμάτων, είναι απαραίτητη η επιλογή του σωστού τύπου για το σκοπό που θέλετε.
Η έρευνα για τα προβιοτικά έχει επικεντρωθεί στις επιπτώσεις που έχουν στις γαστρεντερικές διαταραχές διότι η πιο προφανής χρήση τους είναι στην υγεία του πεπτικού συστήματος. Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα προβιοτικά συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της διάρροιας που σχετίζεται με τα αντιβιοτικά. Αρκετοί άνθρωποι που παίρνουν αντιβιοτικά, ειδικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα, παρουσιάζουν διάρροια ακόμη και μετά την εξάλειψη της λοίμωξης. Αυτό συμβαίνει επειδή τα αντιβιοτικά εξολοθρεύουν τα βακτήρια του εντέρου, γεγονός που αλλάζει την μεταξύ τους ισορροπία και επιτρέπει στα επιβλαβή βακτήρια να ευδοκιμήσουν. Μια ανασκόπηση του 2013 έδειξε ότι, μετά από χρήση αντιβιοτικών, τα προβιοτικά βοηθούν στην πρόληψη της διάρροιας που σχετίζεται με το βακτήριο Clostridium difficile.
Τι δείχνουν οι μελέτες
Τα προβιοτικά μπορεί να σας βοηθήσουν αν έχετε σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Επίσης έχουν καταγραφεί κάποια οφέλη για τις φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, όπως η νόσος του Κρον και η ελκώδης κολίτιδα. Εάν έχετε πεπτικά προβλήματα που δεν εξαφανίζονται, ένα προβιοτικό συμπλήρωμα είναι κάτι που μπορείτε να σκεφτείτε, αν και θα πρέπει πρώτα να συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Ακόμη, οι μελέτες που εξέτασαν τη θεραπεία ή την πρόληψη της αιδοιοκολπικής καντιντίασης και της πνευμονίας έδειξαν θετικά αποτελέσματα. Ωστόσο πρέπει να ξέρετε ότι πολλές από τις μελέτες για τα προβιοτικά δεν είναι υψηλής ποιότητας, είναι μικρού μεγέθους και συχνά χρηματοδοτούνται από τις εταιρείες που παράγουν τα συμπληρώματα.
Αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα, ορισμένα προβιοτικά φαίνεται να βοηθούν στην απώλεια βάρους. Τα παχύσαρκα άτομα έχουν διαφορετικά βακτήρια του εντέρου από τα άτομα κανονικού βάρους. Είναι ενδιαφέρον ότι οι μελέτες σε ζώα δείχνουν πως οι μεταμοσχεύσεις κοπράνων από άπαχα ζώα μπορούν να κάνουν τα παχύσαρκα να αδυνατίσουν. Σε μια μελέτη 210 ατόμων με κοιλιακή παχυσαρκία έδειξε ότι η λήψη του προβιοτικού Lactobacillus gasseri καθημερινά είχε ως αποτέλεσμα απώλεια λίπους από την κοιλιά κατά 8,5% σε διάστημα 12 εβδομάδων. Όταν οι συμμετέχοντες σταμάτησαν να παίρνουν το προβιοτικό, κέρδισαν το λίπος της κοιλιάς μέσα σε τέσσερις εβδομάδες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το Lactobacillus rhamnosus και το Bifidobacterium lactis μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της παχυσαρκίας, αν και αυτό χρειάζεται περισσότερη έρευνα.
Μπορούν τα συμπληρώματα προβιοτικών να έχουν παρενέργειες; Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι μεταξύ των ατόμων με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν τον ιό HIV, τα συμπληρώματα προβιοτικών μπορεί να οδηγήσουν σε λοιμώξεις. Επίσης, ορισμένες μελέτες σε ζώα έδειξαν ότι ορισμένα προβιοτικά στελέχη οδήγησαν σε αύξηση του σωματικού βάρους αντί για το αντίθετο.
