Assistant Professor of Medicine, School of Medicine, University of Washington.
Πολλοί επαγγελματίες υγείας αμφισβητούν ένα από τα βασικά μέτρα που χρησιμοποιείται εδώ και καιρό για τον ορισμό της παχυσαρκίας. Στις 14 Ιουνίου 2023, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος υιοθέτησε μια νέα πολιτική, καλώντας τους γιατρούς να μην δίνουν έμφαση στον ρόλο του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) στην κλινική πράξη.
Η δήλωση του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι κλινικοί γιατροί θεωρούν τον ΔΜΣ ως μέτρο της γενικής υγείας. Με πάνω από το 40% των Αμερικανών να έχουν παχυσαρκία, όπως ορίζεται από τον ΔΜΣ, μια απομάκρυνση από τον δείκτη αυτόν θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στη φροντίδα των ασθενών. Η δήλωση πολιτικής του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου δημιουργεί μια σημαντική ευκαιρία να επανεξεταστεί η τρέχουσα χρήση του ΔΜΣ σε περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης και να εξεταστεί τι επιφυλάσσει το μέλλον για την αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία από το αυξημένο σωματικό βάρος.
Ο δείκτης μάζας σώματος είναι μια μέτρηση που λαμβάνεται διαιρώντας το σωματικό βάρος σε κιλά με το ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο. Η μέτρηση αναπτύχθηκε για να εκτιμήσει ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος ανάλογα με το ύψος ενός ατόμου, δεδομένου ότι τα ψηλότερα άτομα τείνουν να ζυγίζουν περισσότερο. Κατέλαβε εξέχουσα θέση για τους κλινικούς γιατρούς τη δεκαετία του 1990 μετά την υιοθέτηση της μέτρησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως επίσημου δείκτη προσυμπτωματικού ελέγχου για την παχυσαρκία.
Η έρευνα έχει δείξει σταθερά ότι ο ΔΜΣ σε επίπεδο πληθυσμού σχετίζεται στενά με το ποσοστό σωματικού λίπους και τον κίνδυνο για σοβαρές παθήσεις υγείας. Λόγω της πληθώρας στοιχείων από προηγούμενες δεκαετίες, μία από τις μακροχρόνιες παραδοχές στη χρήση του ΔΜΣ ως μέτρηση της γενικής υγείας είναι ότι προβλέπει με επαρκή ακρίβεια το ποσοστό σωματικού λίπους ενός ατόμου και, ως εκ τούτου, τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία από το αυξημένο βάρος.
Ωστόσο, ενώ ο ΔΜΣ μπορεί να έχει ισχυρές συσχετίσεις με το σωματικό λίπος, κατά μέσο όρο, σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων, δεν μετρά άμεσα το σωματικό λίπος σε ένα άτομο. Επομένως, τα άτομα με τον ίδιο ΔΜΣ μπορεί να έχουν διαφορετικό ποσοστό σωματικού λίπους με βάση διάφορους παράγοντες όπως η ηλικία, η μυϊκή μάζα, το φύλο και η φυλή. Σε ένα παράδειγμα από μια μεγάλη μελέτη, οι ενήλικες με ΔΜΣ 25 είχαν ποσοστό σωματικού λίπους που κυμαινόταν από 14% έως 35% για τους άνδρες και από 26% έως 42% για τις γυναίκες.
Τελικά, ο ΔΜΣ δεν μπορεί να παράσχει στους γιατρούς ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το τμήμα του σωματικού βάρους που αποτελείται από το σωματικό λίπος, ούτε μπορεί να μας πει πώς αυτό το λίπος κατανέμεται στο σώμα. Αλλά αυτή η κατανομή είναι σημαντική επειδή η έρευνα έχει δείξει ότι το λίπος που αποθηκεύεται γύρω από τα εσωτερικά όργανα έχει σημαντικά υψηλότερους κινδύνους για την υγεία από αυτό που κατανέμεται κάτω από το δέρμα.
Δεν μπορείτε να καταλάβετε εάν κάποιος είναι υγιής κοιτάζοντας μόνο το σωματικό του βάρος και η χρήση μόνο του ΔΜΣ για να προσδιορίσετε εάν κάποιος είναι υγιής μπορεί να είναι παραπλανητικός.
Ο ΔΜΣ δεν προβλέπει με μεγάλη ακρίβεια την ανάπτυξη ορισμένων ασθενειών όπως είναι π.χ. ο διαβήτης τύπου 2. Τέλος, ένας σημαντικός αριθμός ενηλίκων μπορεί να έχει μεταβολικά υγιή παχυσαρκία, που ορίζεται ως έχοντας ΔΜΣ πάνω από 30 χωρίς υψηλή αρτηριακή πίεση, σάκχαρο αίματος ή χοληστερόλη. Οι ενήλικες με μεταβολικά υγιή παχυσαρκία έχουν σημαντικά χαμηλότερους κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με υψηλό ΔΜΣ και επομένως μπορεί να μην ωφεληθούν από την απώλεια βάρους.
