Του Reiner Jumpertz-von Schwartzenberg, The Conversation.
Περισσότεροι από 2,5 δισεκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως είναι σήμερα υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Αυτός ο εκπληκτικός αριθμός υπογραμμίζει μια αυξανόμενη παγκόσμια κρίση υγείας. Η παχυσαρκία δεν αφορά μόνο το βάρος -είναι ένας ισχυρός παράγοντας κινδύνου για μια σειρά σοβαρών ασθενειών, όπως ο διαβήτης τύπου 2, η νεφρική νόσος, οι καρδιακές προσβολές και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Καθώς αυξάνεται η ευαισθητοποίηση, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θέτουν ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς μπορώ να χάσω βάρος και να παραμείνω υγιής μακροπρόθεσμα;
Η παχυσαρκία είναι μια σύνθετη πάθηση με πολλούς παράγοντες που συμβάλλουν. Δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της υπερβολικής κατανάλωσης τροφής ή της λίγης άσκησης. Για πολλούς ανθρώπους, το συναισθηματικό και ψυχολογικό στρες παίζει σημαντικό ρόλο. Η πίεση που σχετίζεται με την εργασία, οι οικονομικές ανησυχίες, τα οικογενειακά ζητήματα ή το κοινωνικό άγχος μπορούν όλα να οδηγήσουν σε συναισθηματική υπερφαγία. Άλλοι μπορεί να αναπτύξουν παχυσαρκία ως αποτέλεσμα κατάθλιψης, η οποία συχνά διαταράσσει τόσο τα διατροφικά πρότυπα όσο και το κίνητρο για σωματική δραστηριότητα.
Επιπλέον, ο σύγχρονος τρόπος ζωής μπορεί να κάνει την αύξηση του βάρους ευκολότερη από ποτέ. Πολλοί από εμάς περνάμε πολλές ώρες καθισμένοι -σε γραφεία, σε αυτοκίνητα ή στον καναπέ- και τα πολύ επεξεργασμένα, πλούσια σε θερμίδες τρόφιμα είναι άμεσα διαθέσιμα και διατίθενται σε μεγάλο βαθμό στο εμπόριο. Αυτός ο συνδυασμός συμπεριφορικών, ψυχολογικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων δημιουργεί μια κατάσταση όπου η αύξηση βάρους γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να αποφευχθεί και ακόμη πιο δύσκολο να αντιστραφεί.
Επειδή η παχυσαρκία έχει πολλές αιτίες, απαιτεί επίσης μια πολύπλευρη λύση. Οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες ακολουθούν μια πολυτροπική προσέγγιση, όπου οι επαγγελματίες υγείας -ψυχολόγοι, διατροφολόγοι και γιατροί- συνεργάζονται για να υποστηρίξουν τους ανθρώπους στο ταξίδι τους για την απώλεια βάρους. Αυτή η ομαδική προσέγγιση όχι μόνο αντιμετωπίζει τη διατροφή και την άσκηση, αλλά αντιμετωπίζει και τις υποκείμενες συναισθηματικές και ψυχικές προκλήσεις υγείας.
Αυτή η στρατηγική είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για άτομα με προδιαβήτη, μια κατάσταση όπου τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι αυξημένα αλλά όχι ακόμη στο διαβητικό εύρος. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που καθοδηγούνται από μια διεπιστημονική ομάδα μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης πλήρους διαβήτη.
Ενώ η απώλεια 5-7% του σωματικού βάρους είναι ένας καλός στόχος για τη μείωση των κινδύνων για την υγεία, πρόσφατη έρευνα από την ομάδα μας στο Τύμπινγκεν της Γερμανίας δείχνει ότι ο συνδυασμός της απώλειας βάρους με τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός. Δεδομένα από μια διαφορετική μελέτη δείχνουν ότι η εστίαση και στις δύο πτυχές συνοδεύεται από λιγότερες επιπλοκές από τον διαβήτη, όπως η νεφρική βλάβη και τα προβλήματα που επηρεάζουν τα μικρά αιμοφόρα αγγεία.
