Η ασπαρτάμη είναι ένα κοινό υποκατάστατο ζάχαρης που χρησιμοποιείται ως γλυκαντικό σε πολλά παρασκευασμένα τρόφιμα και ποτά, ιδιαίτερα στη αναψυκτικά διαίτης. Είναι μια κοινή επιλογή για όσους προσπαθούν να χάσουν βάρος, καθώς μειώνει τον αριθμό των θερμίδων στα τρόφιμα. Ωστόσο, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2016 δείχνει ότι το γλυκαντικό μπορεί να είναι αναποτελεσματικό για την απώλεια βάρους και μπορεί να έχει ακόμη και το αντίθετο αποτέλεσμα.
Μια προηγούμενη έρευνα σε τρωκτικά το 2013 έδειξε ότι ακόμa και η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη ασπαρτάμης, όπως ρυθμίζεται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (FDA), μπορεί να σας κάνει πιο πεινασμένους και να σας οδηγήσει σε αύξηση βάρους -το ίδιο και η σακχαρίνη. Σε εκείνο το πείραμα, η προσθήκη είτε σακχαρίνης είτε ασπαρτάμης στο γιαούρτι των τρωκτικών είχε ως αποτέλεσμα μια μεγαλύτερη αύξηση βάρους σε σύγκριση με την προσθήκη ζάχαρης, παρότι η συνολική θερμιδική πρόσληψη ήταν ίδια. Η αύξηση του βάρους ήταν άσχετη με τις θερμίδες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα πιο βαρύτερα ποντίκια ήταν και πιο παχιά γιατί μπορεί να είχε αυξηθεί η παρακράτηση νερού.
Στην παρούσα μελέτη, μια ομάδα ερευνητών από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης αποφάσισε να διερευνήσει αν η ασπαρτάμη προάγει την απώλεια βάρους. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Applied Physiology, Nutrition and Metabolism και υποδηλώνει ότι ένας από τους μεταβολίτες της ασπαρτάμης μπορεί να παίζει ρόλο. Επικεφαλής των ερευνητών ήταν ο Δρ Richard Hodin, από το Τμήμα Χειρουργικής του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης.
Ένα από τα προϊόντα διάσπασης της ασπαρτάμης είναι το αμινοξύ φαινυλαλανίνη, που όμως είναι αναστολέας ενός ενζύμου του εντέρου που ονομάζεται εντερική αλκαλική φωσφατάση (IAP: intestinal alkaline phosphatase). Αυτό το ένζυμο έχει αποδειχθεί ότι αποτρέπει το μεταβολικό σύνδρομο σε ποντίκια -το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια γενική ονομασία που δίνεται σε μια ομάδα συμπτωμάτων που σχετίζονται με διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακές παθήσεις και παχυσαρκία.
Ο Hodin και η ομάδα του είχαν πραγματοποιήσει προηγούμενη έρευνα όπου τάισαν με IAP ποντίκια που έκαναν δίαιτα πλούσια σε λιπαρά. Διαπίστωσαν ότι το IAP μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου, καθώς και να μειώσει τα συμπτώματα σε ζώα που είχαν ήδη την πάθηση.
Με βάση τη γνωστή σχέση μεταξύ IAP και φαινυλαλανίνης, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η κατανάλωση ασπαρτάμης μπορεί να προάγει το μεταβολικό σύνδρομο λόγω της αναστολής της IAP.
Για τη μελέτη, οι ερευνητές πρόσθεσαν ασπαρτάμη στη διατροφή των ζώων πριν μετρήσουν τη δραστηριότητα του IAP σε ποντίκια. Χρησιμοποίησαν τέσσερις ομάδες ποντικών. Δύο ομάδες τέθηκαν σε κανονική διατροφή, με τη μία ομάδα να λαμβάνει πόσιμο νερό με ασπαρτάμη και η άλλη σκέτο νερό. Οι άλλες δύο ομάδες τέθηκαν σε διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, με τη μία ομάδα πάλι να λαμβάνει νερό με ασπαρτάμη και την άλλη σκέτο νερό.