Αν και η έρευνα της δεκαετίας του 1970 πρότεινε ότι οποιοσδήποτε ΔΜΣ πάνω από ένα φυσιολογικό εύρος (18,5-24,9) μειώνει το προσδόκιμο ζωής, σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι ο ΔΜΣ στο υπέρβαρο (25-29,9) έως το εύρος της παχυσαρκίας κατηγορίας 1 (30-34,9) δεν αυξάνει τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο. Ο δυνητικά χαμηλότερος κίνδυνος θανάτου στις σύγχρονες μελέτες για άτομα με υψηλότερο σωματικό βάρος μπορεί να εξηγηθεί από τη βελτιωμένη θεραπεία ορισμένων καταστάσεων όπως η υψηλή χοληστερόλη και η αρτηριακή πίεση.
Χρήση ΔΜΣ για καθοδήγηση συστάσεων για απώλεια βάρους
Οι κλινικοί γιατροί συνήθως χρησιμοποιούν το ΔΜΣ ως μέτρηση για να αποφασίσουν εάν θα προτείνουν απώλεια βάρους, βασιζόμενοι σε συστάσεις όπως αυτές που κυκλοφόρησε η Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Πολιτειών, μια ανεξάρτητη, ομάδα ειδικών υγειονομικής περίθαλψης που γράφει τις κατευθυντήριες γραμμές για την προληπτική υγεία. Η ομάδα εργασίας συνιστά προγράμματα απώλειας βάρους βασισμένα στον τρόπο ζωής, όπως δίαιτα και άσκηση για ενήλικες με ΔΜΣ άνω του 30 ή άνω του 25, εάν έχουν άλλες παθήσεις υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλό σάκχαρο αίματος.
Ωστόσο, στην ανασκόπηση αποδεικτικών στοιχείων του 2018 για αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές, οι ερευνητές της task force δεν βρήκαν σημαντικές βελτιώσεις στα καρδιαγγειακά συμβάντα, τη θνησιμότητα ή την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία σε μελέτες που συνέκριναν αυτούς που έλαβαν παρέμβαση απώλειας βάρους με βάση τον τρόπο ζωής ή φάρμακα ή και τα δύο, έναντι αυτών που δεν το έκαναν.
Το μόνο συγκεκριμένο αποτέλεσμα υγείας που αποφεύχθηκε ήταν η ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Το εάν τα νεότερα, πιο αποτελεσματικά φάρμακα απώλειας βάρους, όπως το Ozempic, θα οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία μένει να φανεί.
Μέρος του λόγου που τα στοιχεία για τα οφέλη των παρεμβάσεων απώλειας βάρους είναι φτωχά είναι ότι το σωματικό βάρος ρυθμίζεται από ένα περίπλοκο ορμονικό σύστημα. Ένας ενήλικας που προσπαθεί να χάσει βάρος με δίαιτα και άσκηση θα αντιμετωπίσει αυξήσεις στην πείνα και μειώσεις στο μεταβολισμό καθώς το σώμα προσπαθεί να διορθώσει το βάρος πίσω στην αρχική του θέση. Ως αποτέλεσμα, ακόμη και στο βέλτιστο πλαίσιο κλινικών δοκιμών, η ομάδα εργασίας διαπίστωσε ότι μόνο 1 στους 8 ενήλικες θα συντηρούσε κλινικά σημαντική απώλεια βάρους τουλάχιστον 5% του προηγούμενου σωματικού τους βάρους.
Εναλλακτικές λύσεις για την αξιολόγηση του βάρους και της υγείας
Με την απομάκρυνση από τον ΔΜΣ, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος συνιστά εναλλακτικά μέτρα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι κλινικοί γιατροί για την αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία με βάση το αυξημένο σωματικό βάρος. Προτείνεται μια ποικιλία μέτρων, όπως ο δείκτης σωματικής παχυσαρκίας, η σχετική λιπώδης μάζα, η αναλογία μέσης προς τους γοφούς και η περίμετρος της μέσης.
Αυτά τα μέτρα προσπαθούν να χαρακτηρίσουν καλύτερα την κατανομή του λίπους στο σώμα, δεδομένων των αυξημένων κινδύνων για την υγεία από το λίπος που αποθηκεύεται γύρω από τα εσωτερικά όργανα. Απαιτούν πρόσθετες μετρήσεις σε επίσκεψη κλινικής. Αλλά οι ασθενείς μπορεί να βρουν τέτοιες μετρήσεις ως στιγματιστικές. Επιπλέον, ενώ αυτές οι μετρήσεις μπορεί να προβλέψουν καλύτερα τους κινδύνους για την υγεία από αυξημένο βάρος, δεν υπάρχουν στοιχεία για τη χρήση αυτών των μετρήσεων για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων υγείας.
Αναγνωρίζοντας τους περιορισμούς στη χρήση του ΔΜΣ ως γενικού μέτρου υγείας ή ως εργαλείου για την αξιολόγηση της ανάγκης για θεραπεία της παχυσαρκίας, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τη μείωση του ρόλου του ΔΜΣ στην κλινική πράξη. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τον εντοπισμό των καλύτερων τρόπων αξιολόγησης των κινδύνων για την υγεία από το αυξημένο σωματικό βάρος.
