Ορισμένα υποκατάστατα ζάχαρης μπορεί να έχουν απροσδόκητες συνέπειες για τη μακροπρόθεσμη υγεία του εγκεφάλου, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Neurology.
Η μελέτη εξέτασε επτά γλυκαντικά χαμηλών ή μηδενικών θερμίδων και διαπίστωσε ότι τα άτομα που κατανάλωναν τις υψηλότερες ποσότητες παρουσίασαν ταχύτερη μείωση στις δεξιότητες σκέψης και μνήμης σε σύγκριση με εκείνα που κατανάλωναν τις χαμηλότερες ποσότητες.
Η σύνδεση ήταν ακόμη ισχυρότερη σε άτομα με διαβήτη τύπου 2. Ενώ η μελέτη έδειξε μια σύνδεση μεταξύ της χρήσης ορισμένων τεχνητών γλυκαντικών και της γνωστικής εξασθένησης, δεν απέδειξε ότι ήταν η αιτία.
Τα τεχνητά γλυκαντικά που εξετάστηκαν στη μελέτη ήταν η ασπαρτάμη, η σακχαρίνη, η ακεσουλφάμη-Κ, η ερυθριτόλη, η ξυλιτόλη, η σορβιτόλη και η ταγατόζη. Αυτά βρίσκονται κυρίως σε υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα όπως αρωματισμένο νερό, αναψυκτικά, ενεργειακά ποτά, γιαούρτι και επιδόρπια χαμηλών θερμίδων. Μερικά χρησιμοποιούνται επίσης ως αυτόνομα γλυκαντικά.
«Τα γλυκαντικά με χαμηλές ή καθόλου θερμίδες θεωρούνται συχνά ως υγιεινή εναλλακτική λύση για τη ζάχαρη, ωστόσο τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι ορισμένα γλυκαντικά μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε η συγγραφέας της μελέτης Claudia Kimie Suemoto, του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο στη Βραζιλία.
Η μελέτη περιελάμβανε 12.772 ενήλικες από όλη τη Βραζιλία. Η μέση ηλικία ήταν 52 έτη και οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για οκτώ χρόνια.
Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με τη διατροφή στην αρχή της μελέτης, αναφέροντας λεπτομερώς τι έτρωγαν και έπιναν τον τελευταίο χρόνο. Οι ερευνητές τους χώρισαν σε τρεις ομάδες με βάση τη συνολική ποσότητα των τεχνητών γλυκαντικών που κατανάλωναν.
Η ομάδα με τη χαμηλότερη κατανάλωση λάμβανε κατά μέσο όρο 20 mg την ημέρα και η ομάδα με την υψηλότερη κατανάλωση 191 mg την ημέρα. Για την ασπαρτάμη, αυτή η ποσότητα ισοδυναμεί με ένα κουτί αναψυκτικού διαίτης. Η σορβιτόλη είχε την υψηλότερη κατανάλωση, με μέσο όρο 64 mg την ημέρα.
Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε γνωστικά τεστ στην αρχή, στη μέση και στο τέλος της μελέτης για την παρακολούθηση των δεξιοτήτων μνήμης, γλώσσας και σκέψης με την πάροδο του χρόνου. Τα τεστ αξιολόγησαν τομείς όπως η λεκτική ευχέρεια, η μνήμη εργασίας, η ανάκληση λέξεων και η ταχύτητα επεξεργασίας.
Αφού έλαβαν υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η υψηλή αρτηριακή πίεση και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που κατανάλωναν τη μεγαλύτερη ποσότητα γλυκαντικών εμφάνισαν ταχύτερη μείωση στις συνολικές δεξιότητες σκέψης και μνήμης από εκείνα που κατανάλωναν τη χαμηλότερη ποσότητα, με μείωση που ήταν 62% ταχύτερη. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 1,6 χρόνια γήρανσης. Όσοι ανήκαν στη μεσαία ομάδα είχαν μείωση 35% ταχύτερη από την ομάδα με τη χαμηλότερη κατανάλωση, που ισοδυναμεί με 1,3 χρόνια γήρανσης.
Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν τα αποτελέσματα ανά ηλικία, διαπίστωσαν ότι τα άτομα κάτω των 60 ετών που κατανάλωναν τις υψηλότερες ποσότητες γλυκαντικών εμφάνισαν ταχύτερη μείωση στη λεκτική ευχέρεια. Δεν βρήκαν συνδέσεις σε άτομα άνω των 60 ετών. Διαπίστωσαν επίσης ότι η σύνδεση με την ταχύτερη γνωστική παρακμή ήταν ισχυρότερη σε συμμετέχοντες με διαβήτη παρά σε εκείνους χωρίς διαβήτη.
Όταν εξετάστηκαν μεμονωμένα γλυκαντικά, η κατανάλωση ασπαρτάμης, σακχαρίνης, ακεσουλφάμης-Κ, ερυθριτόλης, σορβιτόλης και ξυλιτόλης συσχετίστηκε με ταχύτερη μείωση της συνολικής γνωστικής λειτουργίας, ιδιαίτερα στη μνήμη. Δεν βρέθηκε σύνδεση μεταξύ της ταγατόζης και γνωστικής παρακμής.
«Ενώ βρήκαμε συνδέσεις με τη γνωστική παρακμή για άτομα μέσης ηλικίας, τα άτομα με διαβήτη είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν τεχνητά γλυκαντικά ως υποκατάστατα ζάχαρης», δήλωσε η Suemoto. «Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιώσουμε τα ευρήματά μας και να διερευνήσουμε εάν άλλες εναλλακτικές λύσεις για τη ραφιναρισμένη ζάχαρη, όπως το μέλι, το σιρόπι σφενδάμου ή η ζάχαρη καρύδας, μπορεί να είναι αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις».
Ένας περιορισμός της μελέτης ήταν ότι δεν συμπεριλήφθηκαν όλα τα τεχνητά γλυκαντικά. Επίσης, αναφέρθηκαν πληροφορίες για τη διατροφή από τους συμμετέχοντες, οι οποίοι μπορεί να μην θυμούνταν με ακρίβεια όλα όσα έτρωγαν.
Περισσότερες πληροφορίες: Natalia Gomes Gonçalves et al, Association Between Consumption of Low- and No-Calorie Artificial Sweeteners and Cognitive Decline, Neurology (2025). DOI: 10.1212/WNL.0000000000214023. Thomas Monroe Holland, The Dark Side of Sweet, Neurology (2025). DOI: 10.1212/WNL.0000000000214129.
