Τα τελευταία επτά χρόνια -από το 2011 και μετά- έχει γίνει πολύς λόγος για τη βιταμίνη D, την λεγόμενη βιταμίνη του ήλιου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ορμόνη -γιατί αυτό στην πραγματικότητα είναι- έχει μεγάλη σημασία για το ανθρώπινο σώμα. Χωρίς αρκετή ποσότητα, τα οστά μπορεί να γίνουν λεπτά, εύθραυστα και παραμορφωμένα, προκαλώντας μια κατάσταση που ονομάζεται ραχίτιδα στα παιδιά και οστεομαλακία στους ενήλικες. Ο ρόλος της ορμόνης διερευνάται σε μια σειρά άλλες ασθένειες όπως είναι οι καρδιακές προσβολές και ο καρκίνος. Το ζήτημα είναι πόση ποσότητα χρειαζόμαστε και πότε υπάρχει ανεπάρκεια ή έλλειψη στον οργανισμό.
Η βιταμίνη D κάνει χρυσές δουλειές. Τα μηνύματα που έχουν δώσει οι γκουρού της υγείας και ευεξίας στις ΗΠΑ βοήθησαν τις πωλήσεις των συμπληρωμάτων βιταμίνης D να φτάσουν στα 936.000.000 δολάρια το 2017. Αυτό το νούμερο είναι 9 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Οι εξετάσεις για τυχόν ανεπάρκεια ή έλλειψη της βιταμίνης D στο ανθρώπινο σώμα έχουν επίσης αυξηθεί στις ΗΠΑ (και σε άλλες χώρες μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα). Οι Αμερικανοί γιατροί παρήγγειλαν εξετάσεις για πάνω από 10 εκατομμύρια ασθενείς του Medicare το 2016, ήτοι 547% περισσότερες από το 2007, και το κόστος ανήλθε σε 365 εκατομμύρια δολάρια. Η πέμπτη πιο κοινή εργαστηριακή εξέταση που καλύπτεται από το Medicare αφορά τη βιταμίνη D.
Ο άνθρωπος που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία του 1 δισεκατομμυρίων δολαρίων πωλήσεων των συμπληρωμάτων είναι ο ενδοκρινολόγος του Πανεπιστημίου της Βοστώνης Michael Holick, 72 ετών. Έχει γράψει ένα βιβλίο για τη βιταμίνη D και έχει προειδοποιήσει σε πολλά επιστημονικά άρθρα για την πανδημία ανεπάρκειας της σε όλο τον κόσμο. Επίσης έχει συντάξει τις κατευθυντήριες γραμμές για τη σύσταση της βιταμίνης D στις ΗΠΑ. Ο Holick έχει τόσο παθιαστεί με τη βιταμίνη D που έχει αναρωτηθεί μήπως αυτή ήταν η αιτία της εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Μήπως το πραγματικό πρόβλημα δεν ήταν κάποιος αστεροειδής πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια αλλά τα αδύναμα οστά ως αποτέλεσμα της έλλειψης του ηλιακού φωτός; “Μερικές φορές αναρωτιέμαι” έγραψε ο Holick: “Πέθαναν οι δεινόσαυροι από ραχίτιδα και οστεομαλακία;”
Michael Holick
Αλλά δεν είναι ευρύτερα γνωστό ότι η βιομηχανία έχει στείλει αρκετά χρήματα στον Holick. Αυτό προκύπτει από μια έρευνα των Kaiser Health News για λογαριασμό των The New York Times που διαπίστωσε ότι ο Holick χρησιμοποίησε την εξέχουσα θέση του στην ιατρική κοινότητα για προώθηση πρακτικών που ωφελούν οικονομικά τις επιχειρήσεις οι οποίες σήμερα κερδίζουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Σε μια συνέντευξή του, ο Holick αναγνώρισε ότι εργάστηκε ως σύμβουλος στην Quest Diagnostics, η οποία κάνει διαγνωστικά τεστ για τη βιταμίνη D από το 1979. Ωστόσο ο Holick, έχει πει ότι η χρηματοδότηση της βιομηχανίας “δεν με επηρεάζει σχετικά με το τι λέω για αυτά που προσφέρει στην υγεία η βιταμίνη D”. Σε μια συνέντευξή του είπε ότι δουλεύει για την Quest επί τέσσερις δεκαετίες – σήμερα πληρώνεται 1.000 δολάρια το μήνα – αλλά αυτό δεν έχει επηρεάσει τις ιατρικές του συμβουλές. “Δεν λαμβάνω επιπλέον χρήματα είτε πωλούν 1 τεστ είτε 1 δισεκατομμύριο”, είπε.
