Το σωματικό λίπος παίζει ρόλο στη γονιμότητα των γυναικών και των ανδρών. Απαιτείται μια υγιεινή διατροφική κατάσταση για όλες τις πτυχές της αναπαραγωγής που σηματοδοτείται από τη λεπτίνη, μια ορμόνη που παράγεται από τον λιπώδη ιστό και είναι σημαντική για την ανάπτυξη της προεφηβίας και στα δύο φύλα.
Η λεπτίνη εκκρίνεται στο αίμα ανάλογα με την ποσότητα που αποθηκευμένου λίπους. Ο εγκέφαλος ανιχνεύει το σήμα της λεπτίνης και αυτό προάγει την ωορρηξία όταν το επίπεδο της ορμόνης είναι επαρκές. Η λεπτίνη δρα σε σχετικά στενό εύρος συγκέντρωσης: πολλή ή λίγη λεπτίνη θέτει σε κίνδυνο τη γονιμότητα. Το σύνηθες εύρος των επιπέδων λεπτίνης στο αίμα είναι 10-20 ng / mL) αλλά στους άνδρες τα επίπεδα είναι το 10% έως 50% αυτών των γυναικών.
Γονιμότητα και παχυσαρκία στις γυναίκες
Περίπου το 20-30% του σωματικού βάρους μιας γυναίκας είναι λίπος, διπλάσιο από τους άνδρες. Εάν το επίπεδο πέσει κάτω από το 18%, η ωορρηξία μπορεί να σταματήσει. Από την άλλη μεριά, εάν το σωματικό λίπος αυξηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα, πάνω από το 50% του βάρους, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα.
Η ισχυρότερη συνέπεια της παχυσαρκίας στη γυναικεία γονιμότητα είναι η ανωοθυλακιορρηξία (όταν δεν εκλύεται κανένα ωάριο από τις ωοθήκες). Οι γυναίκες με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) άνω των 27 έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τις γυναίκες με φυσιολογικό βάρος να μην μπορούν να συλλάβουν επειδή δεν έχουν ωορρηξία.
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS0), που σχετίζεται με την παχυσαρκία, είναι επίσης μια γνωστή αιτία δυσλειτουργίας της ωορρηξίας και επιδεινώνεται από αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη και την υπερινσουλιναιμία. Το υπερβολικό βάρος, ιδιαίτερα το υπερβολικό κοιλιακό λίπος, συνδέεται με την αντίσταση στην ινσουλίνη (όταν το σώμα πρέπει να παράγει περισσότερη ινσουλίνη για να διατηρήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα φυσιολογικά).
Επίσης, το υπερβολικό βάρος συνδέεται με μειωμένα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται δεσμευτική σφαιρίνη των ορμονών του φύλου (SHBG: sex hormone-binding globulin), η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση των ανδρογόνων και οιστρογόνων. Η SHBG παράγεται από το συκώτι και παίζει καίριο ρόλο στη βιοδιαθεσιμότητα της τεστοστερόνης -τα δεδομένα υποστηρίζουν ότι έχει και μεταβολικούς ρόλους μη σχετιζόμενους με τις δράσεις των ανδρογόνων. Τα μειωμένα επίπεδα SHBG αυξάνουν τον κίνδυνο ακανόνιστων εμμηνορροϊκών κύκλων, γεγονός που με τη σειρά του μειώνει τη γονιμότητα.
Πολλές γυναίκες που έχουν υπερβολικό βάρος εξακολουθούν να έχουν ωορρηξία, αλλά φαίνεται ότι η ποιότητα των ωαρίων που παράγουν είναι μειωμένη. Μεταξύ των γυναικών που έχουν ωορρηξία, κάθε μονάδα ΔΜΣ άνω των 29 μειώνει την πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης εντός 12 μηνών κατά περίπου 4%. Αυτό σημαίνει ότι για μια γυναίκα με ΔΜΣ 35, η πιθανότητα εγκυμοσύνης εντός ενός έτους είναι 26% χαμηλότερη και για μια γυναίκα με ΔΜΣ 40 είναι 43% χαμηλότερη σε σύγκριση με τις γυναίκες που έχουν ΔΜΣ μεταξύ 21 και 29.
Τα καλά νέα είναι ότι οι παρεμβάσεις απώλειας βάρους, ιδίως εκείνες που περιλαμβάνουν τόσο τη διατροφή όσο και την άσκηση, μπορούν να προωθήσουν την κανονικότητα του εμμηνορροϊκού κύκλου και να αυξήσουν την πιθανότητα εγκυμοσύνης. Σε παχύσαρκες γυναίκες με υπογονιμότητα, ακόμη και μια μέτρια απώλεια βάρους 5-10% βελτιώνει την πιθανότητα σύλληψης.
Γονιμότητα και παχυσαρκία στους άνδρες
Το υπερβολικό βάρος επηρεάζει και τη γονιμότητα των ανδρών. Αυτό πιθανότατα οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων που περιλαμβάνουν προβλήματα ορμονών, σεξουαλική δυσλειτουργία και άλλες καταστάσεις υγείας που συνδέονται με την παχυσαρκία, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και η άπνοια ύπνου (συνδέονται και τα δύο με μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης και προβλήματα στύσης).
Η υψηλή συγκέντρωση λεπτίνης στο αίμα αναστέλλει τη λειτουργία των όρχεων. Μια αμερικανική μελέτη ανέφερε συσχέτιση μεταξύ αυξημένου ΔΜΣ και υπογονιμότητας στους άνδρες. Κάθε αύξηση κατά 3 μονάδες στον ΔΜΣ συσχετίστηκε με 20% αύξηση του κινδύνου υπογονιμότητας. Υπολογίζεται ότι 10 επιπλέον κιλά μειώνουν τη γονιμότητα των ανδρών κατά 10%. Πιστεύεται ότι αυτό συμβαίνει επειδή η παχυσαρκία αλλάζει τη φυσική και μοριακή δομή των σπερματοζωαρίων.
