Ο αντίκτυπος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους νέους είναι ένα καυτό θέμα, με τα περισσότερα παιδιά και εφήβους να θέλουν να κάνουν ό,τι και οι φίλοι τους. Μια μελέτη στο παρελθόν βρήκε ότι ορισμένοι έφηβοι χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα σχεδόν συνεχώς, τσεκάροντάς τα τουλάχιστον κάθε μία ώρα.
Μια νέα, τριετής, μελέτη εξέτασε εάν ο συχνός έλεγχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης -όπως το Facebook, το Instagram και το Snapchat- σχετίζεται με αλλαγές στη λειτουργική ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά ηλικίας περίπου 12 ετών. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό JAMA Pediatrics.
Χρησιμοποιώντας σαρώσεις εγκεφάλου που ονομάζονται λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill διαπίστωσαν ότι η συνήθης επίσκεψη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να σχετίζεται με αλλαγές στην ευαισθησία του εγκεφάλου σε κοινωνικές ανταμοιβές και τιμωρίες.
«Γνωρίζουμε ότι η εφηβεία είναι μια από τις πιο σημαντικές περιόδους για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Συμβαίνουν πολλές αλλαγές στην αναδιοργάνωση του εγκεφάλου, οι περισσότερες μετά από αυτές που βλέπουμε στην πρώιμη βρεφική ηλικία», ανέφερε η Eva Telzer, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης. «Είναι μια πραγματικά δραματική περίοδος ανάπτυξης του εγκεφάλου, ιδιαίτερα των περιοχών του εγκεφάλου που ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανταμοιβές».
Οι κοινωνικές ανταμοιβές δεν περιορίζονται σε ιστότοπους κοινωνικών μέσων. Γίνονται μέσω σχολίων πρόσωπο με πρόσωπο από συνομηλίκους ή ακόμα και μέσω λήψης χρημάτων. Αλλά τα likes στο Facebook είναι επίσης κοινωνικές ανταμοιβές.
Η μελέτη περιέλαβε 169 μαθητές ηλικίας περίπου 12 χρονών, από τρία δημόσια σχολεία μέσης εκπαίδευσης στην επαρχία της Βόρειας Καρολίνας. Οι συμμετέχοντες ήταν φυλετικά διαφορετικοί και περιελάμβαναν αγόρια και κορίτσια. Ανέφεραν το πόσο συχνά τσέκαραν τρεις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων (Facebook, Instagram και Snapchat), που κυμαίνονταν από λιγότερο από μία φορά την ημέρα έως πάνω από 20 φορές. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε σαρώσεις εγκεφάλου fMRI, κατά τη διάρκεια των οποίων, τα παιδιά έπρεπε να πατήσουν γρήγορα ένα κουμπί όταν εμφανιζόταν ένας στόχος και οι λάμβαναν μια κοινωνική ανταμοιβή ή τιμωρία. Οι ερευνητές μπορούσαν να τραβήξου φωτογραφίες του εγκεφάλου και να δουν ποιες περιοχές τους φωτίζονταν από τις κοινωνικές ανταμοιβές και ποιες περιοχές άλλαζαν κατά τη διάρκεια των τριών ετών, ως απόκριση στην ανατροφοδότηση
Τα παιδιά που τσέκαραν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πάνω από 15 φορές την ημέρα παρουσίαζαν διαφορές στον τρόπο που αναπτυσσόταν ο εγκέφαλός τους στη διάρκεια των τριών ετών της μελέτης. Αυτό παρατηρήθηκε σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που ανιχνεύουν την “σημαντικότητα” του περιβάλλοντος, και ανταποκρίνονται σε κοινωνικές ανταμοιβές -η “σημαντικότητα” αναφέρεται στα στοιχεία που έλκουν περισσότερο την προσοχή μας. Αυτό υποδηλώνει ότι οι έφηβοι που μεγαλώνουν ελέγχοντας συνεχώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνονται υπερευαίσθητοι στα σχόλια των συνομηλίκων τους, σύμφωνα με τους ερευνητές.
«Ο εγκέφαλός τους ανταποκρίνεται όλο και περισσότερο κατά τη διάρκεια αυτών των ετών στην κοινωνική ανταμοιβή που αναμένουν». Δεν είναι ξεκάθαρο τι σημαίνει αυτό για το μέλλον των παιδιών. Θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει τον εγκέφαλο να γίνει όλο και πιο ευαίσθητος στην κοινωνική ανατροφοδότηση και αυτό να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή.
Ενώ οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να προάγουν ψυχαναγκαστικές ή εθιστικές συμπεριφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζουν μια προσαρμογή που βοηθά τους εφήβους να περιηγηθούν στον όλο και πιο ψηφιακό κόσμο τους. «Δεν ξέρουμε αν αυτό είναι καλό ή κακό. Εάν ο εγκέφαλος προσαρμόζεται με τρόπο που επιτρέπει στους εφήβους να πλοηγούνται και να ανταποκρίνονται στον κόσμο στον οποίο ζουν, θα μπορούσε να είναι καλό», είπε η Telzer. «Αν γίνεται εθιστικό, καταναγκαστικό και μειώνεται η ικανότητά τους να συμμετέχουν στην κοινωνία, θα μπορούσε να είναι δυσπροσαρμοστικό». Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους εφήβους, ενθαρρύνοντας δραστηριότητες που φέρνουν χαρά εκτός διαδικτύου, για παράδειγμα, τον αθλητισμό, την τέχνη ή τον εθελοντισμό.
Τα παραπάνω ευρήματα προκαλούν σκέψη, σύμφωνα με τον νευρολόγο Kevin Staley. «Όλοι μας ανησυχούμε ότι η εθιστική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αλλάξει την ανάπτυξη στην εφηβεία. Θα απαιτηθεί περισσότερη έρευνα για να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν τον εγκέφαλο των εφήβων, είπε. Για παράδειγμα, οι ερευνητές μπορούν να δουν τι θα συμβεί αν αφαιρέσουν τα τηλέφωνα των παιδιών για έξι μήνες ώστε να αποτρέψουν τους συχνούς ελέγχους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο Staley πρόσθεσε ότι η fMRI είναι ένα συναρπαστικό “παράθυρο” στον εγκέφαλο, αλλά εξακολουθεί να είναι κάτι ακατέργαστο, δεδομένης της πολυπλοκότητας των εγκεφαλικών κυκλωμάτων. «Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν αυτά τα κυκλώματα και δεν έχουμε παράθυρο σε αυτό που κάνουν», είπε. Ωστόσο, οι γονείς θέλουν να μάθουν τον αντίκτυπο που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά τους και αν πρέπει να περιορίσουν την έκθεσή τους. «Αυτή η μελέτη είναι ένα σκαλοπάτι για την αποδεικτική οδό που θα μας έδινε λόγους να ενεργούμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο», είπε, προσθέτοντας ότι είναι πολύ νωρίς για να γίνει κάποια σύσταση με βάση αυτά τα ευρήματα. Οι γονείς θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν την κοινή λογική για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
