Τα αγχωτικά γεγονότα της ζωής μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, η θλίψη για την απώλεια ενός συντρόφου έχει συνδεθεί με αλλοιώσεις στις βιολογικές διεργασίες που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ η ανεργία και η οικονομική απώλεια έχουν συσχετιστεί με δομικές διαφορές στον εγκέφαλο.
Αυτά είναι τα κύρια συμπεράσματα μιας μελέτης που διεξήχθη από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) και το Κέντρο Έρευνας Εγκεφάλου Barcelonaβeta (BBRC). Τα αποτελέσματα, τα οποία υπογραμμίζουν τις διαφορές στην αντίδραση του εγκεφάλου σε αγχωτικά γεγονότα ανάλογα με το φύλο και το μορφωτικό επίπεδο, έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Neurology.
Με επικεφαλής τον Eider Arenaza-Urquijo, ερευνητή του ISGlobal, στη μελέτη συμμετείχαν 1.200 άτομα από την ομάδα ALFA (ALzheimer’s and FAmilies) στο BBRC. Οι συμμετέχοντες ήταν άτομα χωρίς γνωστική εξασθένηση, τα περισσότερα από τα οποία είχαν οικογενειακό ιστορικό νόσου Αλτσχάιμερ.
«Χρησιμοποιώντας μαγνητική τομογραφία, μελετήσαμε τις διαφορές στον όγκο της φαιάς ουσίας στον εγκέφαλο και αναλύσαμε βιοδείκτες της νόσου Αλτσχάιμερ στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, όπως η πρωτεΐνη βήτα-αμυλοειδούς», εξηγεί η Ελένη Παλπατζή, προδιδακτορική ερευνήτρια στο ISGlobal και πρώτη συγγραφέας της μελέτης.
Στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι αλλαγές στον εγκέφαλο -όπως οι μεταβολές στα επίπεδα ορισμένων πρωτεϊνών- μπορούν να συμβούν χρόνια πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα. Για παράδειγμα, παρατηρείται χαμηλότερη αναλογία αμυλοειδούς βήτα 42/40. Αυτή η αναλογία συγκρίνει τις συγκεντρώσεις δύο μορφών της πρωτεΐνης.
Δεδομένου ότι η αμυλοειδής βήτα 42 είναι πιο πιθανό να συσσωρεύεται στον εγκέφαλο, η μείωση αυτής της αναλογίας στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό συνήθως αντανακλά μεγαλύτερη εναπόθεση αμυλοειδούς βήτα στον εγκεφαλικό ιστό, καθιστώντας την σημαντικό πρώιμο δείκτη της νόσου Αλτσχάιμερ. Επίσης, εντοπίζονται υψηλότερα επίπεδα φωσφορυλιωμένης ταυ, η οποία προκαλεί νευρωνική βλάβη, και νευρογρανίνης, η οποία αυξάνεται όταν χάνονται οι συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων.
Ο θάνατος ενός συντρόφου συσχετίστηκε με αλλαγές σε αυτούς τους βιοδείκτες: χαμηλότερη αναλογία αμυλοειδούς βήτα 42/40 (μια επίδραση που ήταν πιο έντονη στους άνδρες) και υψηλότερα επίπεδα φωσφορυλιωμένης ταυ και νευρογρανίνης (επιδράσεις που ήταν πιο έντονες στις γυναίκες). Όλες αυτές οι επιδράσεις ήταν πιο έντονες σε άτομα με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης.
H ανεργία και οι οικονομικές απώλειες συσχετίστηκαν με χαμηλότερο όγκο φαιάς ουσίας σε βασικές περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τη συναισθηματική και γνωστική ρύθμιση. Οι διαφορές μεταξύ των φύλων ήταν επίσης εμφανείς σε αυτές τις επιδράσεις. Η ανεργία επηρέασε περισσότερο τον εγκέφαλο των ανδρών, ενώ οι οικονομικές απώλειες είχαν μεγαλύτερο δομικό αντίκτυπο στον εγκέφαλο των γυναικών.
Μια προηγούμενη μελέτη από την ίδια ομάδα έδειξε ήδη ότι η έκθεση σε αγχωτικά γεγονότα ζωής στη μέση ηλικία μπορεί να αυξήσει την ευαλωτότητα στη νόσο Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, η συχνότητα και ο αντίκτυπος των αγχωτικών γεγονότων ζωής ποικίλλει ανάλογα με ορισμένους κοινωνικούς παράγοντες, όπως το φύλο και η εκπαίδευση. Οι γυναίκες και τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης βιώνουν πιο αγχωτικά γεγονότα ζωής, και σε αυτές τις ομάδες είναι επίσης η συχνότερη συχνότητα εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ.
«Οι άνδρες φαίνεται να επηρεάζονται αρνητικά περισσότερο από την απώλεια συντρόφου (η οποία επηρεάζει τις πρωτεΐνες που σχετίζονται με το αμυλοειδές) και την ανεργία (η οποία μειώνει τη φαιά ουσία). Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνδρες τείνουν να έχουν λιγότερες στενές σχέσεις, καθιστώντας την απώλεια συντρόφου πιο απομονωτική, και επειδή η ανεργία φέρει μεγαλύτερο κοινωνικό στίγμα για τους άνδρες», εξηγεί η Arenaza-Urquijo, ερευνήτρια του ISGlobal και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
«Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες φαίνονται πιο ευάλωτες σε οικονομικές δυσκολίες, οι οποίες επηρεάζουν τον όγκο της φαιάς ουσίας. Αυτό θα μπορούσε να σχετίζεται με το γεγονός ότι οι γυναίκες ιστορικά είχαν λιγότερη οικονομική ασφάλεια και ότι τείνουν να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ανησυχίας, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τη συνολική ψυχική τους ευεξία», προσθέτει η ερευνήτρια.
Περισσότερες πληροφορίες: Eleni Palpatzis et al, Grief and Economic Stressors by Sex, Gender, and Education, Neurology (2025). DOI: 10.1212/WNL.0000000000213377.
