Ερευνητές του Πανεπιστημίου Κολούμπια, στις ΗΠΑ, έδειξαν για πρώτη φορά ότι ο εγκέφαλος των ηλικιωμένων παράγει εξίσου πολλά κύτταρα με τον εγκέφαλο των νέων ανθρώπων. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell Stem Cell.
Πολλοί νέοι νευρώνες παράγονται στον ιππόκαμπο όταν είμαστε ακόμα μωρά, αλλά υπάρχει μέχρι σήμερα μια διαμάχη για το αν αυτό συνεχίζεται μέχρι την ενηλικίωση, και αν ναι, αν αυτός ο ρυθμός πέφτει με την ηλικία, κάτι που έχει παρατηρηθεί σε ποντίκια και σε άλλα ζώα. Μόλις πριν ένα μήνα δημοσιεύθηκε μια μελέτη από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, που έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι δεν παράγουν νέους νευρώνες στον ιππόκαμπο.
Ωστόσο η παρούσα μελέτη έδειξε το αντίθετο. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι πολλοί ηλικιωμένοι παραμένουν γνωστικά και συναισθηματικά πιο συγκροτημένοι απ’ ότι νομίζαμε μέχρι σήμερα», ανέφερε η Maura Boldrini, επίκουρη καθηγήτρια Νευροβιολογίας και συγγραφέας της μελέτης. Και πρόσθεσε: “Φαίνεται ότι πράγματι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί από τα ποντίκια – όπου η παραγωγή των νευρώνων μειώνεται με την ηλικία πολύ γρήγορα – και αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αυτούς τους νευρώνες για τις πολύπλοκες μαθησιακές μας ικανότητες και τις γνωσιακές συμπεριφορικές αντιδράσεις στα συναισθήματά μας”.
Οι επιστήμονες έκαναν αυτοψία στον ιππόκαμπο 28 ατόμων 14-79 ετών, λίγες ώρες μετά από τον ξαφνικό τους θάνατο. Τα άτομα αυτά ήταν υγιή πριν πεθάνουν. Οι ερευνητές μελέτησαν τους νεοσχηματισμένους νευρώνες και την κατάσταση των αιμοφόρων αγγείων εντός του ιππόκαμπου.
Χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές, η ερευνητική ομάδα εξέτασε το βαθμό σχηματισμού νέων αιμοφόρων αγγείων, τον όγκο και τον αριθμό των κυττάρων διαφορετικών σταδίων ωριμότητας, σε μια περιοχή γνωστή ως οδοντωτή έλικα (dentate gyrus), την περιοχή του ιππόκαμπου όπου παράγονται νέοι νευρώνες.
“Διαπιστώσαμε ότι οι ηλικιωμένοι είχαν όμοια ικανότητα να παράγουν χιλιάδες νέους νευρώνες στον ιππόκαμπο, όπως και τα νεότερα άτομα. Επίσης εντοπίσαμε σε όλες τις ηλικίες τον ίδιο όγκο του ιπποκάμπου, μια δομή που παίζει καθοριστικό ρόλο στο συναίσθημα και τη γνωστικότητα. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι είχαν λιγότερη αγγείωση και ίσως λιγότερη ικανότητα οι νέοι νευρώνες τους να δημιουργούν συνάψεις”, είπε η Boldrini.
Η ίδια συμπλήρωσε ότι η μειωμένη γνωστική-συναισθηματική ικανότητα στους ηλικιωμένους μπορεί να προκαλείται από το μικρότερο απόθεμα νευρικών βλαστικών κυττάρων, από τη μείωση της αγγείωσης και από τη μειωμένη συνδεσιμότητα των κυττάρων μέσα στον ιππόκαμπο. Είναι πιθανόν, η διαρκής νευρογένεση στον ιππόκαμπο να διατηρεί τη γνωστικότητα κατά τη διάρκεια της ζωής και η μείωση της να σχετίζεται με την καταστολή της γνωστικής και συναισθηματικής ετοιμότητας του ατόμου.