Σπλαχνικό λίπος
Γιατί είναι τόσο ισχυρός αυτός ο συνδυασμός; Αποδεικνύεται ότι τα άτομα που καταφέρνουν να χάσουν βάρος και να μειώσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους τείνουν να μειώνουν το σπλαχνικό λίπος -τον τύπο λίπους που αποθηκεύεται γύρω από τα εσωτερικά όργανα στην κοιλιά. Το σπλαχνικό λίπος είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο επειδή προκαλεί φλεγμονή στο σώμα, η οποία με τη σειρά του μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα της ινσουλίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα.
Ευτυχώς, ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής βοηθούν ειδικά στη μείωση του σπλαχνικού λίπους. Για παράδειγμα, η τακτική σωματική δραστηριότητα -ειδικά η αερόβια άσκηση- και οι δίαιτες πλούσιες σε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα (που βρίσκονται σε ξηρούς καρπούς, σπόρους, ψάρια και φυτικά έλαια) έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Μεταξύ των διαφόρων διατροφικών σχεδίων, η μεσογειακή διατροφή, η οποία δίνει έμφαση στα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα υγιή λίπη, τα λαχανικά και τις άπαχες πρωτεΐνες, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.
Ο συνδυασμός της τακτικής άσκησης με μια μεσογειακή διατροφή δεν είναι μόνο καλός για την απώλεια βάρους, αλλά και για τη μακροπρόθεσμη καρδιαγγειακή και μεταβολική υγεία. Ωστόσο, η διατήρηση αυτών των συνηθειών με την πάροδο του χρόνου παραμένει μια πρόκληση για πολλούς.
Έρευνες δείχνουν ότι ένα σημαντικό μέρος όσων χάνουν βάρος θα το ανακτήσουν μέσα σε λίγα χρόνια -το γιο γιο του βάρους θεωρείται κακό για το βάρος και την υγεία. Καθώς το βάρος επιστρέφει, το ίδιο συμβαίνει και με τους σχετικούς κινδύνους για την υγεία, όπως ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υψηλή χοληστερόλη. Αυτός ο κύκλος απώλειας και ανάκτησης βάρους μπορεί να είναι απογοητευτικός και συναισθηματικά εξαντλητικός, οδηγώντας πολλούς να αναζητήσουν άλλες επιλογές για πιο βιώσιμα αποτελέσματα.
Φάρμακα και χειρουργική επέμβαση
Τα τελευταία χρόνια, οι αγωνιστές υποδοχέα GLP-1 -μια κατηγορία φαρμάκων που αναπτύχθηκαν αρχικά για τη θεραπεία του διαβήτη- έχουν δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα στην προώθηση της απώλειας βάρους. Αυτά τα φάρμακα μιμούνται την ορμόνη GLP-1 (πεπτίδιο-1 που μοιάζει με γλυκαγόνη) που απελευθερώνεται από το έντερο μετά το φαγητό. Βοηθά στη ρύθμιση της όρεξης προωθώντας το αίσθημα πληρότητας και επίσης ενθαρρύνει την απελευθέρωση ινσουλίνης, μειώνοντας το σάκχαρο στο αίμα.
Ωστόσο, τα φάρμακα που βασίζονται στο GLP-1 χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για την αισθητική απώλεια βάρους, εγείροντας ηθικά ζητήματα και ανησυχίες για την ασφάλεια. Ενώ αυτά τα φάρμακα μπορούν να είναι αποτελεσματικά, η μακροπρόθεσμη επίδρασή τους σε άτομα χωρίς παχυσαρκία εξακολουθεί να είναι ελάχιστα κατανοητή. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και πιο σοβαρά προβλήματα, επομένως η χρήση τους θα πρέπει πάντα να καθοδηγείται από επαγγελματία υγείας.
Ένας σημαντικός περιορισμός των φαρμάκων GLP-1 είναι ότι τα οφέλη συνήθως εξασθενούν μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής, με αποτέλεσμα την ταχεία επαναφορά βάρους.