Ο κρίσιμος ρόλος του Holick στη συζήτηση γύρω από τη βιταμίνη D έλαβε χώρα το 2011. Την προηγούμενη χρονιά, το αναγνωρισμένο National Academy of Medicine (τότε Institute of Medicine), που αποτελεί μια ομάδα ανεξάρτητων ειδικών, εξέδωσε μια έκθεση 1.132 σελίδων σχετικά με τη βιταμίνη D. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών καλύπτει τις ανάγκες του σε βιταμίνη D και ενημέρωσε τους γιατρούς να ελέγχουν μόνο τους ασθενείς που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ορισμένων διαταραχών, όπως π.χ. η οστεοπόρωση.
Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούνιο του 2011, ο Holick επέβλεψε τη δημοσίευση μιας έκθεσης η οποία πήρε μια εντελώς διαφορετική θέση. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism για λογαριασμό της Endocrine Society η οποία είναι η επαγγελματική ομάδα που παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές γύρω από θέματα που έχουν να κάνουν με ορμόνες και ακολουθούνται από γιατρούς και εμπορικά εργαστήρια σε εθνικό επίπεδο. Μ’ αυτήν την εργασία υιοθετήθηκε από την Endocrine Society η θέση του Holick ότι «η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πολύ συχνή σε όλες τις ηλικίες» και υποστηρίχθηκε μια τεράστια επέκταση των διαγνωστικών εξετάσεων βιταμίνης D, στοχεύοντας πάνω από τον μισό αμερικανικό πληθυσμό.
Οι κατευθυντήριες γραμμές ωφέλησαν οικονομικά πάρα πολύ τη βιομηχανία της βιταμίνης D. Σε αντίθεση με το National Academy of Medicine, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα επαρκή επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι πάνω από τα 20 ng/ml (νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο), η Endocrine Society είπε ότι το όριο πρέπει να είναι υψηλότερο, τουλάχιστον στα 30 ng/ml. Τα εμπορικά εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων όπως είναι τα Quest και LabCorp, υιοθέτησαν τα υψηλότερα πρότυπα.
Από το 2011, τον Holick έχει αγκαλιάσει το βιομηχανικό συγκρότημα της ευεξίας. Για παράδειγμα, ο δικτυακός τόπος της Gwyneth Paltrow, Goop, αναφέρει τις εργασίες του. Επίσης, ο Mehmet Oz περιέγραψε τη βιταμίνη D ως “το νούμερο ένα πράγμα που χρειάζεστε περισσότερο”, λέγοντας στο ακροατήριό του ότι μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή των καρδιακών παθήσεων, της κατάθλιψης, την αύξησης του σωματικού βάρους, της απώλειας μνήμης και του καρκίνου. Και η ιστοσελίδα της Oprah Winfrey λέει στους αναγνώστες ότι “γνωρίζοντας τα επίπεδα της βιταμίνης D μπορεί να σας σώσει τη ζωή”. Άλλοι ειδικοί έχουν επίσης καλέσει τους Αμερικανούς να προσλαμβάνουν περισσότερη βιταμίνη D, συμπεριλαμβανομένου του Walter Willett, ενός ευρέως αναγνωρισμένου καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τα άτομα με τα υψηλότερα επίπεδα έχουν καλύτερη υγεία, δήλωσε ο Δρ. Clifford Rosen, επιστήμονας του Maine Medical Center Research Institute και συν-συγγραφέας της έκθεσης της National Academy of Medicine. Xρησιμοποιώντας το υψηλότερο επίπεδο της Endocrine Society δημιουργήθηκε η εμφάνιση μιας επιδημίας, λέει ο Rosen, επειδή το 80% των Αμερικανών έχουν με το νέο όριο ανεπαρκή επίπεδα. Τα άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συχνά συνταγογραφούνται για συμπληρώματα και έχουν λάβει οδηγίες να επανεξετάζονται σε λίγους μήνες, δήλωσε ο Δρ. Alex Krist, οικογενειακός γιατρός και αντιπρόεδρος της Preventive Services Task Force των Ηνωμένων Πολιτειών, μιας επιτροπής εμπειρογνωμόνων που εκδίδει συμβουλές υγείας.
Η λύση της βιταμίνης D
Σε ένα βιβλίο του 2010 με τίτλο “The Vitamin D Solution”, ο Holick ενθάρρυνε τους αναγνώστες του να κάνουν εξετάσεις για τη βιταμίνη D στο αίμα τους. Για τους αναγνώστες που ανησυχούν ότι θα πληρώσουν οι ίδιοι το κόστος της δοκιμής (η τιμή κυμαίνονται από 40 έως 225 δολάρια) απαρίθμησε τους ακριβείς κωδικούς που οι γιατροί θα πρέπει να χρησιμοποιούν, όταν ζητούν ασφαλιστική κάλυψη. “Αν χρησιμοποιήσετε λάθος κωδικοποίηση κατά την υποβολή του αιτήματος προς την ασφαλιστική εταιρεία, δεν θα πάρετε επιστροφή και θα χρειαστεί να πληρώσετε για το τεστ”, έγραψε ο Holick.
