Η εναρμονισμένη νομοθεσία για τις ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες στα τρόφιμα υιοθετήθηκε από την ΕΕ το 1994. Η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία είναι γνωστή ως Οδηγία 94/35/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Γλυκαντικές Ύλες στα Τρόφιμα. Η συγκεκριμένη Οδηγία, η οποία αναθεωρείται σε τακτική βάση, έχει δεχτεί μέχρι σήμερα τρεις προσθήκες, ώστε να συμβαδίζει με την τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο στο χώρο των γλυκαντικών υλών.
Η νομοθεσία για τις γλυκαντικές ύλες και οι ειδικές διατάξεις που ρυθμίζουν τη χρήση τους σε τρόφιμα και ποτά, παρέχουν ξεκάθαρα κριτήρια με τα οποία θα πρέπει να συμμορφώνονται όσοι τα χρησιμοποιούν και παράλληλα καθορίζουν πρόσθετες προδιαγραφές για τη σήμανση των προϊόντων που περιέχουν ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες.
Στο προσάρτημα της Οδηγίας 94/35 υποδεικνύονται τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα για κάθε ολιγοθερμιδική γλυκαντική ύλη, ανά κατηγορία τροφίμου . Πιο πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή υιοθέτησαν ένα κανονιστικό πλαίσιο (Κανονισμός 1333/2008), στο οποίο ενοποιούνται σε ένα ενιαίο νομικό κείμενο όλες οι ισχύουσες εγκρίσεις και άδειες αναφορικά με τις ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες και τα άλλα πρόσθετα των τροφίμων.
Όπως συμβαίνει με όλα τα συστατικά των τροφίμων, οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες αναγράφονται στις ετικέτες και τους πίνακες των συστατικών κάθε προϊόντος με το πλήρες τους όνομα, το οποίο μερικές φορές συνοδεύεται και από τον κωδικό Ε.
Το γράμμα «E» σε κάθε πρόσθετο προέρχεται από τη λέξη Ευρώπη και δείχνει ότι η πρόσθετη αυτή ουσία θεωρείται ασφαλής και έχει επιτραπεί να χρησιμοποιείται στην Ευρώπη.
Πρακτικά, το Ε αποτελεί εγγύηση ασφαλείας, αφού επιβεβαιώνει ότι η συγκεκριμένη ουσία έχει περάσει από αυστηρούς ελέγχους και η χρήση της έχει εγκριθεί για ολόκληρη την ΕΕ. Η άδεια αυτή βρίσκεται υπό έλεγχο, επανεξετάζεται και συμπληρώνεται στην περίπτωση που προκύπτουν νέα επιστημονικά δεδομένα. Για να δοθεί έγκριση για τη χρήση μιας πρόσθετης ουσίας, θα πρέπει να παρουσιαστούν στοιχεία τόσο για την ασφάλεια, όσο και για τη χρησιμότητά της.
Εντός της ΕΕ, επιτρέπεται αυτή τη στιγμή η χρήση 10 ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών, οι οποίες είναι:
- η ακεσουλφάμη-K (E950),
- η ασπαρτάμη (E951),
- το άλας ασπαρτάμης – ακεσουλφάμης (E962),
- το κυκλαμικό οξύ και τα άλατά του (E952),
- η νεοεσπεριδίνη DC (E959),
- η σακχαρίνη και τα άλατά της (E954),
- η σουκραλόζη (E955),
- η θαυματίνη (E957),
- η νεοτάμη (E961),
- οι γλυκοζίτες στεβιόλης (Ε960).
Οι αρμόδιες Ρυθμιστικές Αρχές
Σήμερα, στην ΕΕ οποιαδήποτε κανονιστική ρύθμιση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών τελεί υπό τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και συγεκριμένα της Επιτροπής για τις Πηγές Θρεπτικών Συστατικών και τα Πρόσθετα των Τροφίμων (ANS panel), μιας ανεξάρτητης επιτροπής η οποία λειτουργεί με διαφάνεια και αποτελείται από μέλη εγνωσμένης επιστημονικής επάρκειας.
Τα προηγούμενα χρόνια, η ΕΕ στηριζόταν στην Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων (SCF). Από το 1974 έως το Μάρτιο του 2003, η επιτροπή SCF εγγυόταν, από επιστημονικής πλευράς, την ασφάλεια των πρόσθετων των τροφίμων. Από τον Απρίλιο του 2003, η αρμοδιότητα αυτή έχει περάσει στην EFSA. Σε παγκόσμιο επίπεδο, την αντίστοιχη ευθύνη έχει η Μεικτή Επιστημονική Επιτροπή για τα Πρόσθετα των Τροφίμων (JECFA), προϊόν της συνεργασίας του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Πώς μια ολιγοθερμιδική γλυκαντική ύλη εγκρίνεται ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε Τρόφιμα και Ποτά στην ΕΕ;
Η έγκριση και οι όροι της χρήσης κάθε ολιγοθερμιδικής γλυκαντικής ύλης, όπως και κάθε άλλου πρόσθετου, είναι ενιαία σε επίπεδο ΕΕ. Η EFSA είναι υπεύθυνη για την παροχή επιστημονικών συμβουλών και τεχνικής υποστήριξης για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας και τον ορισμό των πολιτικών για όλα τα θέματα που έχουν άμεση ή έμμεση επίπτωση στην ασφάλεια των τροφίμων και των ποτών.
