Το λέμφωμα -ένας γενικός όρος που καλύπτει όλα τα λεμφώματα- είναι ο πιο συνηθισμένος αιματολογικός καρκίνος στους ενήλικες και o τρίτος πιο συχνός καρκίνος στα παιδιά. Η αιτιολογία αυτών των καρκίνων στα παιδιά είναι άγνωστη. Μπορεί να οφείλεται σε ενεργοποίηση παραγόντων οι οποίοι μπορεί να δρουν όταν υπάρχει γενετική ευαισθησίας ως προς την ανάπτυξη καρκίνου, αλλά και σε ένα κυτταρικό περιβάλλον που μπορεί να ευνοεί την καρκινογένεση.
Τα λεμφώματα προσβάλλουν πιο συχνά σε άτομα που εκτίθενται σε καρκινογόνα, φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, ιούς και ορισμένα βακτήρια. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα και η μεταμόσχευση. Οι ιός HTLV-1 και ο ιός Epstein-Barr που προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση σχετίζονται με ένα τύπο λεμφώματος που ονομάζεται λέμφωμα Burkitt.
Υπάρχουν πάνω από 100 υποτύποι καρκίνου του αίματος, που χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες ανάλογα με την προέλευσή τους: στις λευχαιμίες που αναπτύσσονται στον μυελό των οστών και στα λεμφώματα που αναπτύσσονται στο λεμφικό σύστημα. Τα λεμφώματα αναπτύσσονται από λευκά αιμοσφαίρια (λεμφοκύτταρα), τα οποία κυκλοφορούν στο αίμα και στο λεμφικό σύστημα βοηθώντας στην καταπολέμηση των λοιμώξεων.
Το λεμφικό σύστημα, αλλά παίζει βασικό ρόλο στην ανοσολογική απόκριση. Είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά ενός γαλακτώδους υγρού (λέμφου) σε όλο το σώμα σας. Η λέμφος προέρχεται από το πλάσμα του αίματος και βοηθά στην απομάκρυνση των αποβλήτων από τους ιστούς. Ως μέρος του λεμφικού συστήματος, ιστοί όπως ο σπλήνας και ο θύμος αδένας βοηθούν στην παραγωγή πολλών ανοσοκυττάρων που καταπολεμούν τις λοιμώξεις. Αυτά τα κύτταρα στη συνέχεια στεγάζονται σε εξειδικευμένα οργανίδια που βρίσκονται κατά μήκος του λεμφικού συστήματος και ονομάζονται λεμφαδένες -μικροί αδένες μεγέθους μπιζελιού που βρίσκονται σε όλο το σώμα σας. Οι λεμφαδένες είναι κάτι σαν τα «στρατόπεδα πολέμου» του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το λέμφωμα μπορεί να αναπτυχθεί όταν προκύψει σφάλμα στη διαδικασία ωρίμανσης ενός λεμφοκυττάρου. Πιο συγκεκριμένα, το λεμφικό σύστημα περιέχει ιδιαίτερα τα λεμφοκύτταρα Β και Τ. Όλα τα λεμφοκύτταρα παράγονται αρχικά από τον μυελό των οστών υπό μορφή ανώριμων κυττάρων (βλαστικά κύτταρα). Τα Τ λεμφοκύτταρα ωριμάζουν στον θύμο αδένα ενώ τα Β λεμφοκύτταρα ωριμάζουν είτε στο μυελό των οστών είτε σε άλλα όργανα του λεμφικού συστήματος. Κάθε χρόνο καταγράφονται στην Ελλάδα περίπου 350 νέες περιπτώσεις λεμφώματος.
Όπως τα φυσιολογικά λεμφοκύτταρα, έτσι και τα καρκινικά μπορούν να αναπτυχθούν σε πολλά μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των λεμφαδένων, του σπλήνα, του μυελού των οστών, του αίματος ή άλλων οργάνων. Με αφετηρία το αρχικό σημείο, τα καρκινικά λεμφοκύτταρα μπορούν στη συνέχεια να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να καταλήξουν σε διάφορα όργανα.