Στο βιβλίο του ο Holick περιγράφει την προώθηση της βιταμίνης D ως μοναχική σταυροφορία. “Οι φαρμακευτικές εταιρείες πωλούν το φόβο», γράφει, «αλλά δεν μπορούν να πουλήσουν το φως του ήλιου, έτσι δεν υπάρχει καμία προώθηση για τα οφέλη από την υγεία του ήλιου”. Όμως ο Holick έχει εκτεταμένους οικονομικούς δεσμούς με τη φαρμακευτική βιομηχανία. Έλαβε σχεδόν 163,000 την περίοδο 2013-2017 από τις φαρμακευτικές εταιρείες για παροχή συμβουλών και άλλες υπηρεσίες, σύμφωνα με τα δεδομένα του Medicare’s Open Payments το οποίο παρακολουθεί τις πληρωμές από τους κατασκευαστές φαρμάκων και συσκευών. Οι εταιρείες που τον έχουν χρησιμοποιήσει ως σύμβουλο περιλαμβάνουν την Sanofi-Aventis, η οποία πουλάει συμπληρώματα βιταμίνης D, τη Shire που κάνει φάρμακα για ορμονικές διαταραχές τα οποία χορηγούνται μαζί με τη βιταμίνη D, την Amgen, που κάνει θεραπεία οστεοπόρωσης και τις εταιρείες Roche Diagnostics και Quidel Corporation που κάνουν τεστ για τη βιταμίνη D. Η βάση δεδομένων περιλαμβάνει μόνο τις πληρωμές που έχουν πραγματοποιηθεί από το 2013.
Ο Holick έχει επίσης ασχοληθεί με τη βιομηχανία μαυρίσματος. Αν και έχει πει ότι δεν υποστηρίζει το μαύρισμα, περιέγραψε το σολάριουμ ως «συνιστώμενη πηγή» βιταμίνης D «όταν χρησιμοποιείται με μέτρο». Ο Holick έχει αναγνωρίσει την αποδοχή χρημάτων για έρευνα από το UV Foundation – ένα μη κερδοσκοπικό “χέρι” του μη υπάρχοντος πλέον Tanning Association – που έδωσε 150.000 δολάρια στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης την τριετία 2004-2006, για την έρευνα του Holick. Να σημειωθεί ότι το 2009 το International Agency for Research on Cancer αναγνώρισε το σολάριουμ ως καρκινογόνο.
Το 2004, οι οικονομικοί δεσμοί με τη βιομηχανία μαυρίσματος οδήγησαν την Δρ. Barbara Gilchrest, που τότε ήταν επικεφαλής του τμήματος δερματολογίας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, να ζητήσει από τον Holick να παραιτηθεί από το τμήμα. Το έπραξε, παραμένοντας καθηγητής στο τμήμα ιατρικής σχολής για την ενδοκρινολογία, το διαβήτη, τη διατροφή και τη διαχείριση βάρους. Στο βιβλίο του “The Vitamin D Solution,”, ο Holick έγραψε ότι «αναγκάστηκε» να εγκαταλείψει τη θέση του, λόγω της “υποστήριξης της λογικής έκθεσης στον ήλιο”. Και πρόσθεσε ειρωνικά: “Ντροπή μου που αμφισβήτησα ένα από τα δόγματα της δερματολογίας”. Αν και η ιστοσελίδα του τον αναφέρει ως μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας, η εκπρόσωπος της ακαδημίας Amanda Jacobs, είπε ότι δεν είναι εν ενεργεία μέλος.
Πάντως, ο ενθουσιασμός για τη βιταμίνη D μεταξύ των ειδικών έχει μειωθεί τελευταία. Μια σειρά μελετών δεν έχει βρει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η βιταμίνη D μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου και καρδιακών παθήσεων. Και οι περισσότεροι επιστήμονες λένε ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να ξέρουν αν η βιταμίνη D μπορεί να αποτρέψει τις χρόνιες ασθένειες που δεν σχετίζονται με τα οστά.
Η βιταμίνη D δεν είναι πλέον το θαυματουργό χάπι που φαινόταν κάποτε. Οι ασθενείς που μένουν στο σπίτι τείνουν να έχουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Η κακή τους υγεία είναι μάλλον ο λόγος για τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και όχι το αντίστροφο, λέει η Joan Manson, επικεφαλής της προληπτικής ιατρικής στο Brigham and Women’s Hospital στη Βοστώνη. Μόνο αυστηρές μελέτες που αναθέτουν τυχαία μερικούς ασθενείς να λαμβάνουν βιταμίνη D και άλλους να λαμβάνουν εικονικό φάρμακο μπορούν να δώσουν οριστικές απαντήσεις σχετικά με τη βιταμίνη D και την υγεία. Χωρίς αυτές τις τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές η αλήθεια χάνεται και δημιουργούνται μανίες καθώς η ιατρική κοινότητα δεν είναι πολύ διαφορετική από τον υπόλοιπο κόσμο.
Πηγή: Vitamin D, the Sunshine Supplement, Has Shadowy Money Behind It. New York Times.