Σύμφωνα με μελέτες σε ποντίκια υπάρχουν πολυδύναμα βλαστοκύτταρα που είναι μια δεξαμενή κυττάρων που δεν κάνουν τίποτα, είναι ασταθή και μπορούν να υποβληθούν σε διαίρεση. Μερικές μελέτες έχουν υποδείξει ότι μπορεί να έχουμε από την ημέρα που γεννιόμαστε μια πεπερασμένη ομάδα αυτών των «μητρικών κυττάρων». Τα θυγατρικά κύτταρα είναι αυτά που διαιρούνται εκθετικά και δημιουργούν κύτταρα που διαφοροποιούνται σε νευρώνες.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι τα επίπεδα αυτών των “μητρικών κυττάρων” μειώθηκαν με την ηλικία στην μπροστινή και μεσαία περιοχή της οδοντωτής έλικας. Ωστόσο, τα επίπεδα των κυττάρων που διαφοροποιούνται σε νευρώνες δεν μειώθηκαν. Βρέθηκαν χιλιάδες νέοι, ανώριμοι νευρώνες στην οδοντωτή έλικα τη στιγμή του θανάτου, ανεξάρτητα από την ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν φτιάξουν αρκετούς νευρώνες ακόμα και με λιγότερα θυγατρικά κύτταρα που προκύπτουν από τα βλαστοκύτταρα.
Ωστόσο, παρατηρήθηκε μια μείωση στο μπροστινό μέρος της οδοντωτής έλικας στον αριθμό των κυττάρων που παράγουν ουσίες οι οποίες συνδέονται με τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητά του να αλλάζει ή να “επανασυνδέεται”. Με άλλα λόγια, αν και κατασκευάζουμε νέους νευρώνες, μπορεί αυτοί να είναι λιγότερο πλαστικοί ή να κάνουν λιγότερες συνδέσεις.
Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι μια πτώση της πλαστικότητας μπορεί να εξηγήσει γιατί ακόμα και οι υγιείς άνθρωποι μπορούν να γίνουν περισσότερο συναισθηματικά ευάλωτοι καθώς μεγαλώνουν. Αλλά ο σχηματισμός νέων νευρώνων μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από τη γνωστική ή συναισθηματική πτώση.
Η Boldrini δήλωσε ότι είναι σημαντικό να εξεταστεί τι συμβαίνει στον εγκέφαλο εκείνων που έχουν προβλήματα τύπου Αλτσχάιμερ, καθώς και αν υπάρχουν διαφορές στο σχηματισμό νέων κυττάρων στον ιππόκαμπο. Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει στους επιστήμονες νέους στόχους για θεραπεία.
Από την πλευρά της, η Mercedes Paredes από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, βασική συγγραφέας της μελέτης του προηγούμενου μήνα που έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι δεν αναπτύσσουν νέους νευρώνες, δήλωσε ότι δεν πείσθηκε από τη νέα μελέτη. “Προς το παρόν, δεν πιστεύουμε ότι αυτή η νέα μελέτη αλλάζει το συμπέρασμά μας από τις δικές μας πρόσφατες δημοσιευμένες παρατηρήσεις. Εάν η νευρογένεση συνεχίζεται στον ενήλικο ανθρώπινο ιππόκαμπο, είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο. Τα κύτταρα που χαρακτηρίστηκαν ως νέοι νευρώνες δεν είναι στην πραγματικότητα νέα”.
Ωστόσο, ο Niels Haan από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ δήλωσε ότι πείσθηκε πως οι νέοι νευρώνες πράγματι σχηματίζονται στον ενήλικο ανθρώπινο εγκέφαλο, αν και η λειτουργία τους ήταν ακόμη ασαφής. “Γνωρίζουμε από έρευνες σε ζωικά μοντέλα ότι οι γεννημένοι κατά την ενηλικίωση νευρώνες απαιτούνται για διάφορες διαδικασίες μάθησης και μνήμης και υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η νευρογένεση διαταράσσεται σε ψυχιατρικές καταστάσεις ανθρώπου”, ανέφερε. “Πρόκειται για μια υποσχόμενη περιοχή για πιθανές θεραπείες”.
Πηγή: Human Hippocampal Neurogenesis Persists throughout Aging.