Οι εταιρείες παραγωγής μπορούν να ζητήσουν την έγκριση της EFSA για κάποια ολιγοθερμιδική γλυκαντική ύλη μόνο μετά την ολοκλήρωση εκτεταμένων δοκιμών ασφαλείας και την προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων που πιστοποιούν την ασφάλεια και τη χρηστική αξία της συγκεκριμένης ουσίας. Το αίτημα εγκρίσεως περιλαμβάνει τεχνικές λεπτομέρειες για το προϊόν, καθώς και τα πλήρη στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια των μελετών ασφαλείας. Η ελάχιστη απαίτηση είναι να υποβληθούν στοιχεία επαρκή, ώστε να μπορούν να δοθούν απαντήσεις στα εξής θέματα:
- Με ποιο τρόπο θα καταναλώνεται το προϊόν και πόση είναι η ποσότητα που θα καταναλώνεται με ασφάλεια;
- Από ποιους καταναλωτές θα καταναλώνεται η ουσία, συμπεριλαμβανομένων ευπαθών ομάδων όπως παιδιά ή εγκυμονούσες γυναίκες, και τι ποσότητες θα καταναλώνει κάθε ομάδα καταναλωτών;
- Είναι το συγκεκριμένο συστατικό κατάλληλο να προστεθεί σε τρόφιμα;
- Τι προσφέρει το συστατικό όταν προστεθεί σε κάποιο τρόφιμο;
- Έχει αποδειχτεί ότι η ουσία δεν προξενεί αρνητικές επιπτώσεις ή καρκίνο, ότι δεν επηρεάζει την αναπαραγωγική ικανότητα, ότι δεν συσσωρεύεται στο σώμα, ότι δεν μεταβολίζεται σε άλλες δυνητικώς επικίνδυνες ουσίες ή ότι δεν προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις μετά από την πρόσληψη κάποιας σχετικής ποσότητας;
- Πώς παρασκευάζεται το συγκεκριμένο συστατικό και ποιος το παρασκευάζει;
Κατά τη διαδικασία της έγκρισης, η EFSΑ ορίζει την τιμή Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ADI) της ολιγοθερμιδικής γλυκαντικής ύλης. Το ADI αποτελεί ένα επίπεδο αναφοράς το οποίο αντιπροσωπεύει την ποσότητα της ολιγοθερμιδικής γλυκαντικής ύλης που μπορεί να καταναλώνει ένας άνθρωπος σε καθημερινή βάση και εφ’ όρου ζωής, χωρίς να προκληθεί οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας. Στη συνέχεια, η EFSA εξετάζει τα στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια του πρόσθετου.
Οποιαδήποτε στιγμή και αν προκύψει κάποια ερώτηση από την πλευρά της EFSA οι αιτούντες θα πρέπει να απαντήσουν. Μερικές φορές κάτι τέτοιο συνεπάγεται πρόσθετες μελέτες. Για την ολοκλήρωση και την ανάλυση των μελετών γύρω από την ασφάλεια της ουσίας, ενδέχεται να χρειαστούν έως και 10 χρόνια.
Μετά τη δημοσίευση της επιστημονικής γνωμοδότησης από την EFSA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συντάσσει μία πρόταση χορήγησης έγκρισης για τη χρήση της συγκεκριμένης ολιγοθερμιδικής γλυκαντικής ύλης σε τρόφιμα και ποτά στην Ευρωπαϊκή Αγορά. Αφού ολοκληρωθεί η απαιτούμενη διαδικασία, και εφόσον η αρμόδια κανονιστική Αρχή είναι πλήρως ικανοποιημένη από την ασφάλεια του προϊόντος, δίνεται η σχετική έγκριση. Στην περίπτωση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά της ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι είναι ασφαλείς προς κατανάλωση από ανθρώπους.
Η κατανάλωση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών στην Ευρώπη
Σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες, η ποσότητα των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών που καταναλώνεται στην Ευρώπη είναι σημαντικά χαμηλότερη από τις τιμές ADI.
Πρόσφατες μελέτες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στα παιδιά, εξαιτίας της μεγαλύτερης ποσότητας τροφίμων και ποτών που καταναλώνουν σε σχέση με το σωματικό τους βάρος, καθώς επίσης και σε ενήλικες ή παιδιά με διαβήτη, εξαιτίας της πιθανότητας να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών.
Δημοσιευμένες μελέτες σχετικά με την πρόσληψη ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών σε διαφορετικές χώρες, δείχνουν ότι τα άτομα που καταναλώνουν τις μεγαλύτερες ποσότητες (90-97, 55th percentiles) ακεσουλφάμης-K, ασπαρτάμης, κυκλαμικού οξέος και σακχαρίνης έχουν ημερήσια πρόσληψη κάτω από τα αντίστοιχα ADI4.
Στο Βέλγιο, μία μελέτη του WIV (του κυβερνητικού Επιστημονικού Ινστιτούτου για τη Δημόσια Υγεία) συμπέρανε ότι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες δε θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των ενηλίκων ή των ανθρώπων με διαβήτη ή ατόμων που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες light προϊόντων/προϊόντων διαίτης.
Η μελέτη έδειξε ότι οι ενήλικες που καταναλώνουν τακτικά προϊόντα με ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες φτάνουν το πολύ το 25% του ADI για το κυκλαμικό, 17% για την ακεσουλφάμη-Κ, 5% για την ασπαρτάμη, 11% για τη σακχαρίνη και 7% για τη σουκραλόζη.
Πηγή: Ολιγοθερµιδικές Γλυκαντικές Ύλες, Ένας Ασφαλής Σύµµαχος στη ∆ιατροφή των Ατόµων µε ∆ιαβήτη. Επιστημονική Επιμέλεια – Συγγραφή Κειμένων: Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSci.SRD, Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος Γ.Ν.Α «Λαϊκό».
