Τα ποντίκια που έχασαν τους γομφίους τους εμφάνισαν σημαντική μείωση της μνήμης παρά το γεγονός ότι λάμβαναν την ίδια διατροφή με την ομάδα ελέγχου, υπονοώντας τον αντίκτυπο της μειωμένης μάσησης στην υγεία του εγκεφάλου.
Η απώλεια δοντιών δεν κάνει μόνο πιο δύσκολο το φαγητό, αλλά μπορεί επίσης να κάνει πιο δύσκολη τη σκέψη. Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Χιροσίμα δείχνει ότι τα ηλικιωμένα ποντίκια που χάνουν τους γομφίους τους βιώνουν μετρήσιμη γνωστική εξασθένηση, ακόμη και όταν η διατροφή τους παραμένει απολύτως άθικτη.
Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο Archives of Oral Biology.
«Η απώλεια δοντιών είναι συχνή στους ηλικιωμένους πληθυσμούς, ωστόσο η άμεση νευρολογική της επίδραση παραμένει ασαφής», δήλωσε η Rie Hatakeyama, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στη Μεταπτυχιακή Σχολή Βιοϊατρικών και Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου της Χιροσίμα (HU) και πρώτη συγγραφέας της μελέτης.
«Η μελέτη μας εξετάζει εάν η ίδια η απώλεια δοντιών, ανεξάρτητα από τη διατροφική ανεπάρκεια, όπως μια δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες, μπορεί να προκαλέσει γνωστική εξασθένηση σε αρσενικά ποντίκια».
Για να διερευνηθεί πώς η ικανότητα μάσησης και η διατροφή επηρεάζουν από κοινού τον εγκέφαλο, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε αρσενικά ποντίκια με τάση γήρανσης και τα κατέταξε σε μία από τις τέσσερις καταστάσεις: δίαιτα με κανονική πρωτεΐνη χωρίς εξαγωγή δοντιού, δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνη χωρίς εξαγωγή, μοριακή εξαγωγή με δίαιτα με κανονική πρωτεΐνη και μοριακή εξαγωγή με δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνη.
Σε ηλικία 3 μηνών, τα ποντίκια υποβλήθηκαν είτε σε εξαγωγή δοντιού είτε σε εικονική επέμβαση και κατατάχθηκαν σε μία από τις τέσσερις ομάδες: ομάδα ελέγχου με δίαιτα φυσιολογικής πρωτεΐνης, ομάδα ελέγχου με δίαιτα χαμηλής πρωτεΐνης, ομάδα απώλειας δοντιών με δίαιτα φυσιολογικής πρωτεΐνης και ομάδα απώλειας δοντιών με δίαιτα χαμηλής πρωτεΐνης. Έξι μήνες αργότερα διεξήχθησαν δοκιμές συμπεριφοράς και αναλύσεις εγκεφάλου.
Μετά από έξι μήνες, τα ποντίκια υποβλήθηκαν σε συμπεριφορικές εξετάσεις και λεπτομερείς αναλύσεις του εγκεφαλικού τους ιστού για δείκτες φλεγμονής, νευρωνικής απώλειας και γονιδιακής έκφρασης που σχετίζεται με τον κυτταρικό θάνατο.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: τα ποντίκια που έχασαν τους γομφίους τους εμφάνισαν σημαντική μείωση της μνήμης, παρόλο που έλαβαν την ίδια δίαιτα με τις ομάδες ελέγχου.
«Αυτό υποδηλώνει ότι η μειωμένη μασητική διέγερση, και όχι η πρόσληψη πρωτεΐνης από τη διατροφή, συμβάλλει στην γνωστική επιδείνωση», δήλωσε ο Hatakeyama. «Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ένα περιφερειακό συμβάν στο στόμα μπορεί να επηρεάσει τόσο βαθιά το κεντρικό νευρικό σύστημα».
Η ανάλυση του εγκεφαλικού ιστού υποστήριξε αυτά τα ευρήματα συμπεριφοράς. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν καμία αλληλεπίδραση μεταξύ της απώλειας δοντιών και της δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες στα επίπεδα του λόγου mRNA Bax/Bcl-2, ενός δείκτη που αντιπροσωπεύει τον κυτταρικό θάνατο έναντι της επιβίωσης. Αντίθετα, η απώλεια δοντιών από μόνη της αύξησε σημαντικά αυτόν τον λόγο, υποδεικνύοντας μια μετατόπιση προς την προ-αποπτωτική ή την κυτταρική θνησιμότητα δραστηριότητα στον εγκέφαλο. Η απώλεια δοντιών προκάλεσε φλεγμονή και απώλεια κυττάρων στις περιοχές CA1 και οδοντωτής έλικας του ιππόκαμπου – περιοχές απαραίτητες για τον σχηματισμό και την αποθήκευση μνήμης.
Εν τω μεταξύ, οι επιπτώσεις μιας δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες περιορίστηκαν στην περιοχή CA3, η οποία παίζει ρόλο στην ολοκλήρωση του μοτίβου. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η μείωση της μάσησης προκαλεί οδούς προ-κυτταρικού θανάτου στον εγκέφαλο.
Αυτή η μελέτη προσθέτει σε αυξανόμενες ενδείξεις ότι η στοματική υγεία είναι βαθιά συνδεδεμένη με την υγεία του εγκεφάλου και ότι η προστασία της ικανότητας μάσησης μπορεί να είναι μια απλή αλλά ισχυρή στρατηγική για τη διατήρηση της γνωστικής λειτουργίας αργότερα στη ζωή.
Η ομάδα σχεδίαζε να διευκρινίσει περαιτέρω τους νευρωνικούς μηχανισμούς που συνδέουν τη μάσηση με τη λειτουργία του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων πιθανών αλλαγών στη δραστηριότητα του ιππόκαμπου, τα επίπεδα νευροδιαβιβαστών και τη νευρογένεση.
«Ο απώτερος στόχος μας είναι να δείξουμε, στους ανθρώπους, ότι η διατήρηση ή η αποκατάσταση της μάσησης μέσω προσθετικής θεραπείας μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ή την καθυστέρηση της γνωστικής παρακμής στους ηλικιωμένους», δήλωσε ο Hatakeyama.
Περισσότερες πληροφορίες: Rie Hatakeyama et al, Tooth loss induces cognitive decline independent of low-protein diet intake in male mice, Archives of Oral Biology (2025). DOI: 10.1016/j.archoralbio.2025.106421.
