Η θεραπεία με τεστοστερόνη έχει μετατοπιστεί από εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη σε μια υποτιθέμενη αναβάθμιση του τρόπου ζωής. Μερικές φορές δίνεται στους άνδρες το νέο μήνυμα: ήρθε η ώρα να «ελέγξεις την Τ σου», δηλαδή την τεστοστερόνη σου. Η ιδέα δεν αφορά τη θεραπεία ιατρικών προβλημάτων, αλλά τη «βελτιστοποίηση» της ενέργειας.
Η τεστοστερόνη συνταγογραφείται σε άνδρες που έχουν μια ιατρικά επιβεβαιωμένη ανεπάρκεια γνωστή ως υπογοναδισμός, μια πάθηση όπου το σώμα δεν παράγει αρκετή τεστοστερόνη επειδή οι όρχεις ή το ορμονικό σύστημα ελέγχου του εγκεφάλου δεν λειτουργούν σωστά. Αυτό μπορεί να προκληθεί από τραυματισμό, λοίμωξη, γενετικά προβλήματα ή χρόνιες ασθένειες όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης. Όταν τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι χαμηλά, η αποκατάστασή τους μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση, τη σεξουαλική επιθυμία, τη μυϊκή δύναμη και την υγεία των οστών.
Υπάρχει επίσης αυξανόμενη έρευνα για τις ευρύτερες μεταβολικές επιδράσεις της τεστοστερόνης. Σε άνδρες με χαμηλή τεστοστερόνη που έχουν διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία ή καρδιακή νόσο, η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη (στο πόσο αποτελεσματικά ανταποκρίνεται το σώμα στην ινσουλίνη για τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα), στην κατανομή του λίπους και την υγεία των αιμοφόρων αγγείων.
Πολλές κλινικές «ανδρικής υγείας» και «ευεξίας» προωθούν αόριστα συμπτώματα όπως κόπωση, άγχος ή έλλειψη κινήτρου ως πιθανά σημάδια χαμηλής τεστοστερόνης. Ενθαρρύνουν τους άνδρες να κάνουν εξετάσεις, με δικά τους έξοδα. Αυτές οι εξετάσεις γίνονται συχνά σε δείγματα από δάχτυλο αντί για αίμα που λαμβάνεται από φλέβα. Ενώ οι εξετάσεις από το δάχτυλο μπορούν να είναι ταχύτερες και πιο άνετες, μπορεί επίσης να είναι πιο επιρρεπείς σε σφάλματα εάν το δείγμα δεν έχει συλλεχθεί προσεκτικά. Τα φλεβικά δείγματα που λαμβάνονται από εκπαιδευμένο προσωπικό μπορούν να είναι πιο αξιόπιστα και να παρέχουν αποτελέσματα υψηλότερης ποιότητας. Τα επίπεδα τεστοστερόνης κυμαίνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, φτάνοντας στο μέγιστο νωρίς το πρωί και μειώνονται αργότερα. Γι’ αυτό το λόγο, οι γιατροί συνιστούν την εξέταση σε δύο ξεχωριστά πρωινά, ιδανικά μετά από νηστεία.
Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός για το τι θεωρείται «χαμηλή τεστοστερόνη». Τα εύρη αναφοράς διαφέρουν μεταξύ των εργαστηρίων και το «φυσιολογικό» ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, την υγεία και τη γενετική. Μερικοί άνδρες με χαμηλότερες μετρήσεις αισθάνονται απόλυτα καλά, ενώ άλλοι εμφανίζουν συμπτώματα με τις ίδιες τιμές. Η απόκριση του οργανισμού εξαρτάται επίσης από το πόσο ευαίσθητοι είναι οι υποδοχείς ανδρογόνων που ξεκινούν τη δράση της τεστοστερόνης μέσα στα κύτταρα. Αυτό σημαίνει ότι η συγκέντρωση στο αίμα από μόνη της δεν λέει την πλήρη ιστορία.
Οι κλινικές οδηγίες τονίζουν ότι η διάγνωση θα πρέπει να συνδυάζει τόσο τα συμπτώματα όσο και τα αποτελέσματα του αίματος. Πολλά προβλήματα που αποδίδονται στη «χαμηλή τεστοστερόνη» (κόπωση, κακός ύπνος, απώλεια κινήτρων, αύξηση βάρους) μπορεί να συνδέονται με άγχος, κατάθλιψη ή παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η χρήση αλκοόλ και η αδράνεια.
Ο μύθος της βελτιστοποίησης
Κάποιοι άνδρες ξεκινούν θεραπεία με τεστοστερόνη παρόλο που τα επίπεδα των ορμονών τους είναι φυσιολογικά. Η αύξηση των επιπέδων τεστοστερόνης πάνω από περίπου 12 νανομόρια ανά λίτρο -η τυπική μονάδα που χρησιμοποιείται στις εξετάσεις αίματος- είναι απίθανο να αποφέρει περαιτέρω οφέλη στους τομείς που συνδέονται περισσότερο με την ανεπάρκεια τεστοστερόνης, όπως η σεξουαλική λειτουργία, η ενέργεια και η διάθεση. Οι άνδρες που βρίσκονται ήδη σε αυτό το εύρος και προσθέτουν τη θεραπεία μπορεί να εκτεθούν σε παρενέργειες με μικρό ή καθόλου πλεονέκτημα. Και μόλις ξεκινήσει η θεραπεία, η φυσική παραγωγή ορμονών του σώματος επιβραδύνεται, πράγμα που σημαίνει ότι η θεραπεία συχνά γίνεται μακροπρόθεσμη. Η διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε μια προσωρινή φάση στέρησης, καθώς το σώμα χρειάζεται χρόνο για να επανεκκινήσει την δική του παραγωγή τεστοστερόνης.
Όταν συνταγογραφείται σωστά και παρακολουθείται προσεκτικά, η θεραπεία με τεστοστερόνη είναι γενικά ασφαλής. Οι προηγούμενοι φόβοι ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη έχουν σε μεγάλο βαθμό διαψευσθεί και ορισμένες μελέτες υποδηλώνουν ότι μπορεί να προσφέρει προστασία. Ωστόσο, άλλες έρευνες συνδέουν τη θεραπεία με τεστοστερόνη με ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο κολπικής μαρμαρυγής -καρδιακής αρρυθμίας- και θρόμβων αίματος.
Οι πιο άμεσες ανησυχίες αφορούν τη γονιμότητα. Η θεραπεία με τεστοστερόνη μειώνει το σήμα του εγκεφάλου που λέει στους όρχεις να παράγουν όχι μόνο τεστοστερόνη αλλά και σπέρμα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα, μερικές φορές μόνιμα εάν η θεραπεία συνεχιστεί για περισσότερο από 3-5 χρόνια.
Στους άνδρες που εξακολουθούν να επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά, οι γιατροί μπορούν να προσθέσουν φάρμακα που ονομάζονται γοναδοτροπίνες, τα οποία μιμούνται τις φυσικές ορμόνες γονιμότητας του εγκεφάλου για να διατηρήσουν τους όρχεις να παράγουν σπέρμα, αλλά αυτά τα απαιτούν εξειδικευμένη διαχείριση.
Η τεστοστερόνη είναι ένα φάρμακο που χορηγείται μόνο με ιατρική συνταγή. Χρειάζεται προσεκτική διάγνωση, τακτικές εξετάσεις αίματος και στενή επίβλεψη από ειδικούς εκπαιδευμένους στην ορμονική ιατρική.