Τα τρωκτικά που λάμβαναν ασπαρτάμη κατανάλωνε το ισοδύναμο 3 ½ κουτιών αναψυκτικού διαίτης κάθε μέρα. Η ομάδα που ακολουθούσε δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά έλαβε ασπαρτάμη σε δόσεις ισοδύναμες με σχεδόν δύο κουτιά αναψυκτικού διαίτης. Τα ποντίκια παρακολουθήθηκαν για 18 εβδομάδες.
Ο Hodin και η ομάδα του έκαναν διάφορα πειράματα. Διαπίστωσαν ότι η δραστηριότητα του IAP μειώθηκε όταν προστέθηκε σε ένα ποτό που περιείχε ασπαρτάμη, αλλά τα επίπεδα IAP παρέμειναν τα ίδια όταν το IAP προστέθηκε σε ένα ποτό που περιείχε ζάχαρη.
Οι ερευνητές έκαναν ένεση ασπαρτάμης στο λεπτό έντερο των ποντικών, όπου παράγεται φυσιολογικά το IAP. Διαπίστωσαν ότι αυτό μείωσε τα επίπεδα IAP.
Οι ερευνητές έκαναν επίσης ένεση αλατούχου διαλύματος σε τμήματα του εντέρου, αλλά η δραστηριότητα του IAP παρέμεινε η ίδια.
Στο τέλος της περιόδου των 18 εβδομάδων, δεν υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ του βάρους των δύο ομάδων που ακολουθούσαν κανονική διατροφή. Ωστόσο, τα ποντίκια που ακολουθούσαν διατροφή πλούσια σε λιπαρά και έλαβαν ασπαρτάμη κέρδισαν περισσότερο βάρος από τα ποντίκια που δεν έλαβαν ασπαρτάμη. Τα ποντίκια που έλαβαν το γλυκαντικό είχαν επίσης υψηλότερο σάκχαρο στο αίμα από εκείνα που δεν είχαν ασπαρτάμη. Είχαν ακόμα, υψηλότερα επίπεδα της φλεγμονώδους πρωτεΐνης TNF-άλφα στο αίμα τους, η οποία συνήθως σχετίζεται με το μεταβολικό σύνδρομο.
«Τα υποκατάστατα ζάχαρης όπως η ασπαρτάμη έχουν σχεδιαστεί για να προάγουν την απώλεια βάρους και να μειώνουν τη συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου, αλλά μια σειρά από κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι αυτά τα προϊόντα δεν λειτουργούν πολύ καλά και μπορεί στην πραγματικότητα να κάνουν τα πράγματα χειρότερα», είπε ο Hodin.
Μέσα στο ανθρώπινο σώμα, η ασπαρτάμη διασπάται σε φαινυλαλανίνη, ασπαρτικό οξύ και μεθανόλη. Η φαινυλαλανίνη και το ασπαρτικό οξύ είναι αμινοξέα που υπάρχουν φυσικά σε πολλά τρόφιμα που περιέχουν πρωτεΐνες. Ωστόσο, η φαινυλαλανίνη αναστέλλει την παραγωγή IAP. «Πιστεύουμε ότι η ασπαρτάμη μπορεί να μην λειτουργεί επειδή, ακόμη και αν υποκαθιστά τη ζάχαρη, μπλοκάρει τις ευεργετικές πτυχές του IAP», είπε ο Hodin.
«Οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν πραγματικά γιατί αυτά τα τεχνητά γλυκαντικά δεν λειτουργούν. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι στην πραγματικότητα μπορούν να σας κάνουν να πεινάτε περισσότερο και μπορεί να σχετίζονται με αυξημένη κατανάλωση θερμίδων. Τα ευρήματά μας σχετικά με την αναστολή της IAP από την ασπαρτάμη μπορεί να βοηθήσουν στην εξήγηση γιατί η χρήση της ασπαρτάμης είναι αντιπαραγωγική».
Ενώ άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν μπορεί να παίζουν ρόλο, ο Hodin τονίζει ότι τα ευρήματα «δείχνουν ξεκάθαρα ότι η ασπαρτάμη μπλοκάρει τη δραστηριότητα IAP, ανεξάρτητα από άλλες επιδράσεις».