Υπάρχουν ορισμένες διαφορές μεταξύ του λεμφώματος και του καρκίνου που βρίσκεται στους λεμφαδένες που αξίζει να σημειωθούν. Το λέμφωμα ταξινομείται ως πρωτοπαθής καρκίνος, που σημαίνει ότι προέρχεται από το λεμφικό σύστημα. Αντίθετα, ο καρκίνος που εμφανίζεται στους λεμφαδένες είναι συνήθως δευτεροπαθής καρκίνος επειδή έχει κάνει μετάσταση (εξάπλωση) από διαφορετική πρωτοπαθή θέση. Στα λεμφώματα δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ο όρος μετάσταση γιατί λεμφικός ιστός, είναι διάσπαρτος σε όλο τον οργανισμό. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που καθορίζουν τη συμπεριφορά των καρκινικών λεμφωματικών κυττάρων. Άλλοτε τα κύτταρα αυτά αναπτύσσονται αργά και το ίδιο σε όλους τους λεμφαδένες, -οι λεμφαδένες διογκώνονται με παρόμοιο ρυθμό- και άλλοτε κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα σε μία ομάδα λεμφαδένων. Η διάγνωση γίνεται με χειρουργική αφαίρεση και βιοψία λεμφαδένα.
Τα παιδικά λεμφώματα περιλαμβάνουν κυρίως το λέμφωμα Hodgkin (Χότζκιν) το οποίο είναι πιο συχνό σε εφήβους και το λέμφωμα μη Hodgkin, όπως το επιθετικό λεμφοβλαστικό λέμφωμα, το οποίο εμφανίζεται και σε μικρότερα παιδιά.
- Λέμφωμα Hodgkin: Περιλαμβάνει πέντε τύπους. Εμφανίζεται σε παιδιά άνω των 5 ετών, αλλά είναι πιο κοινό σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, περίπου 9.000 διαγιγνώσκονται με αυτόν τον τύπο καρκίνου.
- Λεμφώματα μη Hodgkin: Περιλαμβάνει πάνω από 90 τύπους. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει επιθετικούς (ταχέως αναπτυσσόμενους) υποτύπους, όπως το λεμφοβλαστικό λέμφωμα, το οποίο προσβάλλει παιδιά όλων των ηλικιών. Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, περίπου 81.560 άτομα διαγιγνώσκονται με αυτόν τον τύπο καρκίνου.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν διογκωμένους λεμφαδένες οι οποίοι συνήθως δεν είναι επώδυνοι, πυρετό, εφιδρώσεις, φαγούρα, ανεξήγητη απώλεια βάρους, αίσθημα κόπωσης και εφιδρώσεις που είναι πιο κοινές τη νύχτα.
Η διόγκωση των λεμφαδένων πιο συχνά εμφανίζεται στον τράχηλο, τη μασχάλη ή την κοιλιά. γενικά συμπτώματα (πυρετός, νυχτερινές εφιδρώσεις και ανεξήγητη απώλεια βάρους). Υπάρχουν και πνευμονικά συμπτώματα όπως η δύσπνοια, και ειδικά στο λεμφοβλαστικό λέμφωμα της παιδικής ηλικίας, λόγω μεσοθωρακικής μάζας. Επίσης αδυναμία και διόγκωση της κοιλιάς. Συχνά αυτά τα συμπτώματα συγχέονται με απλές καθημερινές ασθένειες, όπως το κρυολόγημα και η γρίπη και έτσι μπορεί να μη δοθεί ιδιαίτερη σημασία. Ωστόσο η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμης σημασίας.
Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει χημειοθεραπεία και κάποιες φορές ακτινοθεραπεία. Τα λεμφώματα μπορεί να είναι επιθετικά, αλλά τα περισσότερα περιστατικά παιδιατρικών λεμφωμάτων είναι θεραπεύσιμα με την κατάλληλη αγωγή. Η πρόγνωση του ασθενούς εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως ο τύπος και το στάδιο του λεμφώματος την ηλικία του, τη συνολική υγεία του και το πόσο καλά ανταποκρίνεται ο καρκίνος στη θεραπεία. Ευτυχώς, οι συνεχείς εξελίξεις στη θεραπεία του λεμφώματος και του μεταστατικού καρκίνου επιτρέπουν στους ασθενείς να ζήσουν περισσότερο και πιο ολοκληρωμένα.
